​​Агын багшанарай багша

Агын багшанарай багша гээд, Дулмажаб Дугаржаповна Цынгуевае хамта ажалладаг нүхэдынь тэмдэглээ бэлэй. Агын 2-дохи дунда һургуулиин захиралай эрдэмэй талаар орлогшо, дээдэ шатын багша, 2009, 2015 онуудта Ородой Холбоото Уласай “Эрхим багша”, “Үбэр Байгалай хизаарай хүгжэлтын түлөө габьяа” гэһэн медальда хүртэһэн, “Ерээдүй руу алхам” гэһэн залуушуулай эрдэмэй талаар Бүхэроссиин медаль абаһан, “Ородой Холбоото Уласай ниитэ һуралсалай хүндэтэй хүдэлмэрилэгшэ” гэһэн нэрэ зэргэтэй, культурологиин эрдэмэй дид-доктор Дулмажаб Дугаржа­повна мүн гээшэ.

Могойто аймагай Догойн дунда һургуули түгэсэжэ, Дугаржапова Дулмажаб Буряадай гүрэнэй багшанарай дээдэ һургуулида ород-буряад хэлэнэй таһагые дүүргэһэн. Дээдэ мэргэжэлтэй болоһоор лэ, түрэл Могойто нютагаа бусажа, Сагаан Уулын дунда һургуулида ород, буряад хэлэ ба уран зохёол зааһан юм. Дүрбэн жэл тэндэ хүдэлөөд, нилээд ехэ дүршэлтэй болоһон. Удаань Ага ай­магай Согто-Хангилай дунда һургуулида ород хэлэнэй багшаар, һуралсалай ба хүмүүжүүлгын талаар орлогшо захира­лаар ажаллаа.

Шэнэ онол арга байгуулагша

1996 онһоо 2000 он хүрэтэр Агын багшанарай мэргэжэл дээшэлүүлгын институдта гуманитарна шэглэлэй ме­тодистаар хүдэлһэн байха юм. Һүүлдэнь олон жэлнүүдэй туршада Агын 1-дэхи дунда һургуулида захиралай орлогшоор хүдэлжэ, тойрогой эгээл эрхим һургуулиин хүгжэлтэдэ ехэхэн хубитаяа оруулһан. Эндэ ажаллажа байха үедөө, Дулмажаб Дугаржаповна эрдэм шэнжэ­лэлгын ажалаа эршэдүүлжэ, культуроло­гиин эрдэмэй кандидат болоһон. Мүнөө сагта Агын 2-дохи дунда һургуулиин эр­дэмэй талаар орлогшо захиралаар ажал­лана.

Багшын ажал эрхилхэ сагтаа Элько­нин-Давыдовай түхэлөөр хүгжөөлгын һуралсал нэбтэрүүлгын болон буряад соёлой эрдэм баялиг хамгаалан дам­жуулгын хоёр шэглэлээр ходол ажалаа ябуулна. Дулмажаб Дугаржаповна хадаа багшын ажалаа ябуулха өөрын тусхай программануудые байгуулдаг ажалай жолоо шангаар бариһан хүн гээшэ. Энэ талаар ФГОС-ой туршалгын талмайнуудые ажаллуулха, шэнэ оньһото ар­гануудые хэрэглэлгын болон бусад бол­босоролой хэмжээнүүдые шалгагшын дүршэл ехэтэй хүн юм.

Һуралсалай шанар һайжаруулга олон жэлнүүдтэ ябуулһанайнгаа ашаар Дул­мажаб Дугаржаповна хэшээл зааха онол аргын бэрхэшээлнүүдые дабаха үрэ дүнтэй тусхай түсэл ашаглаһан бай­на. Илангаяа мүнөө сагта буряад хэлэ, уран зохёолой шэглэлээр онол аргын хэрэгсэлнүүдэй дуталдадаг үедэ ФГОС-ой эрилтэ бэелүүлгын арга боломжонуудые тодоруулаа.

Мүнөө сагта буряад хэлэ шудалаагүй үхибүүдые үрэ дүнтэйгөөр хэлэндэ һургаха талаар 5-дахи ангиин һурагшадые һургалгын жэшээ дээрэ онол арга зохёоһон байха юм. Гэхэ зуура, В.Л. Чимитдоржиевай бэшэһэн “Буддын ша­жанай үндэһэн” гэһэн 4-дэхи ангиин һурагшадта зааха ном ашаглан шэнжэл­жэ, дутуу дундануудыень тодоруулжа, саашань хүгжөөжэ, методикын заабари зохёоһон байха юм.

Эгээл эрхим сэгнэлтэ һурагшадынь үгөө

5-6-дахи ангиин һурагшадые но­мой текст дээрэ ажаллуулжа һургаха талаар өөрын тусхай программа ашаглажа, һүүлэй гурбан жэлэй туршада үхибүүдые энэ талаар һургалга ехэ үрэ дүн үгэдэг болоо. Энэ ажалай дүнгүүдээр үхибүүдэй эрдэм мэдэсэ дээшэлээ, үхибүүд дуратайгаар хэшээлдээ ябадаг, һайнаар мэдэсэ абадаг, номоо үзэхэ ду­ратай болонхой. Һурагшадай дунда хэ­шээл шудалалгын талаар асуудалнуудые һургуулиин захирал үнгэргэхэдэнь, Дул­мажаб Дугаржаповнагай багшын ажалай ябуулгаар буряад хэлэ ба уран зохёол ха­даа саашанхи ажаһуудалда аша туһатай гэжэ 32 хубинь тэмдэглээд, зүгөөр 69 ху­бинь ажаһуудалай байдалда тон шухала хэрэгтэй гэжэ тэмдэглэһэн байха юм.

Дулмажаб Дугаржаповнагай багшын ажаябуулга сэгнэлтын асуудал үгэхэдөө, һурагшадай 84 хубинь тон гүнзэгы, эл­дэб шэглэлэй эрдэм мэдэсэтэй, мэргэ­жэлэй һайн дүй дүршэлтэй, харилсахада һонирхолтой багша гэжэ тэмдэглэһэн байха юм.

Эрдэм шэнжэлгын жолоо баринхай

Һуралсалай ажал ябуулхын хажуугаар эрдэм шэнжэлэлгэ үхибүүдэй дун­да ябуулна. Жэл бүри хэдэн һурагшадай эрдэмэй талаар хүтэлбэрилэгшэ боло­жо, элдэб эрдэм шэнжэлэлгын хурал­даануудта хабаадуулдаг. Нютаг можын, хизаарай, Бүхэроссиин хуралдаануудта шабинарынь һайн дүн харуулдаг, түрүү һуури эзэлдэг. Эдэ олон жэлнүүдтэ һурагшадынь залуушуулай эрдэм шэн­жэлэлгын Уласхоорондын харалгануудта: Лондон (Великобритани), Вера­круз (Мексикэ), Гренобль (Франци) гээд газарнуудта амжалтатай хабаадаһан юм.

Дулмажаб Цынгуева дүй дүршэлөөрөө хубаалдажа, нээмэл хэшээлнүүдые үгэдэг, мэргэжэл дээшэлүүлгын ин­ститудтай хани харилсаатайгаар ажал­лажа, ходо лекци, семинар, дүршэлэй хэшээлнүүдые үгэжэ байдаг. Тэрэнэй эрдэм шэнжэлэлгын дүй дүршэлнүүд гүрэнэй, уласхоорондын болон можо хо­орондын хэблэлэй согсолбори, олон суглуулбаринууд соо хэблэгдэдэг.

Дүршэл ехэтэй методист Дулма­жаб Дугаржаповна залуу багшанарай багша юм. Тэрэнэй хүтэлбэри доро за­луу багшанар элдэб шатын харалгануудта хабаадажа, амжалта туйладаг. Жэшээнь, С.Э. Батоболотова “2017 оной Үбэр Байгалай эрхим багша” болоо. Б.Б. Цыренова хизаарай “Буряад хэлэнэй эр­хим багша” гэһэн харалганда Гран-придэ хүртөө һэн. Ц.М. Ринчинова “Бэлигтэй үхибүүдэй нэмэлтэ һуралсалай эрхим түсэл” гэһэн шанда хүртөө. Эндэ С.Э. Ба­тоболотова “2017 оной Ородой Холбоото Уласай эрхим багша гэжэ тодороо бэлэй гээд онсо тэмдэглэхэ шухала, юуб гэхэдэ, Үбэр Байгалай захиргаанай мэргэжэл­тэдэй тэмдэглэһээр, энэ ехэ амжалта дүршэл ехэтэй дээдын гарай багша Дул­мажаб Дугаржаповна Цынгуевагай эрдэ­мэй онол аргын дээдэ шатын оролдол­гын дүн гээшэ гээд һануулая.

Нэмэжэ хэлэхэдэ, 2017 оной ок­тябрь һарада буряад хэлэнэй габшагай һарын шугамаар Буряад Уласай Бол­босоролой болон эрдэм ухаанай яама­най соносхоһон һуралсалай онол арга­та түсэлнүүдэй харалганда Дулмажаб Дугаржаповна хабаадажа, Гран-придэ хүртөө бэлэй.

Гэрэл БАДМАЕВА