​​Ашыень харюулха азатай

Ород гүрэндөө, Буряад орондоо шалгарhан, долёобортоо домтой, эрхыдээ эмтэй, шэгшыдээ шэдитэй дээдэ зиндаатай мэргэжэлтэ­дэй дунда нютагhаамнай гараhан бэрхэ хүбүүд, басагад олон. Тэ­дэнэй дунда хори буряадай хуасай обогтоной нэгэн Татьяна Цы­денжапова элүүр энхые сахиха талаар, үбшэнтэниие hэргэлэн ябахын түлөө бүхы шадалаа, зон соогоо горитой ажал ябуулжа, hанаhан хэрэг зоригоо, түсэбөө хүсэлдүүлнэ.

Татьяна Бэшүүр аймагай Шэбэр­тынгээ hургуулида hуража байхадаа, эмшэнэй мэргэжэлтэй болохо гэhэн зорилготой байһан.

Бато Булатович Улзытуев эсэ­гэнь алишье талаар тэгшэ, нютаг соогоо хүндэтэй ахатан байhан. 1965 ондо түрэл Шэбэртынгээ hургуули hайнаар дүүргээд, Москва­гай Тимирязевай нэрэмжэтэ дээдэ hургуулида экономист мэргэжэлтэй болоhон байна. Энэл мэргэжэлээрээ Москвагай можодо хүдэлөө. Олон нүхэдтэй, эдэнэй дунда Трав­кинтай hайн холбоотой байhан. Ма­най буряад зондо «нютагай татаса» гэжэ байха. Улзытуевтанай бүлэ нютагаа бусажа, ажал хүдэлмэриеэ эхилээ hэн. Һүүлшын үедэ Шэбэр­тынгээ үхибүүдые, залуушуулые гар бүмбэгөөр эрхимээр hорижо, наа­данда дуратай болгожо, Буряад Ула­стаа мэдээжэ hоригшо байhан юм.

Эхэнь – Светлана Леонидовна Ул­зытуева (Степанова) бүхы наһаараа тоо бодолгын багшаар, hургуулиин захиралаар хүдэлhэн. Хүдэлжэ бай­хадаа, буряад, ород яhатанай үгэ ан­далдаанай соёлые hэргээхын тала­ар эхи татаhан. Өөрөө боро зантай, дээдын хайра шанда хүртэхэм гэжэ зүдхэнгүй хүдэлhэн. Наhанайнгаа амаралтада гараад, Светлана Ле­онидовна хүдөө ажахын үмсын үйлэдбэридэ хүдэлнэ. Эдэнэй ай­магта үбгэн абань 11 үхибүүдтэй байhан. Тэдэнь бултадаа бэрхэ ажал­шад, таряашад, малшад байhан. Светлана Леонидовнагай шуhандань аба эжын ажалай шүрбэhэн ороhон.

Татьяна Батуевнагай нагаса аб­ганарайнь талаар арбан табани­инь багшын мэргэжэлтэй. Нагасын талаhаа 4-дэхи үеын үбгэн абань – Семён Константинович Баргажанда ехэ мэдээжэ баряаша байhан.

Татьяна басаганай гурбатай байhан гэрэл зурагай арадань 3-дахи үеын нагаса абань өөрынгөө гараар: «Томо болоходоо, эмшэн болоорой, хүн зониие аргалжа, туhалжа яба­арай!» - гэжэ бэшэhэн байна. 1987 ондо Шэбэртынгээ дунда hургуули мүнгэн медальтайгаар түгэсхөөд, Эрхүү хотын эмнэлгын дээдэ hургуулида ороо.

Татьяна тоонто нютагтаа ехэ ду­ратай, 4-дэхи курсын оюутан байха­даа, 1991 ондо Эрхүүгэй эмнэлгын дээдэ hургуулиин багша-эмшэдые Сергей Миронович Кузнецов На­талья Владимировна Протопопова хоёрые нютагтаа урижа, хүн зоноо харуулжа, эм дом залажа, аргалжа, туһатай зүбшэлнүүдые үгөө hэн.

1993 ондо дээдэ hургуулияа эр­химээр дүүргээд, түрэл Бэшүүр аймагайнгаа эмнэлгын санда акушер-гинекологоор ажаллажа эхилээ. Ургажа ябаhан эдирхэн басагадта хэ­рэгтэй зүбшэл хэлэжэ, элүүр энхые сахижа, hэргэлэн ябахыень заажа үгөө.

4 жэлэй туршада хүдэлөөд, ула­сай перинатальна түбтэ хүдэлжэ байхадаа, ажалдаа элдэб оньhон арга хэрэглэжэ, мүнөөнэй гэр бүлэ ямар байха ёhотойб гэжэ асуудалаар һонирхоо. Томо боложо байhан баса­гад бэеэ гамнажа ябаха ёhотой, эхын хэбэл соохи үхибүүнэй ами наhыень таhалдуулжа болохогүй гэжэ ходо уряалдаг.

Буряад Уласай Элүүрые хамгаал­гын яаманай зүгhөө олон акушер-гинекологуудые hургалсажа, ямар туhа хэрэглэхэб гэжэ ехэ ажал ябуулhан байна.

Саашадаа мэргэжэлээ дээшэлүүлхын, шэнэ оньhон арга хэрэглэхын талаар Эрхүү хотодо ультра-абя­анай шэнжэлгэ хайшан гэжэ хэ­рэглэхэб, ямар аргаар хүдэлхэб гэжэ коллегэнүүдтээ заагаа. Мо­сква, Санкт-Петербург, Новокуз­нецк, Ижевск хотонуудта өөрөөшье hуража, мэргэжэлтэдые hургажа байhан суута М.В. Медведев багша­тай холбоотой байжа, олон хотону­удта эмшэдые суглуулжа, hургахын талаар ехэ хубитаяа оруулhан.

Татьяна Цыденжапова 2006 онhоо «Диамед» гэжэ эмнэлгын түбэй байгуулагдаха үедэ энэ түбые тол­гойлогшо Захаамин тоонтотой Ва­лентина Дориева – бэлигтэй эм­шэнтэй эхинhээ байжа, захиралаар хүдэлжэ, эмнэлгын байшан сүлөө забгүй бэлдэжэ, hүүлшын шэнэ үеын аппарадуудые Москва болон бусад хотонуудhаа асаруулжа, салингүйгөөр хүдэлжэ эхилhэн юм.

Росси гүрэн соогоо «Диа­мед» түбэй амжалтанууд дээдэ сэгнэлтэнүүдтэ хүртэдэг. Жэшэ­элхэдэ, 2016 ондо Бүхэроссиин мүрысөөндэ «Диамед» бүлгэм зо­хёохо аргын, ажалай талаар илалта туйлаhан байна.

2018 ондо Байгал шадарай эр­дэм болбосоролой түбhөө хүдэлжэ байhан эмшэд hургалгын талаар ли­цензитэй болоо.

Мүнөө үедэ энэ түб онсо илга­атай: 7 филиал, тэрэ тоодо Үбэр Байгалай хизаарай Петровск-За­байкальский хотодо филиал нээгдэhэн, 17 таһаг, барандаа шэнэ эмнэлгын аппарадуудые hайнаар хэрэглэдэг. 470 ажал­шад, тэдэнэй дунда 40 гаран дэ­эдэ эрдэмтэй бэрхэ эмшэд эбтэй ажаллана. Жэшээлхэдэ, Хурамха­анай Сэсэг Бухаева хаба шадалаа оруулжа, оньhон арга хэрэглэ­жэ, хүнэй досоохиие шадама­раар шэнжэлдэг. Мүнөө сагта үхибүүгүй айлнуудые донорой үрэhөөр үхибүүтэй болгоодог байна. Энэ ажалда илгарһан мэргэжэлтэн Аюна Шарыгина манай Шэбэртын басаган гэжэ тэмдэглэхэ байнаб.

Сугтаа хүдэлжэ байhан коллегэнүүдтээ Татьяна Ба­туевна hайнаар хандадаг, дүй дүршэлөөрөө ходо хубаалдажа байдаг. Өөрөө гурбан хэмжэлгын ультра-абяагаар шэнжэлгэ хэжэ, үбшэниие тодоор харуулдаг, нарай үхибүүд эхын умай соо хайшан гэжэ хүгжэнэб гэхэhээ эхилээд, ходо шал­гадаг байна.

Ара таладаа ходо дэмжэлсэжэ байдаг найдамтай наһанай нүхэр Солбон Самбуевичтаяа эбтэй эетэй­гээр ажаhуудаг. Солбон Цыденжапов Дотоодын хэрэгүүдэй албанда олон жэлдэ хүдэлжэ, амаралтадаа гараад, «Диамед» түбтэ ажаллана. Хоюулаа 1987 ондо Шэбэртын hургуули эрхи­мээр дүүргэhэн.

Татьяна Цыденжапова дүү Мари­на Конечных, Жанна Цыренжапова басагадаараа Шэбэртынгээ бэе та­мирай танхим соо эсэгынгээ, эрхим hоригшо Бато Булатович Улзытуе­вай нангин дурасхаалда зорюулhан гар бүмбэгөөр ехэ мүрысөө үнгэргөө. Энэ мүрысөөндэ «Диамед» түбэй толгойлогшо В.Б. Дориева гол хуби­таяа оруулhан юм.

Цыденжаповтанай урагшаа hанаатай гэр бүлэ сугтаа hураhан нүхэд соогоо, нютаг нугадаа хүндэтэй юм. Гэр бүлөөрөө нютагайнгаа үйлэ хэрэгүүдтэ хам оролсожо, ходо туhалжа, дэмжэлсэжэ байдаг. Ехэ Александра басаган ниислэл Москва хотодо телевидениин, киногой ре­жиссурада hурадаг. Дарина басаган 59-дэхи гимназиин шаби, олонии­тын ажалда шалгардаг. Одхон хүбүүн Эрдэн энэл гимназиин hурагша.

«Диамед» түбэй ударидагша­дай нэгэн, хүгжэлтын талаар за­хиралай орлогшо Татьяна Цы­денжапова Буряад Уласайнгаа хүгжэлтэдэ ехэ нүлөөгөө оруулжа, арад зонойнгоо талые харалса­жа, ажалдаа хаба шадалаа дүүрэн үгэдэг. Өөрөө hайн hанаатай, сага­ан сэдьхэлтэй, хүндэмүүшэ зантай, хүшэр хүндэ бэрхэшээлнүүдhээ сухаридаггүй, Гиппокрадай танга­ригта үнэн сэхэ, олониитын ажалда эдэбхитэй, «Опора России» БРО-гой хүтэлбэрилэгшэдэй нэгэн юм.

Татьяна Батуевна Цыденжапо­ва 2016 ондо «Эрхим эмхидхэгшэ» гэhэн Хүндэлэлэй тэмдэгтэ хүртөө. Буряад Уласай олон хүндэлэлэй шаг­налнуудтай, Арадай Хуралай, Элүүр энхые хамгаалгын яаманай олон шангуудта хүртэнхэй.

Шэбэртэ нютагаархидайнь зүгhөө Татьяна Батуевнада ажал­дань үндэр амжалтануудые, гэр бүлэдэнь, түрэлхидтэнь элүүр эн­хые, алтан дэлхэйн жама ёhоор наранай элшэhээ залитай, хии мо­ринтнай дээгүүр намилзажа, бур­хан багшын табисуураар ашатын буянтай, аза жаргалтай hуугыт даа гэжэ үреэхэ байнабди!

Цырендондок ЗАНДРАЕВ, багшын ажалай ветеран, Буряад Уласай габьяата багша