825
Үнгэрһэн амаралтада уйдхарта ушар тохёолдоо. Үргэн олониитэдэ мэдээжэ ажал ябуулагша, Бүгэдэ Буряадай үндэһэн соёлой эблэлэй юрэнхылэгшын нэгэдэхи орлогшо, социологиин эрдэмэй доктор, Буряадай гүрэнэй ехэ һургуулиин профессор, “Бурятия” сониной ахамад эрхилэгшээр, “Буряад үнэн” Хэблэлэй байшанай захиралаар ажаллаһан сэтгүүлшэн Эрдэм Данзанович Дагбаев сагһаа урид наһанһаа нүгшэбэ. БГУ-гай түб ордондо октябриин 19-дэ, үглөөнэй 10 сагта хахасалгын ёһолол үнгэргэгдэхэ.
Үбшэнэй һабарта
Хайра гамгүйгөөр хэнииешье һалгаадаг хорото үбшэнэй һабарта орожо, энэ жэлэй туршада тэрээнтэй Эрдэм Данзановичнай тэмсэжэ байна гээд дуулаһан байгаабди. Бурхандаа зальбаржа, эдэгэхыень хүсэһэн зон олон байгаа. Теэд огторгойн олон мянган бурхадтай уулзахаяа яараһан хүндэтэ багша, эрдэмтэн, гуурһа нэгэтэй аха нүхэрнай оройдоол 57 наһаяа тэмдэглэжэ үрдингүй, алтан дэлхэйһээ халин ошобол даа. Халаг даа, үхэл гээшые зайсуулха, холодуулха хүсэн байха яаһан байгааб! Теэд тиимэ хүсэн үгы. Эрдэм ухаатай, бэшэг тамгатай хүнүүд дээдэ замбидамнай дуталдаад байна гээшэ гү?
Сэтгүүлшэн хүнэй сэхэ замаар
Эрдэм Данзанович Дагбаев Ярууна аймагай Нарһата тосхондо 1961 оной ноябриин нэгэндэ түрэһэн байгаа. Буряадай багшанарай дээдэ һургуули дүүргээд, Хори аймагай Тээгдын дунда һургуулида ород хэлэн, уран зохёол болон түүхын багшаар ажаллаһан юм. Тиихэ үедөө аймагайнгаа, уласайшье сонинуудта толилолгонуудые олоор гаргадаг болоо. Уданшьегүй 1984 ондо “Удинская новь” сониной редакторай орлогшын тушаалда уригдажа, хэблэлэй хэрэгтэй бүри дүтөөр танилсаһан гээшэ. 1988 ондо “Правда Бурятии” сониной редакцида ахалагша сурбалжалагшаар ажалда абтаад, удаан болонгүй ахамад редакторай орлогшоор томилогдоһон намтартай.
Эрдэм, засаг, хэблэл эрхилээд
Эрдэмэй замда орохо гэжэ эрмэлзээд, үнгэрһэн зуун жэлэй хатуухан ерээд онуудай эхиндэ Эрдэм Дагбаев гүрэнэй ниислэл руу зорижо, ниитын эрдэмэй академиин аспирантурада һураа. Эрхим бэрхээр һуралсалаа дүүргээд, дид-докторой диссертаци ялас гэмээр хамгаалһан Эрдэм Данзановичиие манай уласай Засагай газар урижа асарһан байна. Олониитэтэй харилсаха талаар таһагые даагшаар, Буряад Уласай Юрэнхылэгшын болон Засагай газарай Захиргаанай дэргэдэхи газар дэбисхэрнүүдэй болон үндэһэ яһатан хоорондын харилсаануудай талаар хорооной түрүүлэгшээр ажаллаба.
Гүрэнэй сонин хүтэлхэ гээшэ өөрын онсо маягтай байдаг гээд олонхи ушагшаднай ойлгоно ёһотой. Хүнгэн бэшэ энэ ажал Эрдэм Данзановичта 1994 ондо даалгагдажа, ород хэлэн дээрэ гарадаг “Бурятия” сониной ахамад эрхилэгшээр тэрэ томилогдоо бшуу.
Теэд ондоо аргаар, ондоо ажалаар арад зондоо туһатай байхаяа ойлгоһон Эрдэм Дагбаев эрдэмэйнгээ ажалда бусажа, багшалдагшье болоһон. Тиин 1997 онһоо эхилжэ, БГУ-гай политологи болон социологиин кафедра ударидаба.
“Буряад үнэн” Хэблэлэй байшандаа 2011 ондо бусажа, юрэнхы захиралай тушаал эзэлһэн. Тиихэдээ гүрэнэй ехэ һургуулида ябуулжа байһан ажалаа орхёогүй. Багшалхынгаа хажуугаар, залуу эрдэмтэдые залан хүтэлдэг байжа, ганса политологиин шэглэлээр 150 гаран мэргэжэлтэдые бэлдэн гаргалсаа, профессорэй тушаалда томилогдоо, эрдэмэй зуун табяад хүдэлмэри бэшээ, 17 дид-докторые хүмүүжүүлжэ үрдеэ. “Буряад Уласай эрдэмэй габьяата ажал ябуулагша”, “Ородой Холбоото Уласай дээдэ мэргэжэл олгодог һалбариин хүндэтэ хүдэлмэрилэгшэ” гэһэн нэрэ зэргэнүүдтэ хүртэһэн байгаа.
Олониитын ажалай олон уялгатай һэн
Нютаг можонууд хоорондын “Бүгэдэ Буряадай үндэһэн соёлой эблэл” гэһэн олониитын хүдэлөөнэй түүхэдэ Эрдэм Данзанович өөрынгөө ехэ хубита оруулһан юм. 2011 ондо ниитын энэ эмхиин хүтэлбэрилэшын орлогшоор, удаань нэгэдэхи орлогшоор һунгагдажа, угсаата арадайнгаа угай түүхэ, соёл һэргээхэ, сахин хүгжөөхэ ажал эдэбхитэйгээр ябуулаа бшуу.
Ородой Холбоото Уласай Юрэнхылэгшэ Владимир Путинай этигэмжэтэ нюур боложо, Буряад орондоо гүрэнэй толгойлогшын ябуулжа байһан ажал тухай, засагай бодолгын гол шэглэлнүүд тухай баримтанууд дээрэ үндэһэлэн хөөрэжэ, ойлгуулжа үгэхэ харюусалгатай үүргэ дүүргээ юм.
Зүйтэй зүбшэлынь сэнтэй
Зүрхэ сэдьхэлдэмнай Эрдэм Данзанович тухай гэрэлтэ дурасхаал хэтэ мүнхэдөө үлэхэ. Алтан дэлхэйдээ, арад зондоо аргагүй ехэ дуратай, урагшаа һанаатай хүн бэлэй гээд һая болотор суг ажаллажа байһан нүхэдынь дурдана. Бидэшье тиигэжэ бодонобди. Һүүлэй хэдэн жэлнүүдтэ дүтөөр харилсадаг болоһоноо ухаандаа тэхэрюулэн һанажа, жэнхэни буряадаар “хорхойдо хорогүй”, “хэбтэһэн үхэр бодхоохогүй” хүн байгаа гэжэ ахатанаа нэрлэхэдэм, алдуу болохогүй ха. Энэ тэрэ асуудалаар ярихадаа, гүнзэгы мэдэсэеэ һайрхажа, үбсүүгээ шаажа, үлхэнсэгөө гүбихэ зангүй һэн даа огто. Ходо дулааханаар миһэржэ, зүйтэй зүбшэл үгэдэг бэлэй.
Зохёохы, шэнжэлхы замайнгаа залуур дээрэ гаранхай, дүршэлөө мүлижэ, далияа тэгшэлһэн Эрдэм Данзановичай арад олоноймнай урдаа хараха хүнүүдэй нэгэн байһаниинь дамжаггүй.
Гэр бүлэдэнь, түрэл гаралдань, наһанайнь хани нүхэртэ – мэдээжэ эрдэмтэн, багшын эрдэмэй доктор, профессор Нина Жамсуевна Дагбаевада, хүбүүндэнь гүнзэгы шаналал гашуудалаа мэдүүлэе. Һайхан түрэлдөө түрэг лэ даа, Эрдэм Данзановичнай!
Баяр БАЛДАНОВ, Буряад Уласай соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ, Ородой Холбоото Уласай юрэнхы болбосоролой хүндэтэ хүдэлмэрилэгшэ
