1111
Һонин түүхэтэй һургуулиин баяр
Аглаг үндэр Аха нютагай Сорогой дунда һургуулиин анхан байгуулагдаһаар 90 жэлэй ойн баяр эдэ үдэрнүүдтэ тэмдэглэгдэхэнь. Һоёд арадай үлгы тоонто болодог холын хадата нютагта эрдэмэй гуламтын бии болоһон ушар – түүхэтэ үйлэ мүн.
Ойн баяртай холбоотой бэлэдхэлэй ехэ ажал, олон тоото хэмжээ ябуулганууд һуралсалай жэлэй эхинһээ үнгэргэгдэжэ, нютагай бүхы зоной анхарал татана, тэдэнэй олонииень хамтын энэ хэрэгтэ хабаадуулна.
1935 ондо баригдажа дүүргэгдэһэн эхин һургуулиин шэнэ байшанай дэргэдэ
Ерэн жэлэй түүхэ ехэ
Сэмүүн тэрэ сагта, тэбхэр ерэн жэлэй саана, үсөөн тоото үндэһэн һоёд арадыемнай үгы хэжэ, саарһан дээрэхи нэрыень мартуулан алдаһаниинь багадаад, саһан дээрэхи мүрыень яажа үгы хэхэб гэһэн янза бүриин һэдэлгэнүүдэй үедэ Сорогой эхин һургуули байгуулагдаһан түүхэтэй. Тэрэ түүхынь утаһа һабагшалан, шүрэ шүрөөр үлхэжэ, шүлэглэн, домоглон дуулаха, хөөрэхэ шадалтай хэды олон шабинар эрдэмэй энэ гуламтын алтан богоһо алхажа гарааб даа!
Гарганай эхин һургуулиин холо оршодогһоо уламжалан, 1928 ондо Сорогой эхин шатын һургуули байгуулагдаһан юм. Үхэриг, Хайгас, Сорог, Хоншон, Хан-Модон, Хүүргэ нютагуудта таража ажаһууһан айлнуудай үхибүүд эхин һургуулиин шабинар болоһон байна. Түрүүшын үеэр ехэнхидээ 13-15 наһанай хүүгэд эрдэм шудалдаг һэн гэнэ. Гурбадахи, дүрбэдэхи ангинуд үгы байһан аад, гурба-дүрбэн жэлэй үнгэрхэдэл бии болоо юм ха. Тиигэһээр шабинарайнь тоо олошороо. Байгуулагдахадаа байрлаһан байшан гэрынь багадажа, шэнэ һургуули барюулха шиидхэбэри абтаһан. 1930 онһоо эхилжэ, табан жэлэй туршада тэрэ барилга хэгдээ. Энээн тухай Аха нютагтаа мэдээжэ багша, аймагай эрдэм гэгээрэлэй таһагые 16 жэлэй туршада хүтэлбэрилһэн Лидия Шагжеевна Гомбоева өөрынгөө ном соо бэшэһэн байдаг.
Оройдоол дүшэн һурагшын һурахаар байшан гэр баригдахадаа, холоһоо харахада томо, үндэр гэшхүүртэй, һаруул ордон һэн гээд түрүүшын шабинарай дурсан хэлэһые тэдэнэрэй үри һадаһад мүнөөшье болотор үеһөө үедэ дамжуулдаг юм. Тиигээшьегүйдэ аргагүй. Һургуулиин һайхан байшанай барилгада нютагай зон булта хабаадалсаа ха юм. Бүлэ бүхэн хоёр-гурбан томо модонуудые бэлдэжэ асараа, хабтагайнудые гараараа хюрөөдөө. Пеэшэн табиха хирпиисүүдыеньшье нютагай зон өөһэдөө бэлдэһэн юм гээд түүхэ гэршэлнэ. Сорог тосхонһоо 20 модоной зайда оршодог Сооног гэжэ газарта боро зууража бэлдээд, Конюшкин Бабуркин гэһэн ород хүбүүд тэрэниие дүргэжэ, бэлэн болгодог һэн ха. Энэ ажалдань Жаргал Норжимаевич Путункеев Сэрэн-Бата Ошорович Шорноев хоёр туһалдаг байгаа ха. Удаань ажалша мори, сарнуудтаа ашажа, нютагай эрэшүүл асардаг һэн. Тиигэжэ хамтын хүсөөр тэрэ үеын хэмжүүрээр тэндэхи хүн зоной үзөө, хараагүй томо байшан, ёһотойл ордон ербын бодоһон байгаа бшуу.
1946 он. Һургуулиин паспорт
Түрүүшын багшанарай түлиһэн гал мүнхэ
Сорогой һургуулиин түрүүшын багшаар Галдан Галсанович Шопхоев ажаллаһан юм. Удаа дараалан (?) Хонгодоров, В.П. Иринчеева, Д.Д. Лыгденов, Б.В. Манкетов, Ф.Н. Ушнаев, В. Ринчеев, А.И. Хамаев, Е.Г. Манзарова, Р.Н. Очиров, М.М. Бардухина, А.И. Целовальникова, Ц.Ч. Будаев, Ч.-Д.Л. Ринчинов, Р.А. Прокопенко, П.Д. Бильгаев, М.Б. Бутаева, А.Б. Лубсанова, Н.С. Пронтеева, З.Ш. Арабжаева, Д.Д. Ошоров, Б.М. Марзаев болон бусад бэлиг түгэлдэр хүнүүд багшалһан гээд һургуулиин түүхэдэ бэшэгдэнхэй.
1932 ондо һургуулиин дэргэдэ дүшөөд үхибүүнэй байрлахаар интернат нээгдэжэ, холын заямхануудта ажаһуудаг малшадай, бага тосхонуудай хүүгэд байдаг болобо. Хүмүүжүүлэгшэдэй хүнгэн бэшэ ажалда Д.Л. Мунконова, Сэрэн-Нядбад Булутовна Балданова, Хама-Сырен Самбуевна Путункеева-Бугалова, Бадма Сыденовна Хуриганова, Мария Чимитовна Путункеева ажаллаһан байдаг.
1963 он. Найман жэлэй һургуулиин түрүүшын захирал В.Ж. Мунконов, багша А.Д. Мунконова шабинартаяа
Бэшэг тамгагүй байдалые арад зоной дунда усадхаха талаар совет засагай эрхилжэ байгаа горитой ехэ ажал тэрэ үедэ Сорогойшье һургуулиин багшанар ябуулдаг һэн. Ойро тойроной газарта ажаһуужа, ажахыгаа эрхилжэ байгаа хамаг зониие энэ ажалда хабаадуулжа, томошуулай дунда һуралсал эмхидхэгдэдэг болоо, уншалгын тусхай улаан гэрнүүдшье нээгдээ. Түсэбтэ ажалаа дүүргэжэ, хубаарита хэшээлнүүдээ үнгэргэһэнэйнгээ һүүлээр мориндоо мордожо, малшадтаа үзэг, бэшэг заахаяа багшанар ябадаг байгаа бшуу. Тэдэнэй ажалда туһа хүргэжэ, “соёлой сэрэгшэд” - бэшэгтэ һураһан залуушуулшье хабаадалсадаг һэн.
Журам шангатай тэрэ үеын засагай эрилтэнүүдшье ехэ байһан гээд мэдээжэ. Хуулиин хатууда һуралсал болон хүмүүжүүлгын ажал тодо түсэбтэй, нэгэ янзын шэглэлтэй, гүрэнэй дээдын зургаануудай табиһан зорилгонууд заатагүй дүүргэгдэхэ, бэелүүлэгдэхэ ёһотой байгаа. Ондоо шугам, үзэл суртал гэжэ үгы байгаа ха юм даа. Сорогойшье һургуулида заншалта хэб хэмжүүрнүүдэй, һургаха ба хүмүүжүүлхэ онол аргануудай хэрэглэгдэдэг байһаниинь гайхалгүй. Гол түлэб шэглэлнүүдынь коммунис ёһоор, ажалай аргаар хүмүүжүүлгэ болоһон гээшэл даа.
Дайнай шэрүүн жэлнүүдтэ дабажа гараал гасалании
Гүрэн түрымнай түүхэдэ Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайн, тэрээндэ туйлагдаһан Илалта онсо һуури эзэлдэг. Хото хүдөөдэ, нютаг сэлеэнүүдтэ, айл бүхэнэй гэртэ уйдхар гашуудал тэрэ асараа. Хархис муухай хара дайсаниие дарахаяа хаа-хаанаһаа хамтаран ошоһон манай үбгэ эсэгэнэр болон эжынэрэй, дайнай ара талада үлөөд, баатарлиг ажалаараа Илалта шэрээлсэһэн тэрэ үеын эхэнэрнүүдэй болон үхибүүдэй шэн габьяа мартаха эрхэгүйбди.
Сорогой һургуулиин багшанар С. Хамаев, Д.Д. Ошоров гэгшэд дайнда мордоһон намтартай. Һургуулиин богоһо үсэгэлдэр шахуу алхажа гараад, ажабайдалай үргэн замда мордохынгоо орондо дайнай дүлэ бушхаһан замаар алхалжа ошоһон Б.Б. Аюшиевай, С.-Д.Д. Бадмаевай, аха дүү Буда, Зайсан, Бата Васильевуудай болон бусадай нэрэнүүд нютагай домогто түүхэдээ алтан үзэгөөр бэшэгдэһэн байха юм.
Хатуу шэрүүн жэлнүүдтэ һургуули таһалгаряагүйгөөр хүдэлжэ, балшар багашуулые эрдэм бэшэгтэ һургажа, ажалайнь замда бэлдэһэн зандаа байгаа. Һуралсалай ном, дэбтэрнүүд, бэшэхэ бэхэ, харандааш дуталдаха. Фронтдо туһалхын тула багшанар болон һурагшад горитой ехэ ажал хэдэг байгаа. Дайнай үеын багшанарай тоодо Р.А. Сыденова, Д.Д. Лыгденов гэгшэд түүхэдэ ороһон юм.
Эдэ бүгэдэ үйлэ хэрэгүүд тухай һургуулиин мүнөөнэй багшанар шабинартаа хөөрэжэ, гансашье баярта ушарнуудта һанан дурдадаг бэшэ, үдэр бүриин ажалайнгаа таһаршагүй хуби болгоод, үенүүдэй хоорондохи холбоо бэхижүүлхэ һайхан зорилгоёо бэелүүлжэ байһаниинь сэнтэй.
Найман жэлэй һургуули наартай һайхан, наруули
Саяан үндэр уулын саһата орой дээгүүр Агууехэ Илалтын туяа сасажа, арад зоноймнай алдарта ажалаа эрхилжэ, гүрэн түрэеэ бодхоожо байһан хаһа. Эгээл энэ үеэр, мүн һүүлэйшье жэлнүүдтэ хадата Аха нютаг руу эльгээгдэжэ, Сорогой һургуулида багшалһан Ульяна Михеевна Григорьева, Валентина Васильевна Антропова, Агния Абзаевна Ангараева, Вера Аюшеевна Сагалуева гэгшэд нютагжажа, бүхы наһаараа ажаһуугаа.
Үнгэрэгшэ зуун жэлэй жараад онуудай үеэр хамтын ажахынууд томодхогдожо, аймаг дотор оройдоол дүрбэн колхоз байгуулагдаһан юм. Бага тосхонуудта һургуулинуудшье хаагдашоо һэн. Сорогой колхозой түрүүлэгшэ Аюша Пунсыкович Налхановай сэхэ хүтэлбэри доро һургуулиин байшанда залгалаа баригдажа, 200 һурагшын һурахаар шэнэ байшан, дархалха ажалда хүбүүдые һургаха гэр, багшанарай ажаһууха 4 шэнэ гэр, 60 үхибүүнэй байрлаха интернадай хамтын байра ашаглалгада тушаагдаһан юм. Тиигэжэ, 1966 ондо Сорог тосхондо найман жэлэй һургуули мүндэлөө бшуу.
1966-1967 онуудай һуралсалай жэл
Түрүүшын захиралаар габьяата багша Виктор Жанчипович Мунконов томилогдоо. Тэрэ хүн залуу, шэнэ багшанарые олоор асаржа, һуралсалай шанар шанга болгохо талаар горитой ехэ ажал ябуулһан байха юм. В.Б. Содномова, А.Д. Мунконова, Д.Д. Дамбуев, А.Ф. Елаев, Г.Н. Хунданова, С.Е. Танхаева, Е.Д. Доржиева-Путункеева, С.Д. Пронтеева гэгшэд ерэжэ хүдэлөө. Зали ехэтэй залуу багшанарай ерэхэдэ, һургуулиимнай тэрэ дороо тосхоной ажабайдалай түб болоодхиһониинь гайхалгүй.
Шабинарай диилэнхи хубинь хамтын байрада байрлажа һурадаг байгаа. Аяар 120 үхибүүнэй хоёрдохи гэрынь болоһон интернадай түүхэ баһал һонин юм. Тэрэниие даагшаар олон жэлнүүдтэ тус тустаа В.У. Аюшеев, Д.Д. Дамбуев, У.М. Григорьева, В.А. Сагалуева, Н.Л. Нагаслаева, Д.-Ц.В. Цыденов, Т.Г. Балданова, О.Л. Путункеева гэгшэд ажаллаа.
1969 оной шабинар
1960-аад онууд. Тамирай хэшээл. Багша – Д.Д. Дамбуев
Аймагай хоёрдохи дунда һургуули
1970 он. Һурагшад багшанартаяа хээрэ гаранхай
1976 ондо үшөө нэгэ залгалаа байшан баригдажа, 1977 ондо аглаг үндэр Аха нютагта хоёрдохи дунда һургуули Сорог дээрэ нээгдэһэн байна. Түрүүшын захиралаар Эра Леонтьевна Петрова хүдэлөө. Энэ бэрхэ даргын хүтэлбэри доро багшанарай коллектив бэхижээ, эрхим дүнгүүдые харуулаа. Даниил Доржиевич Дамбуев, Светлана Шагдаровна Арзухаева, Сыбык (Ханда) Дубжировна Пронтеева, Валентина Баировна Содномова, Анатолий Захарович Матвеев, Доржо Жугдырович Мандагаев, Раиса Николаевна Шарастепанова, Елизавета Доржиевна Путункеева, Нина Алексеевна Цыденова, Буда Доржиевич Тапхаров, Афанасий Николаевич ба Ольга Павловна Болдыревтон, Александр Борисович ба Дарижаб Бабасановна Цыреновтэн, Тамара Бальжинимаевна Табитуева, Дэнсэма Дылгыровна Дамбаева болон бусад айхабтар бэрхээр ажалаа эрхилжэ, шабинарайгаа эрдэм мэдэсэ эрид дээшэлүүлээд, аймаг дотороо эрдэмэй гуламтаяа нилээн суурхуулһан байха.
1971 он. Найман жэлэй һургуули дүүргэгшэдэй табадахи халаан. Нэгэдэхи зэргэдэ – баруун гарһаа: багшанар Х.Д. Жамбалова, К.Н. Самбялов, А.А. Ангараева, С.Ш. Арзухаева, В.Ж. Мунконов, В.У. Аюшеев, Бальжиров. Хоёрдохи зэргэдэ – баруун тээһээ: багшанар Л.Ш. Гомбоева, Е.Д. Путункеева
Шэнэдхэн хубилалтын шэрүүхэн һалхин манайшье һургуулиие тойрожо һалхилаагүй. Эд бараанай-техническэ талаар доройтолго, мүнгэ танганай дуталдаха хүндэхэн ушарнуудые али оло дахин үзөөгүйб даа! Угайдхадаа, энэнь багадаа гэһэндэл, 1997 ондо түймэр боложо, нэгэ залгалаа хуушан байшаниинь дууһан шаташоо бэлэй.
1970-аад онууд. Дунда һургуулиин багшанарай коллектив. Нэгэдэхи зэргэдэ Л.Ш. Гомбоева, С.Л. Фролова, У.М. Григорьева, З.П. Бичиханова, Н.Д. Самаева һууна. Хоёрдохи зэргэдэ Х.Д. Жамбалова, В.В. Аюшеева, В.Б. Содномова, В.П. Григорьев, а.а. Ангараева, Т.А. Шарастепанова гэгшэд байна.
Һургуулингаа интернадта байрлаһан бидэ, малшадай үхибүүд, хүндэ сагай хүйтэн амисхал өөр дээрээ үзэжэ мэдээ һэмди даа. Садхалан сагта хампедээрээ шэдэлсэжэ, карамель шоколад хоёрые шэлэжэ эдидэг байһанаа, орон доторнай ойлгогдошогүй юумэнэй боложо эхилхэдэ, шэдэлсэхэһээ байха, шүдэндөө хүргэхэ шэхэрнай тоотой боложо, үлдэхыешье үзэгдөө. Уһанда бусалгажа шанаһан амтагүй кашаар үдэрэй гурба хооллодогшье саг тохёолдогшо бэлэй. Һуралсалай жэлдэ ушардаг гурбан амаралтын болоходо, алинданьшье хамаагүй, гэртээ ошоходоо ашаанай машинаар Богсоон тосхон хүрэтэр хүргүүлээд, саашаа ябагааршье ябажа хүрэхэ ушарнууд нэгэн-хоёр бэшэл һэн даа. Мүнөө сагай һурагшадые тиигэжэ ябуулбал, хатуу хэһээлтэдэ хүртэхөөр ха. Харин бидэ амиды мэндэнүүд, хэнһээшье дутуугүй зон болоод ябанабди. Түрэл һургуулидамнай аляа маниие али болохоор ямбалжа һургаһан багшанартаа, хамтын байрада хүн болгожо хүмүүжүүлхэеэ оролдодог байһан интернадай хүдэлмэрилэгшэдтэ хэмгүй ехэ баяр хүргэжэл ябагдана.
1972 он. Һурагшад болон багшанар түлеэ бэлдэлгэдэ гарадаг байгаа
Түүхэтэ шиидхэбэринүүд түргөөр абтаа бэшэ
2000 оной март һарада совет засагай хюдажа, захадань гараагүй, саарһан дээрэхи нэрыень усадхабашье, саһан дээрэхи мүрыень үгы хэжэ үрдеэгүй үнөөхи бүхэ голтой, һорһон дэгэлтэй һоёдууд шэнэ засагай шиидхэбэреэр түүхэтэ нэрээ бусаажа, арад гэжэ алдаршаһан түүхэтэй. Далаад шахуу жэлэй туршада хэлэ соёлоо, зарим заншалаа мартабашье, угаа уһанда хаяагүй, элинсэг хулинсагайнгаа эрхилжэ байһан ажал болон ажахыгаа орхёогүй үлэһэн зон энэшье ушарта эрид һанамжаяа эгсэ шангаар элирхэйлээ бэлэй. Эрхэтэдые бүридхэн абаха ажалай аймагай засагай гуйлтаар тусхайта ёһоор гансал Ахада үнгэргэгдэхэдэ, һоёд арад гээшэбди гэжэ тодо харюу зомнай үгэжэрхёо бшуу! Тиихэдээ түүхэтэ шиидхэбэри түрэл арадаймнайл гарта ороһон болоно гээшэ. Шэнэдхэгдэһэн гүрэнэймнай – Ородой Холбоото Уласай эгээл ехэ дарга ноёд зүбшөөжэ, Засагай газар Тогтоол гаргаа.
1973 он. Һургуулиин шабинар
Тиимэ ушарай түүхэтэ ёһоор тохёолдоходонь, һоёд һургуули өөрынгөө үнэн нэрэ нэрлүүлхэ ёһотой байгаал даа. Холын элинсэгүүдэйнгээ хэлэн дээрэ шэнээр үгүүлээд үзөө һаа, яадаг юм гэһэн бодол арадай эрхим түлөөлэгшэдэй толгойдо орожо, агууехэ эрдэмтэн, хэлэ бэшэгэй доктор, профессор, академик Валентин Иванович Рассадинда хандаха гэһэн мүн лэ түүхэтэ шиидхэбэри абтаа һэн.
1976 он. Нэгэдэхи анги
Мартагдаһан шахуу арадайнгаа һүр һүлдые үргэхэ, хэлэ соёлынь һэргээхэ, зонойнгоо дунда эрдэмэй зула бадарааха талаар горитой ехэ ажал Сорогой һургуули ябуулаа. 2000 ондо түүхын ба хизаар ороноо шэнжэлэлгын музей дахинаа байгуулагдаа. 2001 ондо “Россиин һургуулиин музей” гэһэн нэрэ зэргэдэ хүртэһэниинь тэрэнэй директорээр удаан ажаллаһан, түрэл нютагайнгаа түүхэ тон һайн мэдэдэг байһан Надежда Лопсоновна Нагаслаевагай аша габьяа мүн.
Арадайнгаа түүхэ, ёһо заншал, арадай аман зохёол, урлал бүтээл шэнжэлхэ, хүгжөөхэ зорилготойгоор 2001 оной эхиндэ хүүгэдэй «Согуун» (һоёдһоо оршуулхада – годли) түб нээгдэжэ, олохон үхибүүд эдэбхи ехэтэйгээр, үрэ дүн һайтайгаар тэндэ хүмүүжүүлэгдээ.
1980 он. Буряадай мэдээжэ тамиршадтай уулзалгын үедэ
Хоёр дабхар байшантай болоод
2002 оной сентябриин 4-нэй үдэр Сорогой һургуулиинхид түүхэтэ үдэрнай гээд мүн лэ тоолодог. Ушар юуб гэхэдэ, эгээл энэ үдэр түймэрэй һүүлдэ шэнээр баригдаһан хоёр дабхар байшан толлолгын баяр Буряад Уласай Болбосоролой болон эрдэм ухаанай сайд Сергей Дашинимаевич Намсараевай хабаадалгатайгаар болоһон юм.
Аймагай Засаг даргаар тэрэ үедэ ажаллажа байһан Валерий Раднаевич Монголов, һуралсалай таһагые даагша Лидия Шагжеевна Гомбоева, һургуулиин захирал Дарижаб Бабасановна Цыренова болон бусад хүтэлбэрилэгшэд шэнэ байшан барижа, арадтаа бэлэглэхэ талаар ехэ ажал ябуулаа. Аха нютаг соогоо мэдээжэ барилгашан, Орлигой сомоной дарга ябаһан Жамсо Лопсонович Найдаков хүтэлбэрилһэн.
Һаруул шэнэ байшантай болоһон багшанар бүри эршэтэйгээр ажалаа эрхилээ. 2005-2006 онуудай һурлалсалай жэлдэ анха түрүүшынхиеэ һоёд хэлэн заагдадаг болоо һэн. Профессор В.И. Рассадинай хэһэн эрдэмэй ехэ ажалай дүнгүүд согсологдожо, һоёд хэлэнэй тобшо толи болон һоёд үзэглэл хэблэлһээ гараа. Буряадай гүрэнэй ехэ һургуулиин буряад хэлэ бэшэгэй факультет эрхимээр дүүргэһэн залуу мэргэжэлтэн, Сорог нютагай һоёд угтай Сэсэгма Гармаева академик Рассадинай шаби боложо, тусхай һуралсал гараад, һоёд хэлэнэй түрүүшын багшаар амжалтатайгаар ажаллаа.
Улас дотороо эгээл үндэр зэргэтэй
...Саг гээшэ ямар һоним даа! Зуугаад шахуу жэлэй саана арад түмэнөө алаха, хюдаха гэжэ, айлгаха һүрдөөхэ, мүрдэхэ мүшхэхэ мэтын хорото хэрэгүүдээрээ алдаршаһан засаг һэлгэгдэжэ, шэнын байдалай хүнгэн бэшэшье һаа, мартагдаһан арадай нэрэеэ бусаагаад, хэлэ, соёлоо һэргээхэ һэдэлгэдэнь мүнөөнэй засагай туһа хэжэ байхыень адаглан харахада, элдэб бодолнууд толгойдо эзэлүүдгүй түрөөдхихэ юм.
Хэрбэеэ үнгэрһэн зуун жэлэй хорёод онуудаар һоёдуудые баалажа, буряадуудбди гэжэ хүсөөр нэрлүүлхынгээ орондо арад гэжэ тэдэниие мэдэрээд, адлихан эрхэнүүдые олгоод, хүгжэлтын замдань туһа хүргэхэ хэмжээнүүдые тэрэ үеын засагай абаһан байгаа һаа, халаг! Үсөөн тоотой һоёд арадни хэнһээшье дутуу бэшээр жэнхэни хэлэеэ, магад, мартангүй, буряад түрэл хэлэтэеэ, гүрэнэй ород хэлэтэй хамта адли тэгшэ мэдээд, олон үндэһэ яһатанай бүлэдэ огсом ябаха байгаа гү?..
Түрэл һургуулиимнай Буряад Уласай эрдэмэй эмхинүүд сооһоо эгээл үндэр зиндаатай боложо, Сорогой һоёдой юрэнхы болбосоролой гүрэнэй интернат-һургуули гээд тодорһоорнь тэбхэр 10 жэл үнгэрбэ. Шэнэ үеын засагай шиидхэбэринүүдэй нэгэн тиимэ байгаа. Олон жэлдэ һургуулиин захиралаар ажаллаһан Дарижаб Бабасановна Цыренова энэ эдэбхи үүсхэл гаргаһан, горитой ехэ бэлэдхэлэй ажал ябуулһан юм. Аймагай захиргаанда ажаллажа байха үедөө тэрэ үүсхэл халуунаар дэмжэжэ, түүхэтэ хэрэг бүтээлсэһээрээ омогорходогби. Түрэл һургуулиингаа түүхэдэ өөрынгөө хубита оруулха гээшэ – онсо баяр мүн...
Мүнөө хүдэлжэ байгаа коллектив
Мүнөө ажаллажа байгаа 48 хүн сооһоо багшанарынь - 24. Тэдэнэй 15-ниинь – түрэл һургуулияа түгэсэгшэд. Һургуулиин захиралаар Ородой Холбоото Уласай юрэнхы болбосоролой хүндэтэ хүдэлмэрилэгшэ, дээдэ шатын багша Зоя Урелтуевна Ниндакова хүдэлдэг. Һуралсал хүмүүжүүлгын талаар орлогшо – Туяна Гомбоевна Бадеева, эмхидхэлэй ажал эрхилдэг һургагша – Дышен Цырендоржиевна Цыбикова. Һургуулиин бүридэлдэ нэгэ түрэл эрдэмүүдые заадаг багшанарай нэгэдэлнүүд, һурагшадай өөһэдын хүтэлбэри, нэмэлтэ һуралсалай бага эмхинүүд хүдэлнэ.
Зоя Ниндакова - захирал
Буряад Уласай Болборосолой болон эрдэм ухаанай яаман эмхидхэн байгуулагшань хадаа, ганса хатуу шанга хиналта доро һургуулииемнай баряад байдаг бэшэ, туһалха, дэмжэхэ ажал эдэбхитэйгээр ябуулдаг гээд һургуулиин захирал хэлээ һэн.
Туяна Бадеева – һургуулиин захиралай орлогшо
Улад зоноо ударидан, урагшаа дабшахань дамжаггүй
Газар дээрэхи гансахан һоёд һургуулиин ерэн жэлэй туршада ехэ зам гаталжа, түрэл нютагайнгаа, арадайнгаа, улас түрынгөө түүхэдэ оруулһан хубитань горитой. Бишыхан хүүгэдые арбан нэгэн жэлэй туршада залан хүтэлжэ, эрдэм заагаад, түүхэ, соёлтойнь танилсуулаад, ажабайдалай үргэн замда үдэшэжэ байһан гуламтын саашанхи хүгжэлтын замынь сарюухан, һаад баршадгүй байг лэ.
Алдарта гүрэн соогуураа, хилыншье саагуурхи холо ойрын хари гүрэнүүдтэ, мүн тиихэдэ булган талата Буряад һайхан оронойнгоо али олон булангуудта түбхинэн ажаһуудаг олонһоо – 90 жэлэй туршада Сорогой һургуулида һураһан, тэрэниие дүүргэжэ гараһан шабинарай, мүн тиихэдэ богонишье, удааншье болзорто хүдэлһэн хамаатанай зүгһөө эрдэмэй гуламтадаа эльгэ зүрхэнэй дулаахан дохёо мэндэеэ эльгээнэбди.
Ерэн жэлэй түүхые, һургуулида хүдэлһэн багшанар болон хүмүүжүүлэгшэдые, бүри саашань үргэлжэлүүлжэ, хэблэлэй хоёр-нэгэн хуудаһанда гү, али гансахан иимэ ниитэлэлгэдэ багтааха гээшэ – худал. Ушар тиимэһээ дурдагдангүй үлэһэн зон энэ бэшэлгые тунхаглаһан манда бү гомдыт гэжэ гуйнабди.
Баярта ушараар нэн түрүүн үндэр наһатай багшанараа, мүнөө хүдэлжэ байгаа һургагшадые, ажалшадые, олон тоото түгэсэгшэдые, Аха нютагайнгаа арад зониие – бүгэдэ олониие хани халуунаар амаршалха дуран хүрэнэ.
Сэдьхэл зүрхэндэмнай дулааханаар ходо һанагдан байдаг түрэл нютагаймнай һургуули улад зоноо ударидан гэгээрүүлжэ, урагшаал дабшахань арсашагүй.
Һургуулиин архивһаа абтаһан гэрэл зурагууд
Баяр БАЛДАНОВ,Ородой Холбоото Уласай юрэнхы болбосоролой хүндэтэ хүдэлмэрилэгшэ, Буряад Уласай соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ, Аха аймагай Сорогой дунда һургуули 1992 ондо дүүргэгшэ
