​​Нютагаймнай соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ

Дулма-Ханда Балдановна Дамбаева 1947 оной январиин 2-то Яруунын Үльдэргэ нютагта Базаров Балдан Бажлиевич ба Ринчиндоржиева Гаржима Абидуевна хоёрой гэр бүлэдэ түрэhэн намтартай. Балдан­тан табан басагатай, нэгэ хүбүүтэй байһан.

Дулма-Хандын найма наhатай бай­хадань, эхэ эсэгэнь басагаяа Базаров Дамба ба Бажлиева Дэжид хоёрто үргэжэ үгэhэн юм. 12 наhатайдань эжынь наhа бараа, хойноhоонь жэл болоод, эсэгэнь ябашоо һэн. 14 наhа хүрөөд байхадань, Булам нютагай үхибүүгүй Цыбикова Намжилма Анан­дуевна үргэжэ абаhан юм. "Бурхан баг­ша басага бэлэглээ, олон үри бэедэнь эжы гүүлэхэ буянтай, жаргалтай бай­наб", - гэдэг hэн гэжэ Дулма-Ханда Балдановна эхэ тухайгаа hанана.

19-тэйдээ Булам нютагайнгаа Дам­баев Даши Дондоковичто хадамда гаража, 1968 оной октябриин 8-да түрэ хурим хэhэн байна. Тиин байгша оной октябриин эхеэр алтан түрэеэ тэмдэ­глээ юм.

Даши Дондокович баhал соёлой һалбарида бүхы наhаараа амжалтатай хүдэлhэн. Дуушан, хүгжэмшэн, зура­ашан, нютагаймнай түрүү хүбүүдэй нэгэн болоно. 1970-1980 онууда­ар аймаг соогоо мэдээжэ "Урагшаа" гэhэн агитбригадын хүгжэмэй талаар хүтэлбэрилэгшэ, түрүүшын Сагаал­ганай наада эмхидхэгшэ, "Нютагайм басагад", "Буламни" гэhэн дуунуудай найруулагша юм. Даши Дондокович бэлиг шадабарияа мүнөө хүрэтэрөө үхибүүдтэ заажа ябадаг.

Тэбхэр табин жэлдэ түрэл Булам нютагтаа үнэр баян айлайхи һууна. 4 һайхан басагатай, нэрээ нэрлүүлхэ 2 хүбүүтэй, 18 аша зээнэртэй, 5 гушанартай. "Бурханай хайраар, нютаг нугын үргэмжөөр, эхэ эсэгын буянгаар, зон нүхэдэй туhаламжаар амгалан hайн ажаhуунабди", - гэжэ Дулма-Ханда Бал­дановна хөөрөө hэн.

Эхэ эсэгэеэ hажаажа, үхибүүдынь булта дуу дууладаг. Одхон басаган Цываан-Дари бэрхэ хатаршан болон­хой, Италида хатараа харуулаа hэн. Зээ басаган Вероника жэл бүхэндэ аймагай "Дангина" конкурсдо хабаа­дадаг, шангай hууринуудые эзэлдэг. Дууша, хатарша, hургуулиимнай бэрхэ үхибүүдэй нэгэн болоно.

Дулма-Ханда Балдановнагай ажа­лайнь намтар хөөрэхэ болоо hаа, 1972 ондо Улаан-Үдэдэ Ербановай нэрэмжэтэ хүдөө ажахын техникум дүүргэжэ, Анаагай совхозой 1-дэхи таһагай Булам нютагта зоотехнигэ­эр хүдэлжэ эхилээ. Учётчик-осеме­натораар юhэн жэл хүдэлөөд, 1987 ондо соёлой хүдэлмэрилэгшэ болоhон байна. Түрүүшэгээр автоклубай хүтэлбэрилэгшөөр хүдэлөө. 1988 онhоо Булам нютагайнгаа соёлой байшанай уран һайханай талаар хүтэлбэрилэгшэ болоод, удаань клубай захиралаар ажаллаа. 1987 онһоо "Мүнхэ гэрэл" гэhэн аман зохёолой хүүгэдэй бүлгэм байгуулжа, амжалтатай ударидажа эхилээ. 2001 ондо бүлгэмынь жэшээ­тэ болоһон юм. Тиигэжэ Буламайнгаа hургуулиин нилээд олон үхибүүдые түрэл хэлэндэнь дурлуулһан, буряад ёhо заншалда hургаһан габьяатай.

Байгша оной майн 18-да бүлгэмэйнь байгуулагдаһаар 30 жэлэйнь ойн баяр үргэн дэлисэтэйгээр тэмдэглэгдэhэн байна. Олон тоото шабинарынь Дул­ма-Ханда Балдановнада баяраа хүргөө. Хори аймагай засаг дарга Юрий Цы­ремпилович Ширабдоржиев Буряадай соёлой сайдай зүгһөө Баярай бэшэг барюулхадаа: “Дулма-Ханда Балданов­нада адли түрэл хэлэндээ, түрэһэн нютагтаа дуратай зон олон байхаа яана гээшэб", - гэжэ хэлээ hэн.

22 жэлэй туршада "Мүнхэ Гэрэл" бүлгэм хүтэлжэ ябахадаа, олон ян­зын харалгануудта хабаадажа, шаби­нарынь түрүү һууринуудые эзэлһэн. Эрхим һайн ажалайнгаа, үндэр ам­жалтануудайнгаа түлөө олон грамота­нуудта, Баярай бэшэгүүдтэ хүртэнхэй. 2018 ондо Буряад Уласай Толгойлог­шын зарлигаар "Буряад Уласай үмэнэ габьяатай байһанай түлөө" медальда хүртөө.

Наһанайнгаа амаралтада гараа­шье hаа, ажалгүй hуудаггүй. Оёхо, нооһо ээрэхэ, нютагтаа болоhон үйлэ хэрэгүүдтэ хабаадалсажа, hайндэрнүүдтэ сценаринуудые бэшэхэhээ гадна hара бүхэндэ сангарилда хаба­адалсаха, аймагта болоhон хэмжээ ябуулгануудта хамhалсажа ябадаг. Дамбаевтанай гэр бүлэ олон нүхэдтэй. Жэл бүхэндэ зунай һайхан сагта тэдэн­тэеэ Алханын аршаан ошохо, Янжама бурханда мүргэхэ, Асагадай хажууда үнгэргэгдэдэг уласхоорондын фести­вальда ошодог заншалтай.

Уран hайханай талаар абьяас бэлиг­тэй Дамбаевтанай гэр бүлөөр манай нютагай зон омогорхон, баясажа яба­набди.

“Нарата юртэмсын hайханиие,

Наhанай эгээл утые,

Баяр жаргал хүсэнэбди!

50 жэлдэ ходо сугтаа,

Намтар баян, үнэр баян,

Ороноор дүүрэн нүхэдтэй,

Эмнигэй жолоо бариха хүбүүдтэй,

Алтан хайшата басагадтай,

Ураг эльгэн худанартай, унтаршагүй гуламтатай,

Аягаар дүүрэн эдеэтэй, амаар дүүрэн зугаатай,

Аша зээнэр, гушанартай баян ажаhуунабди.

Алдарта нютагаймнай сахюусад,

Аба эжымнай үреэлнүүд шэнгэжэ,

Аша зээнэрыемнай,

Алтан hайхан хүүгэдыемнай харалсажа,

Абарал боложо, аршалан байгуужан.

Замаймнай ута харгыда

Заяашамнай харалсан байгуужан!

Үндэр наhанаймнай жаргал

Зандаа ходо байгуужан!”- гэжэ Дулма-Ханда Балдановна шүлэглэн бэшэнэ.

Цыпилма БУДАЕВА