Доржо Дондоков багшатаяа
Үлир мойһоор надхан байһан утахан Ононой хойто эрьедэ, түүхэ домогоор баян Тугшан нютагта 1992 оной алтан намарай октябрь һарын 25-да Доржо хүбүүн саарһан дээрэ нэрэтэй, саһан дээрэ мүртэй боложо мүндэлөө бэлэй. Эжынь залайр угай Дондогой Цырма эмшэн мэргэжэлтэй, аргын газарта олон тоото зониие арга хэжэ ябаһанаа, мүнөө наһанайнгаа амаралтада гаранхай. Гушан долоо наһандаа ори ганса хүбүүе түрэһэн эхэ хүбүүгээрээ омогорхон, сэдьхэл тэнюун һуудаг юм. Бага наһанһаа нарин нягта, үндэр наһатай Сэндэмэ нагаса эжынгээ урданай һонин юумэ хөөрэхэдэнь, һүбэлгэн ухаатай хүбүүмнай ехэл һонирхон шагнадаг, хадуужа абадаг һэн.
Анха түрүүн һургуулида ороходонь, дүй дүршэл ехэтэй эхин шатын багша Дугаржапова Галина Лодой-Самбуевна угтан абаһан. 2-дохи анги дүүргүүлээд, эхин шатын багшанарай һуралсалай талаар таһаг даахадань, Митупова Татьяна Будожаповна 4-дэхи анги дүүргүүлһэн юм.
Дондоков Доржо һургуулида һуража ябахадаа, эдэбхитэйгээр Олимпиада, элдэб урилдаануудта, наада харалганда эрхимээр шүлэг уншаха, зүжэгтэ наадаха шадабаряараа ба англи хэлэндэ ехэ бэрхэ байһанаараа онсо илгардаг бэлэй. Англи хэлэнэй багшаар тэрэ үедэ Ород гүрэнэй арадай гэгээрэлэй хүндэтэ ажалшанай нэрэ зэргэтэй багша Ирина Болотовна заадаг һэн. 9-дэхи ангиһаа Агын гимназида һуралсалаа үргэлжэлүүлхэ үедэнь, 2007 ондо Ага тойрогто түрүүшынхеэ «FLEX» гэжэ грант-урилдаан соносхогдожо, тэрээндэ Доржо эдэбхитэй хабаадаба. Вашингтоной уласхоорондын болбосоролой шалгалтые тон һайн дүнгүүдтэй Ага тойрогто ба Үбэр Байгалай хизаарта шалгаран гаража, талаантай гурбан хүүгэдэй дунда манай Доржо Америкын Холбоото Штадуудта ошохо боложо, тон ехээр баярлаһан байна. 2008 оной зун, хари гүрэн ошохынь урда тээ, Владивосток хотодо шалгаржа гараһан хүбүүд басагадай бэлдэлгэ гараа. Одоол удаан хүлеэгдэһэн сагынь хүрэжэ ерэбэ. Зүүдэн мэтээр һанагдажа байгаа Америкын Холбоото Штадуудта агаарай онгосоор ниидэжэ буухадань, Доржые байлгаха гэжэ хэлсээ баталһан бүлэнь «Welcome, Dorzhi» гэжэ бэшээтэй, томо гэгшын плакат бариһан угтажа байбад ха. Тэрэ холын нютагта өөрын бүлэтэй боложо, тэдээнээрээ дүтэ танилсажа, Доржомнай наһанайнгаа ээлжээтэ шата эхилээ һэн. Үзэсхэлэн байгаали, үндэр томо гэрнүүдые гайхан, һонирхон шэнэ гүрэнтэй, шэнэ байдалтай танилсаба. Энэмнай хадаа штат Огайогай Аппэ Сандаски хото болоно.
«Шэнэ бүлэмни намда тон һайнаар хандадаг, элдэб газар нютагуудые харуулха, тэндэхи эгээл томо нууртай газарта ошожо, онгосоор уһан дээгүүр сэнгүүлхэ, загаһа бариха гэхэ мэтэ элдэб һонин юумэнүүдые үзүүлдэг, хүхюутэй зугаатайгаар амаралтын үдэрнүүдые үнгэргэдэг бэлэйбди», - гэжэ Доржо хөөрэнэ.
Һуралсалайшье үедэ ехэл һонирхол татаха юумэн олон һэн. Үдэр бүри 8 хэшээл үзэдэг байгаабди. Хэшээлэй үедэ гар утаһа хэрэглэхэгүй, электронно журнал соо сэгнэлтэеэ харадаг байгаабди. Элдэб соносхол хэхэдээ, һургуулиингаа радио, телевиденеэр хэдэг һэн. Нэгэ жэлэй хугасаа соо хари гүрэн үзэжэ, олон нүхэдтэй танилсажа, харилсаа холбоотой боложо, буряад нэрэеэ дээрэ үргэжэ, ехэл баяртай түрэл Тугшанаа бусаа бэлэй.
2012-2013 онуудта грант шүүжэ, Хэйлунцзянай ехэ һургуулида (Харбин хото) хитад хэлэ шудалжа, һуралсалаа дээшэлүүлээ. 2013- 2015 онуудта «Хитад хэлэ зааха» гэһэн шэглэлээр магистратура түгэсэжэ, үнэмшэлгэтэй боложо гараад, Шэтэдэ Үбэр Байгалай хизаарай гүрэнэй ехэ һургуулида уласхоорондын харилсаанай таһагта мэргэжэлтэнээр хүдэлөө.
2015-2016 онуудта жэлэй турша соо сэрэгэй алба хэһэнэй һүүлээр, Санкт-Петербургын Азиин арадуудай харилсаанай түбтэ шэнжэлэгшээр хүдэлөө. 2017 оной сентябрь һараһаа эхилжэ, А.И. Герценэй нэрэмжэтэ Россиин багшын ехэ һургуулида Дорно дахинай таһагта хитад хэлэнэй багшаар хүдэлөө.
Энэ жэлдэ һуралсалаа дээшэлүүлхэ түсэбтэй аспирантура орожо, немец хэлэнэй кафедрын толгойлогшо Любовь Борисовна Капчугай ударидалга доро диссертаци бэшэжэ эхилэнхэй.
Туг барисан Тугшан нютагай Доржо хүбүүн хитад, англи, испан хэлэнүүдые шудалжа, хэдэн гүрэнүүдые үзэжэ, хорёод гаран наһандаа багшын ажал эрхилхэ, эрдэм шэнжэлхэ хэрэгтэнь амжалта хүсөөд, одо заяаниинь, хии мориниинь улам дээшээ байг!
Аласай холбооной хэрэгтэ Америкын Холбоото Штадуудта, Хитад Уласта һуража, мүнөө Ород гүрэнэйнгөө Санкт-Петербургын гүрэнэй ехэ һургуулида багшалжа байхадань, бидэ нютаг хүбүүгээрээ ехэ омогорхонобди!
Намсалма ДОРЖИПАЛАНОВА, ажалай ветеран
Тугшан нютаг