​​ТҮРЭЛХИ ХЭЛЭЭ ҮЗЭХЭЛ ХЭРЭГТЭЙ

Һуралсалай энэ жэлдэ хэды һурагшад буряад хэлэ шу­далнаб гэһэн шэнжэлэл хэгдэжэ байна. Уридшалһан мэдээгээр, зарим тээ буряад хэлэ шудалха үхибүүдэй тоо доошо­лонхой. Улаан-Үдэ хотодо нёдон­донойхитой жэшэхэдэ, буряад хэлэ шудалдаг үхибүүдэй тоо аяар 1500-гаар үсөөрөө.

Байгал шадарай аймагта 1000 үхибүүн буряад хэлэ шудалхаяа ар­саа. Үндэһэн арадай хэлэеэ шэлэн шудалха тухай хуулиин хойшолон мүнөө бодотоор харагдажа байна. Иимэ мэдээсэл Буряад Уласай болбо­соролой болон эрдэм ухаанай сайд Баяр Жалсанов заншалта брифинг дээрэ дуулгаба.

«Эрдэм һуралсалай эмхинүүд буряад хэлэ зааха онол аргануудые шэнэлжэл, һайжаруулжал байна, хэлэ хүгжэлгын талмайнуудые хэ­мэл аргаар байгуулхаяа оролдоно. Харин ниигэм, гэртэхин, хүүгэдэй хуулита түлөөлэгшэд буряад хэлэ хамгаалгын тала баримталангүй, хэлэ үхибүүмни шудалхагүй гэжэ мэдүүлгэ бэшэжэ байха гээшэ зүйтэй бэшэл даа. Хуулиин ёһоор үхибүүдые заатагүй буряад хэлэ шудалагты гэжэ захирха эрхэгүйбди. Теэд тии- хэшье хэрэггүйл даа. Хүн бүхэн үхибүүнэйнгээ хуби заяа зүб мүрөөр шиидхэхэ ёһотой бшуу. Тиимэһээ би бүхы түрэлхидые, һурагшадые, оюу­тадые саашанхи хараа бодолтойго­ор зүб харюу шэлэн абахыень уряал­наб», - гэжэ Баяр Баторович хандаба.

Мүнөө сагта буряад хэлэ шудал­ха талмай хаанашье олгогдонхой. Багшанаршье дуталданагүй, тэдэ­нэй ажаһуудал, заагдаха саг болон бусад асуудалнууд шиидхэгдэнхэй. Гэхэ зуура, буряад яһатан түрэлхи хэлэнһээ арсажа байхадань хайшаа юм? Түрэлхидтэ энэ асуудалаар за­хиралта үгэхэ хуули үгы, хүн бүхэнэй үндэһэн угсаатанай арадайнгаа мэдэрэлһээ дулдыдана.

Һүүлэй 3 жэлэй туршада Болбо­соролой болон эрдэм ухаанай яаман Буряадай эрдэмтэдэй түбтэй болон Буряадай ехэ һургуулиин эрдэмтэд­тэй, һургуулинуудай буряад хэлэнэй багшанартай суг хамта социологиин шэнжэлэлгэнүүдые үнгэргэдэг. Тэрэ шэнжэ-лэлгэнүүдэй үрэ дүн гаргаг­дажа, 2019 оной хоёрдохи хахадта эрдэмтэ согсолбори хэблэгдэхэ юм. Тэрэ ажалай дүнгүүдээр, буряад һурагшадай 62 хубинь, хүүгэдэй сэсэрлигтэ үхибүүдэй 73 хубинь түрэлхи хэлэеэ мэдэнэгүй.