​Ашатын ехэ буян

Бадмаева Антонида Цыбикжаповна 1940 ондо хориин 11 эсэ­гын галзууд угай Цыбикжабай Ширабай Аю­шын Долгорой үнэр баян гэр бүлэдэ долоодохи үри боложо түрэhэн намтар­тай. Тэрэ үедэ хамалган хашалганда ороhон Заха­аминай Ширап лама Худа­най Yртөөдэ Жапов Юн­дэндоржын хорой соохи багахан гэр соо ажаhуудаг байгаа, эжыдэнь энэ баса­гандаа Сэнгэда сахюуса­най нэрэ үгэгты гэжэ айл­даа бэлэй. Тэрэ үеын шэнэ маягаар Тоня гэжэ ород нэрэ түрэhэн тухай гэр­шэлгэ эсэгэнь абаа, «да»- ень үлээел даа гэжэ эхэнь гуйhан байна. «Антони­на» бэшэ «Антонида» гэжэ бэшүүлээ. «Дасан дуганда үргэл хэхэдээ, Сэнгэда-Антонида гээд бэшэдэгби», - гэжэ тэрэ хөөрэнэ.

Ширабтан угаа залгаха, бэеэ үргүүлхэ найман үхибүүдтэй болоо. Yхибүүдынь эжы, абаяа hажаажа, гартаа дүйтэй байhан: дархан, уран зурааша, оёдолшо.

Тонимнай бага наhанhаа һайнаар hураhан. Эсхэжэшье, оёжошье шадаха, хүдөөгэй үхибүүдэй бүхы ажал хээд ябаа. Сэбэр сагаахан шарайтай, үндэр гоё бэетэй басаган болоо.

Спортын амжалта

20-дохи зуун жэлэй жа­раад онуудаар спорт Буряад орондо, Хэжэнгымнай ай­магта үргэн дэлисэтэйгээр дэбжээ. Энэл үедэ Тоня ба­саган тамираар ехэ амжалта туйлаhан. Худанай Yртөө Во­рошиловай нэрэмжэтэ кол­хозой түб байhан. Колхозой түрүүлэгшэ Бүмбэ Гомбое­вич Гомбоев өөрөө барил­даашадые hургадаг бэлэй. Тоня Сурхарбаанда урилда­даг, hүрэдэг, номо годлёор харбадаг, гар бүмбэгэ наада­даг байгаа, ходол түрүүшын hуури эзэлхэ. Иимэ бэрхэ, тамирай олон янзын зүйлнүүдээр бэеэ hоридог баса­ган саашаа аймагаа, Буряад ороноо түлөөлжэ ябаа.

Хэжэнгын басагад гар бүмбэгөөр оло дахин Буря­адтаа түрүү hуури эзэлдэг бэлэй.

Ажалай намтар

Ширапова Антонида Цы­бикжаповна хүдөө ажахын hургуули дүүргэжэ, зоо­техник мэргэжэлээрээ Хэ­жэнгын совхоздо 1962 оной августын 1-дэ ажалайн­гаа намтар эхилhэн байна. Дунда-Худанhаа уг гарбал­тай Бадмаев Владимир Цы­ренбазаровичтай хуби заяа­гаа холбожо, гурбан hайхан үринэртэй болоо. Хайра­та нүхэрынь оройдоол 33 наhандаа алтан дэлхэйhээ халин ошоо. Теэд хайшан гэ­хэб, үхибүүдээ үндылгэхэ хэ­рэгтэй ха юм.

Хожомынь Дансаранов Дандар Батомункуевичтай хамтаржа, үшөө хоёр үхибүү үндылгөө. Табан үхибүүдтэеэ: Жаргалма, Баир, Лариса, Батор, Дарима, аша зээнэр­тэеэ, хүрьгэд бэреэдтэеэ 32 халуун амин болоод байна.

Аяар арбаад жэлдэ Хэ­жэнгын совхозой даргын орлогшоор хүдэлөө. Энэ ехэ совхозой ажахын хэлтэс даа­жа ябаа. Тэрэ үедэ бэлигтэй, шударгы хүнүүдээр сугтаа хүдэлhэн. Һайн ажалайнгаа түлөө Антонида Цыбикжа­повна Хүндэлэлэй грамота, олон тоото Баярай бэшэгтэ хүртэhэн, медальнуудшье байха.

Буддын шажанда бэеэ зорюулаа

Ерээд онуудай эхин­дэ СССР гүрэмнай hалан hандаржа, аймагаймнай хүдөө ажахы хубисхалай за­маар ябахадань, Антонида Цыбикжаповнашье ондоо харгы шэлэхэ баатай болоо hэн. Буряад орондомнай эгээл түрүүшээр дахинаа hэргээгдэhэн Хэжэнгын да­санай нярбын ажал даажа абаа.

Арбан табан жэлдэ энэ хэрэг хэжэ ябахадань, Ан­тонида Цыбикжаповнагай ёhотойл хүн зониие удари­дажа, хүндэлүүлжэ шадаха талаан бэлигынь элирээ hэн.

Дасанай ажахы, эдеэ хоол, барилга гэхэ мэтэ юу дууhаха hэм даа. Эдэ жэлнүүд соо Хэжэнгын дасан hалбаран хүгжөө.

Антонида Бадмаева буд­дын шажан hэргээхэ, хам­гаалха, хүгжөөхэ тусхай га­бьяагайнгаа түлөө Бандида Хамба лама Жамбалдоржо Гомбоевой 100 жэлэй ойн ба­яртай дашарамдуулан, Санг­хын медальда хүртөө hэн. Хэжэнгэ аймагай 75 жэлэй ойн баярай медаль байха.

Антонида Цыбикжаповна нангин шүтөөн газарнуудаар үргэл мүргэл хэжэ, аяншалха дуратай юм. Далай ламатай Энэдхэг ороной Дхармасала хотодо дүрбэ дахин уулзаха, hургаалынь шагнаха буян­тай байгаа, гурба дахин Бал­бын ороноор аяншалhан юм.

Наhанай амаралта

Наhанай амаралтада га­раашье hаа, Антонида Цы­бикжаповна гэртээ миин hуужа шададаггүй. Хэжэнгэ­дэ Наhатай зоной холбоон (Союз пенсионеров Кижин­ги) бии юм, түрүүлэгшэнь З.Д. Гармаева. Түбhөө холохоно зүүлжээ Ленинзамда ажаhуудаг юм. Скандинавын ёhоор ябажа, хоёр модо баря­ад, холые холо гэнгүй, гүйжэ ерээд лэ, хэшээлдээ байдаг юм. Наhатай зоной буддын шажанай факультедэй уда­ридагша юм. Мүнөө 60, 70 наhатай зон совет үедэ ехэ болоhон, зариманаймнай буддын шажанай мэдэсэ му­ушаг юм. Антонида Цыбик­жаповна ламанарые асаржа, хэшээл эмхидхэдэг. Хэжэнгэ аймагта наhатай зоной дун­да үбэлэй, зунай спартакиада үнгэргэгдэжэ байдаг, шангай hууринуудые эзэлжэ, баярай олон бэшэг, медальнуудта хүртэжэл байдаг. Концерт-наада нютагуудаараа яба­жа харуулдаг. А.Ц. Бадмаева hайхан дуугаа хангюурдадаг, уран шүлэгшье уншадаг юм.

Антонида Цыбикжаповна 78 наhа хүрэбэшье, хүнгэн зандаа, зоной түлөө оролдо­жо мүнөөшье ябана, нигүүлэсхы hайхан сэдьхэлтэй эхэнэр юм.

Худанай Yртөө нютагтаа бүхы зоной амгалан бай­далда зорюулжа, Боди су­барга бодхоогоо. Галзууд, хүбдүүд угтай аха дүүгэй үхибүүдэй, нагаса зээнэрэй хүсөөр hайхан субарга бүтөө юм. Сентябриин 30-да до­лоон ламанартай рамнай үнгэргэгдөө. Барилга Владимир Цыренжапов хүрьгэн хүбүүн ударидаа.

Иигэжэ Антонида Цыбик­жаповна сүлөөгүй ябанал даа. Гэртээ ямар гоё сэсэрлигтэй гээшэб! Жэлдээ нэгэ hалбардаг сэсэгүүдынь гурба дахин энэ жэл сэсэглэжэ гайхуулаа. Зо­ниие хайрладаг, туhалдаг, нимгэн сэдьхэлтэй, дасан ду­гандаа үргэл мүргэл хэдэг, ехэ hүзэгтэй хүндэ гоё сэсэгүүд ходо hалбаржа байдаг гээшэ гү даа гэжэ hанаа hэм. Иимэ hайханаар хүгшэрхэдэ, ашатын ехэ буян лэ даа.

Вера АЮШЕЕВА