​​Шархатаһан зүрхэ эдэгээхэ шадалтай

Дуу, хатарай «Байгал» театрай гол дуушан Цыпилма Аю­шеева буряад соёл урлагаймнай ёһотой шэмэг болон­хой. Ехэ-ехэ тоглолтонууд тэрэнэй хабаадалгагүйгөөр үнгэрдэггүй гэхэ­дэ болоно. Олоной “одон” болоһон мэдээжэ дуушантай хөөрэлдөө уншагшадтаа ду­радхахамнай.

- Хурамхаанда үндыгөөт гэжэ мэдэнэбди. Тиихэдээ дууладаг байгаа гүт? Баг­шатнай хэн бэ?

- Хурамхаанай интернат-һургуулида долоотойһоо һураһамби. Тэрэ сагаа һанахадам, сэдьхэлдэм ехэ дулаан бо­лодог. 5-дахи ангиһаа хүүгэдэй оркестртэ ябажа, мандалин дээрэ наадажа һурааб. Гадна хоорто дуулажа эхилээб. Ма­най багша Анна Ешеевна Сап­хандаева мүнөөшье хүрэтэр нюдэндэмни харагдаһан мэтэ байдаг. Багшымнай дирижи­ровэлжэ байһаниинь багахан намайе ехэтэ хүлгөөгөө бшуу. 10-дахиин ябахадам, манай аймаг руу хотоһоо комис­си ерээ. Дуунай мүрысөөндэ үхибүүдые шэлэжэ ябаһан байгаа. Гансал намай илгажа абаһан юм.

- Мүрысөөндэ ямар дуу дуулаабта?

- Тиихэдэ Совет үеын эстрадада дуратай байгааб. София Ротару, Роза Рымбаева гэгшэд клуб соохи ори ган­сахан сэнхир экранһаамнай таһалгаряагүйгөөр дуулал­дадаг бэлэй. Гэбэшье тэрэ мүрысөөндэ буряад дуугаа гүйсэдхөө һэм.

Тоо бодолгоор тон һайн сэгнэлтэ абажа, багшанарай дээдэ һургуулиин тоо бодол­гын таһагта орохоёо бэлдэ­жэ байһамби. Шалгалтаяа тушаагаад лэ, баяр ёһололой найрташье байнгүйгөөр дуу­най мүрысөөндэ хабаадахаяа Улаан-Үдэ самолёдоор ниидэ­жэ ерээб. Жюриин түрүүлэгшэ Вячеслав Баяндаевич Елбаев мүрысөөнэй һүүлээр намда дүтэлөөд, хүгжэмэй училищиин дуунай таһагта оро гэжэ ду­радхаа бэлэй.

Би тиихэдэ ехэ бодолгото болоо һэм. Нэгэ талаһаа дээдэ һургуулида орохо арга байгаа, харин нүгөө талаһаа буряад дуунай түрүү багшанарта заалгаха талаан тудаа. Марга-маргаһаар хүгжэмэй училищи­да һураха һаналаа бэелүүлбэб. Нагаса эгэшэм энэ бодолыем­ни ехэтэ буруушаагаа бэлэй.

- Хүгжэмэй училищида ядалдаагүй юм бэзэт?

- Хүгжэмэй училищида Ксения Игнатьевна Пальнуе­вагай шаби боложо орооб. Нэ­гэдэхи курсые мэдэрэншьегүй шахуу һуража гарааб. Түрүүшын жэлэй дүнгүүдээр хахад зонииемнай гэртэнь ябуулаа. Харин би шалгалтаяа бараг тушаажа шадааб. Ма­най тэнхимые даагша РСФСР-эй арадай зүжэгшэн Надежда Казаковна Петрова дуулахы­емни шагнаад, эрхим ябанаш гээд, «3+» табиһан юм. Энэ табиһан сэгнэлтэнь бүхэли зундаа ухаанһаам гарахаяа болёо. Ямар һонин сэгнэл­тэ гээшэб гэжэ ходо бодожо ябааб. Али тэрэ тоо бодолгын һургуулида орохо байгаа юм гүб гэһэн һэжэг түрөө.

Намартаа һургуулияа буса­баб. Тиихэдээ юу хэхэ, яаха хэ­рэгтэйгээ бага сага ойлгодог болонхой ерэбэб. Тиихэдэ зо­соомни үшөө эрид шиидхэбэри үгыл һэн. Үбэлэй эхин болотор үнөөхил маргаһан хэбээрээ һэм. Тэрэ үеэр Монголой дуу­шад Улаан-Үдэ наада табихаяа ерээ. Тэдэнэй тоодо Монголой арадай зүжэгшэн, ехэ дуушан Уртнасан Хорлачин “Чио Чио Сан” спектакльда үйлэ дуу гүйсэдхөө. Тэрэ наада хара­ад, зосоомни наран гараһан мэтэ болошоо. Ямар ирагуу һайханаар дуулаа гээшэб. Мон­голшуудай табиһан бүхы то­глолто ябажа харааб. Тэрэнэй һүүлээр зосоомни һэргэжэ, энэл мэргэжэлээр һуража, ами наһанайнгаа харгыгаар дууша­най замаар алхалхаб гэжэ лаб мэдэрээб. Хоёрдохи ангияа “5” гэһэн сэгнэлтэтэйгээр эрхим бэрхээр дүүргэбэб.

Хүгжэмэй училищида дэ­эдэ һургуулида адляар 4 жэл һуража гарааб. Дуун гээшэ минии һанахада, ехэл эрдэм болоно. Дуушаниие бэлдэхын тулада өөрөө ехэ бэлиг тала­антай байха хэрэгтэй. Энэ эр­дэмдэ һургаһан багшанартаа баяраа мэдүүлнэб.

- Мэргэжэлэйтнай һайн ба муу таланууд ямар бэ?

- Шагнагшадтаа дуунай бүхы һайниие дамжуулхаяа бидэ бүхыгөөрөө оролдоноб­ди. Шархатаһан зүрхэ эдэгээхэ, гашуудалда ороһониие абарха хүсэтэйгөө дуушан мэдэрнэ.

Манай ажабайдал ехэ хүндэ гэхэдэ, алдуу болохогүй. Дуунай ба хатарай ажалые һэбхи бэлэн гэжэ заримашуул һанадаг. Тэрэ хадаа тон буруу. Ехэ зоригтой зон манай мэр­гэжэл шэлэдэг. Зүбөөр хэлэ­бэл, энэмнай хадаа ганса ажал бэшэ - сэдьхэлэй байдал, амин голой сохисо мүн.

Дандар Жапович – бидэн­дээ ёһотой жэшээ болоно. Юу­нэйшье болобол, энэ хүмнай манаа дахуулаад, зориһон хэрэгтээ хүргэдэг юм. Шахар­дуу байдалда “Угайм Сүлдэ” гэһэн ехэ бүтээл табиһамнай, “Байгал” театраа бүтэн бүлеэн үлээхэ, саашань хүгжөөхэ хэ­рэгтэ ехэ түлхисэ үгөө. Мүнөө манай театр өөрын байшан­тайл болоһой.

- Зохёохы ажалдатнай туршалганууд олон байгаа гү?

- Ажабайдалай элдэб хуби­лалтануудта дуратай байдаг­би. Нэгэтэ англи хэлээр дуула­ха хэрэг гараа һэн. Арадуудай нэгэдэлэй үдэртэ грузин хэлэн дээрэшье дуулаха болоо һэм. Эдэ туршалгануудые эрхимээр дабажа гарааб.

- Дуратай кино, номууд, амтан эдеэн бии аабза?

- Һүүлэй үедэ телевизор ха­рахаяа болинхойб. Тиибэшье ажабайдал тухай кино хараха дуратайб. Амтан эдеэ буйлу­улха баһал дуратайб. Сергей Эрдынеевич нүхэрни чешскэ торт барииш даа гэжэ ходо за­хидаг. Тэрэнээ элдэб жэмэсээр гоёохо дуратайб.

- Ямар юумэ наһандаа хээгүйбта?

- Авто-унаа жолоодохо гээд айдагби. Мүнөөнэй эхэнэрнүүд яһала шадамараар жолоо ба­рина, харин би ябагаар ябаһан зандааб.

- Сүлөө сагаа яагаад үнгэргэдэг?

- Би зорюута амархаяа ошодоггүйб. Магад, энэ бу­руу байжа болоо. Анхандаа Хурамхаан нютагаа ошохо­домни, эжымни урданай дуу­нуудые намдаа дууладаг бай­гаа. Мүнөө эжынгээ дуулаһан дуунуудые би өөрөө тайзан дээрэһээ дууладагби.

- Та жаргалтай гүт?

- Жаргалтайб! Наһанайм нүхэр Сергей Эрдынеевич ми­нии найдамтай түшэг тулгу­ури юм. Нүхэрни ехэ нимгэн дотортой хүн. Бидэ хоюулаа бүхы юумэндэ уран һайханиие оложо харадагбди. Би дуушам­би, хоёр хүбүүдэй эжышьеб, хүгшэн эжышьеб, барилгашье хэдэгби. Гэр дотороо арюун сэбэр байлгахаяа оролдодог­би. Нарин нягта зондо ехэ дуратайб. Үхибүүдтээшье на­рин байгты гэжэ хэлэдэгби. Гадна ажалдаа дуратайгаар ябагты, миин хооһоор үдэрөө бү үнгэргэгты гэжэ заадагби. Хүн гээшэ ажалайнгаа ашаар хүнгэн солбон, хүхюун задарю­ун ябана ха юм.

Эржена ЛАМУЕВА