​​Түрэл хэлэндээ эльгэтэй түрүү хүнүүдээ үргэе

Иимэ дурадхал “Буряадай түрүү хүнүүд” гэһэн заншалта XXII урилдаанаймнай илагшадые хүндэлэлгын баяр ёһололой үедэ Буряадай Толгойлогшын ба Засагай газарай Захирга­анай Хүтэлбэрилэгшын орлогшо Виктор Аюшеев оруулаа. Үнэхөөрөөшье, иимэ номинаци үнинэй соносхогдохо ёһотой аад, мар­тагдаад байгаа. Түрэл һайхан буряад хэлэеэ дэмжэдэг, сахин хүгжөөдэг, дэлгэрүүлдэг, идхадаг, хэрэгтэй һаань, аршалдагшье зон манай дунда олон ха юм даа. Тэдэнэйнгээ соло дуудаха саг одоол тулажа ерэнхэй.

- Манай дунда омогорхол түрүүлмэ, жэшээ боломо хүнүүд олон. Даша Намдаков – дэлхэйдэ мэдээжэ уран барималша. Этигэл Хамбадамнай хаана холоһоо хүнүүд мүргэхэеэ ерэнэ. Зүгөөр түрэл хэ­лэеэ мартажа байһамнай ехэ муу. Тиимэһээ “Буряадай түрүү хүнүүд” гэһэн урилдаандаа түрэл хэлэндээ хабаатай шэнэ номинаци хэбэлтнай, минии һанахада, ехэ һайн байха һэн, - гэжэ Виктор Васильевич баяр ёһололой эхин дээрэ “Буряад үнэн” Хэблэлэй байшанай шэнэ захирал Баир Шираповта хандаа.

Виктор Аюшеев, Баяр Ширапов

Буряад Уласай Арадай Хуралые түлөөлжэ бууһан үндэр айлшан – за­луу һунгамал Леонтий Красовский холо ойроһоо хүрэжэ ерэһэн Бу­ряадай түрүү хүнүүдые халуунаар амаршалаад, “Буряад үнэн” сонин мүндэлһэн сагһаа хойшо нилээд ута үргэн зам гаталаа, тэрэ тоодо буряад хэлэ, соёл, ёһо заншал сахин хамга­алха талаар горитой ажал ябуулна гэжэ тэмдэглээ.

- Өөртөө ямаршье ашаг олзо харангүй, зоной түлөө оролдожо, һайн һайхан хэрэгүүдые бэелүүлжэ, түрэл нютагаа өөдэнь татажа, нюта­гаархидтаа туһалжа ябадаг хүнүүдэй суглараад байхыень харахада бахар­хамаар, - гэжэ Леонтий Александро­вич онсолоо.

“Буряад үнэн” Хэблэлэй байша­най захирал Баир Ширапов 22 жэ­лэй саана иимэ һайхан үйлэ хэрэг эхилһэн Ардан Лопсонович Ангарха­евта баярые хүргөөд, эдэ жэлнүүдтэ сониндомнай хүдэлһэн, мүнөө хүдэлжэ байһан зондо үреэлэй һайхан үгэнүүдые зорюулаад, шаг­налгын баяр ёһолол нээгээ.

Түрүүшын туршалга – Интернет- һанал хуряалга

Мүнөө жэлэй урилдаанда шэнэлэлтэнүүд оруулагдаа гэжэ мэ­дэнэбди. Баир Ширапов шэнэ орлог­шотоёо - “Сагаан һара” фестивалиин эхи табигша, бэлигтэй эмхидхэгшэ, үүсхэлшэ гэжэ алдаршаһан Норжи­ма Цыбиковатай суг хамта заншалта урилдаанда шэнэ һэбшээ гэхэ гү, али шэнэ хүсэ оруулаа. Энээн тухай Баир Кимович иигэжэ хэлэнэ һэн:

- 21-дэхи зуун жэл хадань, хүн зоной дуугаа үгэлгые интернедээр шалгаад үзэхэ гэжэ шиидээ һэмди. Тиигээд гайхалтай юумэниинь гэ­хэдэ, тон буряад аймагууднай – Хэ­жэнгэ, Хори, Ярууна, Агаһаа гарбал­тан, мүн эрхүүгээрхин харалганда ороһон түлөөлэгшэдөө эдэбхитэй­гээр дэмжэжэ эхилшоо. Буряад зо­ной дундаа нүхэсэл, түрэл түтимөө дэмжэлгэ гээшэмнай гайхалтай ехэ хүсэн байна даа: түрүүшын һүни 3 мянган дуун үгтөө, хоёр хоноходо, 10 мянгандаа дүтэлөө, долоо хоноходо, 90-ээд мянгандаа хүрэшоо. Харин һүүлшын дүнгөөрнай декабриин 8-ай үдэшэ 340 гаран мянган дуун суглараад байгаа. Гэбэшье 500-гаад мянган буряадуудаймнай 340 мян­ганиинь һунгажархёо бэшэ гэжэ бул­та ойлгонобди. Нэгэ хүнөө дэмжэжэ, айл аймагаараа, түрэл түтимөөрөө ээлжэлжэ байгаад, нэгэниинь үглөөнһөө, нүгөөдэнь үдэһээ хойшо, гурбадахинь үдэшэ һунгаха дааба­ритай байгаа гэжэ эндэ-тэндэһээ ду­улдаа. Тиибэ яабашье энэ интернет- һанал хуряалга хадаа буряад-монгол угсаатанаймнай нүхэсэлыень харуу­лаа, эбтэйень гэршэлээ.

Зоригто ламада - зоной хүндэдэ 

Интернет-һанал хуряалгада онсо илгаржа гараһан хүн - Эрхүү можын Усть-Ордын дасанай шэрээтэ Зориг­то лама Батуев. “Зориг ехэтэй Зо­ригто лама” гэжэ Серафима Балда­нова, авторынь, тон зүб нэрлээ. Юуб гэбэл, Усть-Ордын дасан һэргээхэ, хүгжөөхэ хэрэгтэ горитой хубитаяа оруулхаһаа гадна буряад хэлэеэ са­хин хамгаалдаг юм. Эгээл тиимэһээ Зоригто лама Эрхүү можын Олони­итын палатын гэшүүн болонхой. Шагнал барюулгын ёһололой үмэнэ Зоригто лама буддын шажан тухай ном хэблүүлжэ гаргаад, тэрээнтэеэ танилсалга үнгэргэһэн байна.

- Эндэ абаһан шагналаа эгээл хай­рата эжыдээ зорюулнаб, - гэжэ тай­зан дээрэһээ Усть-Ордын дасанай шэрээтэ дуулгаа бэлэй.

22 жэлэй саана тон зүб ажал эхилэгдээ

Бусад лауреадуудые уласайм­най олониитын болон гүрэн түрын мэдээжэ ажал ябуулагшадһаа, соёлой, шажан мүргэлэй түрүү түлөөлэгшэдһөө бүридэһэн шүүгшэдэй бүлэг элирүүлээ юм. Тэ­дэнэй тэмдэглэһээр, урилдаанда хабаадаһан хүн бүхэн өөрын онсо га­бьяатай, тиимэһээ эрхимүүд сооһоо эрхимүүдые шэлэхэнь ехэ хэсүүхэн байгаа.

- Мүнөөл шүүгшээр хүдэлхэдөө, 22 жэлэй урда тээ тон зүб ажал эхилэгдэһэн байна гэжэ ойлгооб. “Буряад үнэн” сонимнай хүдөө нютагуудайнгаа хүнүүд тухай толилжо, хэһэн ажал хэрэгүүдыень харуул­жа, үргэн зондо дуулгаха гэһэн ехэ шухала хэрэг үүсхэһэн байна, - гэжэ шүүгшэдэй бүлэгэй түрүүлэгшэ, “Росгосстрах” эмхиин Буряадта­хи таһагай дарга Бато Семёнов һанамжаяа мэдүүлээ.

Шүүгшэдэй бүлэгые толгойлһон Бато Семёнов

Бато Цырендондокович Хэблэлэй байшанай шэнэ захиралда холын ха­раатай Ардан Ангархаевай эхилһэн һайхан хэрэг үргэлжэлүүлхыень хүсөөд, бүгэдэ арадай энэ урил­даанай ашаар буряад хэлэмнай­шье мартагдахагүй гэһэн найдалаа мэдүүлээ.“Буряадай түрүү хүнүүд” урилдаанда “Мянган малтай мал­шан” гэһэн номинаци нэмэхэ хэрэг­тэй гэһэн һанамжа оруулаа. Юундэб гэхэдэ, буряад зон ажалша малша зо­нойнгоо нэрэ үргэхэ ёһотойбди гэжэ Бато Семенов һанамжална.

Буряадай түрүү хүнүүдтэ – алдар соло!

Илагшадай тоодо ороһон 33 хүнэй бэелүүлһэн ажал хэрэгүүдыень хаража үзэхэдэ, үнэхөөрөөшье, бултанда, иланга­яа залуушуулда жэшээ боломоор эрхимэй эрхим хүнүүд. Жэшээнь, Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнай ветеран, аяар 94 наһатай Ислам Файзутдинович Фатыков “Сагаан үбгэн” номинацида лау­реадай нэрэ зэргэдэ хүртөө. Энэ хүмнай шэрүүн дайниие дабажа гараһан хадаа үбэлэй ута харгыһаа зүрхэсэнгүй, Хэжэнгын Могсохон хэнһээшье дээрэ.

Эгээл үндэр наһатай "Сагаан үбгэн" Ислам Фатыков

Улаан-Үдэ хотын 32-дохи һургуулиин захирал, Улаан-Үдэ хотын Зүблэлэй һунгамал Та­тьяна Геннадьевна Митрофа­нова “Гуа сэсэн хатан” номина­цида лауреат боложо тодороо. “Һургуулиин эрхим захирал” гэһэн бүхэроссиин урилдаанда “Директор-наставник” номина­цида шалгарһан, хүтэлбэрилжэ байһан һургуулияа гүрэнэйнгөө эрхим һургуулинуудай тоодо оруулжа шадаһан хүн гээшэ. Зүгөөр шухалань гэхэдэ, буря­ад хэлыемнай дэмжэдэг юм. 32-дохи һургуулида буряад хэлэ үзэхэ-болихо тухай асуу­дал нэгэшье гарадаггүй, мүн буряад хэлэнэй габшагай һара жэл бүхэндэ үнгэргэгдэдэг. Татьяна Геннадьевна “Буряа­дай түрүү хүнүүд” урилдаанай илагшадые шагналгын баяр ёһололдошье ерэхэдээ, буряад хэлэн дээрэ амаршалгын хэдэн үгэ хэлэхэһээ гадна хэмжээ ябу­улгымнай эсэс хүрэтэр һуужа гараа. Манай зарим буряадуу­дай үни хада гүйлдэжэ ябашан­хай байхадань, энэ хүмнай ии­гэжэ бидэниие, буряад зониие, хүндэлнэ гээшэл даа.

Буряадаар үгэ бэлдэһэн һургуулиин захирал Татьяна Митрофанова

Мухар-Шэбэр аймагай Ба­ясхалан лама Бальжинимаев “Буян хэшэг” номинацида шал­гараа. Габьяань гэхэдэ, Баян-Харын үбэртэ арбаад жэлэй саана үмсын ажахы байгуула­ад, өөрын хүсөөр дасан бод­хоохо гэһэн хүсэлөө байгша ондо бэелүүлжэ шадаа. Олохон жэлэй туршада зоной түлөө оролдожо, һанаһандаа хүрэхэ, һарбайһанаа абаха шадалтай энэ хүниие тэмдэглэнгүй бай­хын аргагүй.

Анатолий Бошогтуевич Бу­даевые танихагүй хүн Буряад­тамнай үгы ёһотой. Илангаяа үбгэд хүгшэд һайн мэдэхэ. Юуб гэхэдэ, нюдэнэй эмшэн нилэ­эд олон хүнэй нюдэ аргалжа, алтан дэлхэйгээ шэртэхэ арга олгоһон юм. Нюдэнэй хараа бу­саадаг эди шэдитэй эмшэн-хи­рург аяар холын Африкада алба хэжэ ерэһэн.

Тиихэдэ баһал дээдын га­рай эмшэн-хирург, Хори айма­гай хүндэтэ эрхэтэн Гатаб Сан­гажапович Самбатовые алад гарахын аргагүй. 40-өөд жэ­лэй туршада гурбан үе зониие үбшэнһөө абаржа байна ха юм.

Ярууна аймагай “Үльдэргэ” ажахын ахамад адуушан Сол­бон Эрдынеевич Цыденжапов “Баатар мэргэн” номинацида шалгараа. Ажалайнгаа намтар нютагайнгаа ажахыда хэжэ байһан Солбон ахатанай ашаар амжалтанууд туйлагдана. Илан­гаяа мянгаад адуутай ажахы Үльдэргэдэл байна бшуу.

Наһаараа камерын шэлэй саанаһаа дэлхэйе шэртэһэн Амаржаргал Жанчивын

Тиихэдэ урилдаанаймнай эгээл залуу хабаадагша, Ага тойрогой түлөөлэгшэ, 11-дэхи ангиин һурагша Бэлигма Цы­рендоржиевае онсолон тэмдэ­глэе. Бэлигма – ёһотой “Наран Гоохон”. Һургуулияа алтан ме­даляар дүүргэхэеэ байһан ба­саган энэ жэл хатараар Россиин чемпион боложо, ерэхэ жэлдэ Бразилида үнгэрхэ дэлхэйн чемпионадта хабаадаха эрхэдэ хүртэнхэй. Амжалта хүсэнэбди.

Бүгэдэнэй хүсөөр, олоной дэмжэлгээр ехэ хэрэгнай бүтэбэ

“Буряадай түрүү хүнүүд” урилдаанай илагшадые шаг­налгын баяр ёһололдо жэл бүхэндэ аймагуудай засаг дар­ганар зорюута ерэжэ, нютаг нугаяа суурхуулһан зоноо амар­шалдаг һайхан заншалтай. Энэ удаашье Хори, Мухар-Шэбэр, Сэлэнгэ, Аха, Ярууна, Хэжэнгэ, Ивалга, Хурамхаан аймагуудай засаг дарганар болон орлогшо­норынь ерэжэ, нютагаархидтаа үреэлэй һайхан үгэнүүдые зо­рюулжа, бэлэг сэлэгүүдые ба­рюулаа.

Буряадайнгаа түрүү хүнүүдые амаршалхаяа ороноймнай булан бүхэнһөө зон ерээ

Нютагаархидаа үргэжэ бэшэһэн зондо онсо баяр хүргэнэбди

Ярууна аймагай засаг дар­гын орлогшо Баин Гуробазаров амаршалгын үгэ хэлэхэдээ, Бу­ряадайнгаа түрүү хүнүүд тухай бэшэһэн авторнуудта онсо баяр хүргөө. Бидэшье бултандатнай баяр баясхаланаа мэдүүлнэбди. Олоной түлөө оролдожо ябаһан, ажал хэрэгтээ үндэр амжалта­нуудые туйлаһан эрхим хүнүүд тухай таанадайнгаал ашаар мэдэнэбди. Даажа абаһан энэ үүргэтнай ехэл удха шанартай. Тиимэһээ бултыетнай нэрлэ­нэбди:

Дашима Цыдыпова, Ла­риса Ванжилова, Амгалан Будаев, Серафима Балдано­ва, Маргарита Ихенова, Вера Аюшеева, Нина Артугаева, Цырендондок Зандраев, Рин­чин-Доржо Санданов, Оюна Цыденова, Намсалма Доржи­паланова, Николай Шабаев, Валерий Цыбиков, Екатери­на Раднаева, Надежда Гар­маева, Л. Цыденова, Даниил Нохоров, Марина Лубсано­ва, Лариса Будаева, Виталий Ивахинов, Даши Аюшеев, Владимир Бухаев, Оюна Нор­боева, Эржена Жигмитова, Ринчима Жамсуева, Норжима Лубсанова, Цыпилма Будае­ва, Гыма Цыренжапова, Мира Дондупова-Дамбаева, Вален­тина Батуева, Эдуард Будаев, Дулгар Доржиева, Полина Эр­дынеева, Цыпилма Будаева, Ксения Гармаева, Цыренжаб Рабданов, Гэрэлма Бадмаева, Бадма Базарова, Гэрэлма Ван­затова, Баирма Лхасаранова, Сергей Доржиев, Бато-Цырен Дугаров, Ринчин-Ханда Цы­денова, Людмила Жигжитова, Дугарма Дамбаева.

Анна ОГОРОДНИГОЙ гэрэл зурагууд