Үдэр бүриин харгынууд бии гээшэ: ута - богони, зөөлэн - шэрүүн, нүхэ яльхитай – жэгдэ … Саг үргэлжэ түрэһэн нютаг Хэжэнгэеэ Загарайгаар гү, али Хорёор дамжажа хүрэдэгби. Нэгэнэйнь нугалбаряа нүгөөдэһөө хорёод арай хүрэхэгүйхэн модо үлүү зайтай, тиимэһээ тэрээн бүхэндэ замаа шэлэхын урда манайхин бодолдо хатадаг. Нэгэн гээ һаа, Улаан-Үдэ-Хори-Нарһата-Баунт шэглэл һунгажа, жэгдэ тэгшэ аад, уташагые унаха. Тус зам хэдэн аймаг холбодог дээрэһээ, харууһатай, хабар намар нүхэ һүбөөнь шабагдадаг һайтай. Үгы һаа, Улаан-Үдэ-Загарай-Хэжэнгэ зүг барижа, оодон аад, харууһаар дундашагые харгылха. Энэ замай дутагдал гэхэдэ, Ташалан һуурин хүрэтэр загарайнхид яһалхан аймагайнгаа зурыса заһабарилдаг һаа, Нарин-Тарбагатай-Хара Хүтэл һууринуудые дамжажа, хайша хэрэгээр хандадаг. Загарай, Хэжэнгын уулзуурай саашанхи харгыгаа һүүлэй хэдэн жэлдэ хэжэнгээрхидэй, харгын харуулшадай һайгаар шанар һайтайгаар абажа ябана. Теэд талын зүргэ гээшэмнай хэдэн хоногой бороо хүрэтэр ха юм даа, бултанда мэдээжэ.
Ута богониин сэдэб үргэлжэлүүлжэ, энэл зүгэй үшөө нэгэ жэшээ хэлээгүйдэ аргагүй. Хэжэнгэ тосхонһоо баруу-урагшаа зам байха, Шэтэ руу зорихо. Хэжэнгэһээ дала модоной зайн дунда Бадын дабаан оршодог. Тус зай баһал хэдэн заяанай, харгын харууһаар ахирхан, хаясаанайл байхань урдаа. Харин энэ дабаатай харгы Буряадай ниислэлһээ Шэтэ хүрэхэ замые арьбидхан, таби модоной хүнгэлэлтэ үгэхэ аргатай. Тиигээд ашаа шэрэдэг мантан автохүлэгтэн баршагаа бэдэржэ, заримандаа энэ руу харгыгаа алмадаг. Тиигэжэ ябаһаар, бороо хурын гү, али шуурга бордоһын нүлөөндэ орожо, хаа-яа “дүтынь хаража, дүрбэ хонолгондо” тудалдаха ушар дайралдаха. Манай шэмэрүүн байгаалитай хизаараар “google-уларил” ашаглажа ба найдажа ябахада, алдажа магадгүй ха юм даа. Хүдөөһөө болохо Улаан-Үдэ соомнайш хүн бүхэнэй албанһаа гэртээ, гэрһээ али энэ тэрэ хэрэгтэй хаягуудаар хүрэжэ ошохо замууднай элдэб эсын - нюуса ба эли, һайн шанарта ба хэсүүшэг нүлөөтэй “нюусатайханууд” байхань урдаа.
Тала дайдымнай зүргэнүүд мэтэ хүн түрэлтэн бүхэнэй шэлэһэн харгы үргэнтэй-хабшуутай, холын харасатай, мухар үргэлжэлтэй: эрдэм номой шэди намнаад, этигэл һүзэгтэнэй гү, али бэлигтэй дарханай, таряашанай, малшанай, эмшэнэй, дээрмэшэн ба сагдаагай. Юумэ хүүмэнэй түргэдэһэн сагта заал һаа энэ тэрэ мэргэжэл шэлэхэ гээшэ ерээдүйгүй боложо байна. Хүгжэнги гүрэнүүдээр залуу үетэн гэр бараа, үнэтэй эд абажа эдлэхэеэ болижо, харин саг узуурай ашаглалгада хэрэглэдэг ушарнууд олошоржо байна. Тэрэмнай XIV Далай ламын һүүлэй арбаад жэлэй номууд соогоо табидаг һургаалнуудай сэхэ нүлөөн хадаа гэжэ таамагшаанам. “Бурханай ном һудар һуудалай һайгаар сээжэлдэхэ гээшэ үлүү, харин ухаан бодолоо хүгжөөхэ, номгоруулха шухала. Энэрхы сэдьхэл гээшэ ямаршье шажанай эшэ узуур”. Тиигэжэл энэ хүмнай һүүлэй үедэ ехэнүүд эрдэмтэдээр али энэ тэрэ шухала асуудалнуудые зүбшөөхэнь олошороо. Энэмнай XXI зуун жэлэй этигэл ба эрдэм хоёрой хүгжэлтын замуудай нэгэн боложо байһые гэршэлнэ ха.
Үдэр бүриин харгынууд бии гээшэ: ута - богони, зөөлэн - шэрүүн, нүхэ яльхитай - жэгдэ гэхэ мэтэ. Эдэ харгынуудай зам заагша хүндэтэ уншагшад, үри хүүгэдэйнгөө һунгажа байһан замуудые заатагүй богони түргэндэнь залангүй, бэрхэшээл ехэтэй замай олзо олошынь харуулхаяа оролдохомнай шухалал ха.
Баир ШИРАПОВ, ахамад редактор