​Хэжэнгын «Сэсэг» сэсэрлиг эрэмдэг бэетэй хүүгэдтэ туһална

Хүмүүжүүлэгшэтэй зүбшэлгын хэшээлэй үедэ

Үнгэрһэн жэлэй һүүл багта Хэжэнгын “Сэсэг” гэһэн хүүгэдэй сэсэрлигэй хүдэлмэрилэгшэдэй бүлэг Бүхэроссиин грант шүүжэ, һургуулиин наһа гүйсөөгүй эрэмдэг бэетэй үхибүүдэй түрэлхидтэ хүмүүжүүлгын, һургалгын, элүүржүүлгын асуудалнууда­ар туһалха “Тамир” гэһэн зүбшэлгын түб нээгээ.

Үгтэһэн 3 сая 664 мян­ган түхэригэй 2 сая 800 мянганиинь тусхай то­ног түхеэрэлгэнүүдтэ гаргашалагдаа, 500-гаад мянган түхэриг сэсэрлигэй хүдэлмэрилэгшэдэй һуралсалда, мэргэжэл дээшэлүүлгэдэ шэглүүлэгдээ. Үлээшэ мүнгэниинь хажуу тээһээ хабаадуулагдаһан мэргэжэлтэдэй салин түлбэридэ хараалагдаа.

Эрэмдэг бэетэй хүүгэдые үндылгэхэнь бэрхэ гэжэ мэдэнэбди. “Сэсэг” сэсэр­лигтэ иимэ 6 багашуул хүмүүжүүлэгдэдэг, харин бүхыдөө Хэжэнгын аймаг­та энэ наһанай 22 үхибүүн тоологдоно. Олонхинь ню­таг нютагайнгаа сэсэрлигтэ ябадаг, зариманиинь гэртээ хүмүүжүүлэгдэдэг, мүн хэб­тэриин шахуу хүүгэдшье бии. Тиин “Тамир” түбэй мэргэжэлтэдэй ашаар эдэ үхибүүдэй түрэлхид бүхы хэрэгтэй зүбшэл за­абарияа абажа, үри хүүгэдээ үндылгэхэдэнь һураггүй бэ­лэн болохо.

Сэсэрлигэй ахамад хүмүүжүүлэгшэ Геля Цынде­жаповагай хэлэһээр, һаяын сагта тоног түхеэрэлгынгээ асарагдахада, “Тамир” түб дүүрэн хүсэндөө хүдэлжэ эхилхэ.

“Скалодром, эмшэлэл­гын олон үүргэтэ дүүжэн, Мария Монтессориин онол аргаар тоо бодолго заалга­да ба хэлэлгэ хүгжөөлгэдэ туһатай түхеэрэлгэнүүд, педагог-психологой ажал­даа хэрэглэхэ олон үүргэтэ оньһон, компьютертай бо­лохобди, - гэжэ Геля Баи­ровна урматайгаар хөөрэнэ. - Манай сэсэрлиг 1979 ондо нээгдэһээр, балай тиигэжэ шэнэлэгдээгүй. Тиимэһээ га­заагаа хүүгэдэйнгээ наадаха гоё талмай захяабди. Гадна һорилгын бүмбэгэнүүдһээ эхилээд, элдэб янзын тусхай нааданхайнуудай асарагда­хые хүлеэжэ байнабди”.

Түсэлэй ёһоор, “Сэсэг” сэ­сэрлигэй 7 хүмүүжүүлэгшэ Москва хотодо Мария Мон­тессориин уласхоорондын түбтэ һуралсал гаража ерээ. Тиигэжэ, жэшээнь, Сэсэг­ма Михайлова хүнгэдхэн тааруулһан физкультурын инструкторай үнэмшэлгэтэй болоо, Вера Мархаева - эрэм­дэг бэетэй хүүгэдтэй хүдэлхэ тьютор, Дарима Шойропова – педагог-психолог. Гадна Улаан-Үдын 173-дахи “Ро­синка” сэсэрлигые даагша, уласаймнай мэдээжэ лого­пед-дефектолог Татьяна Подтележниковатай хэлсэ­эн баталагдажа, дүй дүршэл ехэтэй мэргэжэлтэн һара бүхэндэ Хэжэнгэ ошодог байха. Мүн лэ түсэлэй ёһоор, “Тамир” түбтэ заабол эмшэн медсестра хоёр хараалагда­на. Хэжэнгын түб больни­цын педиатр эмшэн Дарима Санжимитыпова, медсестра Саяна Цыренжапова гэгшэд хүүгэдэй бэеын элүүрые ходо шалгажа, эхэ эсэгэдэнь туһалжа байха юм. Мүнөө дэ­эрээ тэдэ 18 түрэлхидтэ лек­ци үнгэргөөд байна. Гадна “Тамир” түбэйхид бүлэгөөр ба тус тустань заабари зүбшэлгын хэшээлнүүдые эмхидхээ.

Түрэлхид психологһоо заабаринуудые абана

“Түрэлхид ехэ баярлаа. Бидэ нэн түрүүн ямар туһа хүргэхэ аргатайбибди гэжэ тодорхойлнобди. Үхибүүнэй хэлэндэ мохоо һаань, лого­пед хүдэлхэ, хүл гарайнь муу һаа, хүнгэдхэн тааруулһан физкультурын инструктор туһалха. Педагог-психолог хүмүүжүүлгын, һургалгын асуудалнуудаар заажа үгэхэ, - гэжэ Геля Баировна он­солоо. – Гадна аймагайн­гаа бусад сэсэрлигүүдэй хүмүүжүүлэгшэдтэ иимэ хүүгэдые хүмүүжүүлхэ онол аргын талаар туһаламжа үзүүлжэ боломоор. Жэшэ­энь, Хөөрхэһөө сэсэрлигэйнь хүмүүжүүлэгшэ нютагайнгаа үбшэн хүүгэдэй түрэлхидые суглуулаад, манай түб ерэ­хэ аргатай. Тиигэжэ тэрэ өөрөөшье ажалдаа хэрэг­тэй зүбшэл заабари абаха, мүн түрэлхид хүүгэдэйнгээ гажалта заһахаар туһатай мэдэсэнүүдтэй болохо, ашаг үрэтэй упражненинүүдые хэжэ һураха”.

Иимэ түбэй хүдэлжэ эхилһэниинь, үнэхөөрөөшье, ехэ удха шанартай. Юуб гэ­бэл, хэрбээ Улаан-Үдэдэ бай­далай ондоо һаань, хүдөө нютагуудта үбшэн үхибүүн, тэрэнэй түрэлхид ехэнхи ушарта дүрбэн ханын хоо­рондо хаагдашахаяа һанадаг гээшэ ааб даа. Үхибүүнтэеэ ошохо газаршье олдоод орхихогүй. Бодоод лэ ни­ислэл хото руу харгыл­ха арга байхагүй... Харин мүнөө “Тамир” түб нээгдэ­жэ, түрэлхидтэ ехэ найдал түрүүлбэ гээшэ.

Үнгэтэ элһээр наадуулжа, хүүгэдые хүгжөөхэдэ ашаг үрэтэй

Мария Монтессориин түбтэ

“Сэсэг” сэсэрлигэй хүдэлмэрилэгшэд Москва хотодо һуралсал гарахадаа, Мария Монтессориин онол арга­ар хүдэлдэг “Фонарик”, “Гениальный малыш” гэһэн хүүгэдэй сэсэрлигүүдэй ажалтай танилсаһан байна. Тэндэ хараһан үзэһэн тухай­гаа Геля Цындежапова иигэ­жэ хөөрэнэ:

- Монтессориин түбөөр бидэ үнинһөө хой­шо һонирходог һэмди. Грант шүүһэнэйнгээ ашаар һаналаа хүсэлдүүлбэ гээшэб­ди. “Фонарик”, “Гениальный малыш” сэсэрлигүүд манай заншалта сэсэрлигүүдһээ тад ондоо. “Аалихан дуу­гара, яаралгүй хэ” гэһэн дүрим баримталдаг. Ми­нии адаглаһан бүлэгтэ 3-6 наһатай 19 үхибүүн байгаа. Жэгтэйнь гэхэдэ, хүн бии юм гү, али үгы юм гү гэжэ һанахаар хон-жэн. Хүүгэд мультиварка соо өөһэдөө эдихэ юумэеэ шанажархи­на, амһартаяа өөһэдөө за­йлана, хүүхэлдэйнүүдэйнгээ хубсаһа угаана. Бидэ гай­халаа баража садаабди. 3 хүмүүжүүлэгшэ байна. Тэдэшни үхибүүдэй нэгыень­шье харааһаа алданагүй. Үшөө нэгэ гайхалтай юумэн гэхэдэ, нэгэшье наадан­хай харагдаагүй. Тойроод - гансал гэр бараанда хэ­рэглэгдэдэг хэрэгсэлнүүд. “Юундэ гээшэб?” – гэжэ асу­ухадамни, үхибүүд гэрһээ дуратай нааданхайнуудаа асараад, кабинка соогоо ор­хёод, сүлөө сагтаа тэдэнээ гаргажа наададаг гэжэ ойл­гуулаа. Зүгөөр гол “нааданхайнуудынь” – гэр бараа­най хэрэгсэлнүүд. Багашуул наадангаа, ажабайдалдань хэрэгтэй дадал дүршэлтэй болоно. Жэшээнь, хубсаһа хатаадаг хабшуурнууд байна гүб даа. Бидэ хатуу саарһаар нара зураад, хабшуурнуудаар элшэнүүдыень хэжэрхи­нэ гүбди. Харин тэндэ тон үүргээрнь хэрэглэнэ: бага­шуул хүүхэлдэйнүүдэйнгээ хубсаһа угаагаад, хаб­шуураар хабшажа хатаа­на. Хүмүүжүүлэгшэдэйнь хэлэһээр, бодото ажабай­далда наранай элшэнүүд - хабшуурнууд бэшэ ха юм. Тиимэһээ юумэн бүхэн удхаараа, үүргээрээ хэрэглэг­дэхэ ёһотой. Тэрэшэлэн, үхибүүдтэ худал хутага үгэхэгүй ха юмта гээд, үнэн хутагануудые барюулна. Адашана ааб даа гэхэдэ, хүүгэдэй гэмэлтэхэгүйн тула бидэ хаража байнабди, зорюута тусхай һуралсал гаранхайбди гэжэ ойлгуу­лаа. Үнэхөөрөөшье, хэдэн үдэр адаглахадамнай, нэгэ­шье үхибүүн гэмэлтээгүй. Хүүгэд хэхэ юумэеэ өөһэдөө шэлэнэ. Хэншье тэдэниие баадханагүй. Һонин лэ даа. Бүхэли үдэрөөрөө адаглажа һуухаар. Бидэ энэ онол арга бүхэлеэрнь нэбтэрүүлхэеэ байна бэшэбди, гансал хэрэгтэйгээ халан абахаб­ди. Бүлэг бүхэндэ али нэгэ зүйлыень нэбтэрүүлхэбди. Жэшээнь, хабшуурнуу­дыешье сэхэ үүргээрнь хэрэглүүлхэдэ болохо. Энэ талаараа тус онол арга ехэ һайн гэжэ һананаб.

Светлана Токтоновагай гэрэл зурагууд