Наһанайнгаа амаралтада гараад, янза бүриин дуунай харалгануудта хабаадаха, мүн элдэб гүрэнүүдээр ябажа, наадаяа харуулха арга боломжо арадай аман зохёолой “Тоонто” бүлгэмэй гэшүүдтэ байна. Үнгэрһэн жэлэй һүүл һарада тоонтынхид Япон гүрэнөөр айлшалжа ерээ.
Арба гаран жэлэй саана Батын Арюуна гэжэ Шэнэхээнэй буряад басаган монгол нүхэртэеэ Япон гүрэндэ байрлаһан. Арюуна япон хэлэ монголшуудта, һүүлдэнь манай Буряад ороной оюутадта заадаг байһан юм. Нүхэртэеэ Япон гүрэн зөөжэ ошоходоо, тэндэ монгол хэлэнэй болон соёлой түб байгуулалсаһан юм. Тэрэ түбтэ монгол, ород хэлэ заадаг, монголой хүгжэмтэ зэмсэгүүд дээрэ наадаха болон монгол арадай уртын дуунуудые дуулажа һургадаг. Эндэ Батын Арюуна монгол хэлэ заана. Япон гүрэндэ үни сагһаа нютагжаһан монгол угсаатан энэ һургуулидань ерэжэ, үри хүүгэдээ монгол хэлэндэ, соёлдо һургаха дуратай, өөһэдөөшье ерэжэ харилсадаг. Тус һургуулиин багшанар “Хамаг Монгол” гэһэн эгээл түрүүшынгээ фестиваль соносхоһон байна. Тэрээндээ Монголһоо, Шэнэхээнһээ болон Ород гүрэнһөө дуушадые уриба. Тиигэжэ манай Ородой Холбоото Уласые түлөөлжэ, “Тоонто” бүлгэм энэ фестивальда хабаадаба гээшэ.
- Арюунын нагасанарынь Агын буряадһаа гарбалтай. Өөрөө монгол нүхэртэй, тиимэһээ бидэнэй хүрэжэ ерэхэдэ, тэндэхи монголшууд Арюунымнай түрхэмүүд айлшалан бууба гэжэ хэлсэһэн байна. Хубсаһаараа, хэлээрээ илгаатай иимэ буряад-монгол арад бии юм гэжэ мэдэржэ, тэндэ ажаһуудаг монголшууд ехэтэ һонирхоо, - гэжэ “Тоонто” бүлгэмэй үндэһэ табигшадай нэгэн Цыпылма Батурова хөөрэнэ.
“Тоонто” бүлгэмэй 10 гаран дуушад болон Буряад ороной юрын зон, хамта дээрээ 20 хүн Япон гүрэн айлшалаа. Нэгэ үдэрэй туршада үнгэрһэн фестивальда ехэ олон зон суглараа. Япон гүрэндэ байрладаг Ород гүрэнэй болон Монгол ороной элшэн сайд хабаадалсаа. Олон жэлэй туршада эндэ ажаһуужа, япон үндэһэтэйшье болоһон зон монгол яһатанай ажаһуудалаар ехэтэ һонирходог байна.
20 жэлэй туршада Монгол сайхан ороной байдалые харуулһан гэрэл зурагуудые буулгажа, шэнжэлэн шудалжа байдаг уран зураашан Мишимура Микиягай гэрэл зурагуудайнь үзэсхэлэн дэлгэгдэбэ. Монгол ороной гайхамшаг байгаалиин үзэгдэлнүүд, арад зоной, ажаһуудалай элдэб байдал үнгэтэ зурагуудһаа анхархаар байгаа. Эдэ зурагуудынь ёһотойл Монгол орондо дурланги хүнэй ажалнууд гэжэ тэмдэглэхээр. Тиихэдэ Монголой мэдээжэ уран зураашад болохо Болормаа Ганбаатар хоёр бүтээлнүүдээ мүн лэ үзэсхэлэндэ дэлгэжэ, зурагууд тухайгаа хөөрэжэ үгөө. Гадна “Монголой тала - 800 жэл” гэһэн түүхэ баримталһан номуудай, гэрэл зурагуудай, эрдэмтэдэй бүтээлнүүдэй, мүн уран зураашад, уран зохёолшод, бэлигтэй зүжэгшэд болон бусад зон тухай ехэ гэгшын үзэсхэлэн дэлгэгдэжэ, олоной анхарал татаа.
Уртын дуу гүйсэдхэгшэ, Монголой арадай дуушан Арюун Сэсэг, Монгол ороной хууршан Үргэн Баяр, Япон гүрэнэй түгэлдэр хүгжэмшэн Эданури Сико, лимбэшэн Кояна Коёко гээд гоё һайхан наада дэлгээ. “Тоонто” бүлгэм өөрын тусхай программа бэлдэһэн байна. Гол дуушан Лариса Бадаева япон хэлэн дээрэ дуу дуулаа. Мүн буряад арадай һайхан дуунууд харагшадай сэдьхэл хүдэлгэжэ шадаа. Сугларагшад буряад хэлээр, аялгаар һонирхожо, уулзалгын үедэ олон асуудалнуудые артистнарта табижал байгаа.
- Нааданаймнай тэгэн дунда амаралтын забһар соносхогдоод, монгол арадай үндэһэн эдеэ хоол дэлгэгдэжэ, сайлалга болоо. Тэрэнь ехэ һонин байгаа. Япон гүрэндэ ямар нэгэ хэмжээнэй үедэ забһар хээд, айлшадаа сайлуулдаг, амтан эдеэгээр хүндэлдэг заншалтай байна, - гэжэ Цыпылма Цыдендоржиевна хөөрэбэ.
Монгол хэлэнэй, соёлой һургуулиин багшанар морин хуур, флейтэ, фортепиано болон бусад хүгжэмтэ зэмсэгүүд дээрэ гоё һайхан хүгжэм наадаа. Энэ һургуулида ябадаг монгол угсаата зон, үхибүүдшье өөһэдынгөө бэлиг шадабарияа харуулаа. Аяар холын Япон гүрэндэ нютагжаад, хэдэн үедэ һуурижаһан монголшууд түрэлхи хэлэеэ, жэнхэни һайхан соёл заншалаа мартахагүйн тулада, япон болошоһон аша зээнсэрнүүдээ эндэ асаржа, үндэһэн заншалаа дамжуулхаяа оролдодог байһаниинь һайшаалтай. Тэдэнэр энэ һургуули ерэжэ, монгол бэшэгтэ һурадаг байһанаа мэдүүлбэ. Иимэ фестиваль наадануудые эмхидхэжэ, дэлхэй дүүрэн таран ажаһуудаг монгол угсаатан тухай мэдэсэеэ үргэдхэжэ байһанаа ехэтэ баясабад.
Тоонтынхид “Хамаг Монгол” гэһэн фестивальда хабаадаад, удаадахи үдэрнүүдтэнь Япон гүрэнөөр аяншалжа, Токио хотын үзэсхэлэн һонин газарнуудые үзэжэ, япон арадай байдалтай танилсаа. Япон арадай заншалта үндэһэн гэр соо байрлажа, үндэһэн эдеэ хоолыень үзэжэ, япон нүхэдтэйшье болоо. Тиигэжэ дэлхэй дүүрэн аяншалан ябадаг тоонтынхид сэдьхэлээ ханан, нютагаа бусахадаа, үшөө дахин Япон гүрэн заатагүй ошохобди гэжэ хэлсэбэд. Ушар юуб гэхэдэ, 2009 ондо “Тоонто” бүлгэмэйхид Хоккайдо хотодо үнгэрһэн монгол арадай соёлой ехэ нааданда хабаадаһан байна. Тиимэһээ хоёр дахин Япон гүрэн ошоо хадаа заатагүй гурба хүсөөхэл ха.
«Тоонто» бүлгэмэй буулгаһан гэрэл зурагууд