​​«Тоонто» - Япондо

Наһанайнгаа амаралтада гараад, янза бүриин дуунай харалгануудта хабаадаха, мүн элдэб гүрэнүүдээр ябажа, наадаяа харуулха арга бо­ломжо арадай аман зохёолой “Тоонто” бүлгэмэй гэшүүдтэ байна. Үнгэрһэн жэлэй һүүл һарада тоонтын­хид Япон гүрэнөөр айлшалжа ерээ.

Арба гаран жэлэй саа­на Батын Арюуна гэжэ Шэ­нэхээнэй буряад басаган монгол нүхэртэеэ Япон гүрэндэ байрлаһан. Арюуна япон хэлэ монголшуудта, һүүлдэнь манай Буряад оро­ной оюутадта заадаг байһан юм. Нүхэртэеэ Япон гүрэн зөөжэ ошоходоо, тэндэ мон­гол хэлэнэй болон соёлой түб байгуулалсаһан юм. Тэрэ түбтэ монгол, ород хэлэ за­адаг, монголой хүгжэмтэ зэмсэгүүд дээрэ наадаха бо­лон монгол арадай уртын ду­унуудые дуулажа һургадаг. Эндэ Батын Арюуна монгол хэлэ заана. Япон гүрэндэ үни сагһаа нютагжаһан монгол угсаатан энэ һургуулидань ерэжэ, үри хүүгэдээ монгол хэлэндэ, соёлдо һургаха ду­ратай, өөһэдөөшье ерэжэ харилсадаг. Тус һургуулиин багшанар “Хамаг Монгол” гэһэн эгээл түрүүшынгээ фестиваль соносхоһон бай­на. Тэрээндээ Монголһоо, Шэнэхээнһээ болон Ород гүрэнһөө дуушадые уриба. Тиигэжэ манай Ородой Хол­боото Уласые түлөөлжэ, “Тоонто” бүлгэм энэ фестиваль­да хабаадаба гээшэ.

- Арюунын нагасанарынь Агын буряадһаа гарбалтай. Өөрөө монгол нүхэртэй, тиимэһээ бидэнэй хүрэжэ ерэхэдэ, тэндэхи монголшу­уд Арюунымнай түрхэмүүд айлшалан бууба гэжэ хэлсэһэн байна. Хубсаһаараа, хэлээрээ илгаатай иимэ буряад-монгол арад бии юм гэжэ мэдэржэ, тэндэ ажаһуудаг монголшууд ехэ­тэ һонирхоо, - гэжэ “Тоонто” бүлгэмэй үндэһэ табигша­дай нэгэн Цыпылма Батуро­ва хөөрэнэ.

“Тоонто” бүлгэмэй 10 гаран дуушад болон Буря­ад ороной юрын зон, хамта дээрээ 20 хүн Япон гүрэн айлшалаа. Нэгэ үдэрэй тур­шада үнгэрһэн фестиваль­да ехэ олон зон суглараа. Япон гүрэндэ байрладаг Ород гүрэнэй болон Мон­гол ороной элшэн сайд ха­баадалсаа. Олон жэлэй тур­шада эндэ ажаһуужа, япон үндэһэтэйшье болоһон зон монгол яһатанай ажаһуудалаар ехэтэ һонирходог бай­на.

20 жэлэй туршада Мон­гол сайхан ороной байдалые харуулһан гэрэл зурагуудые буулгажа, шэнжэлэн шудал­жа байдаг уран зураашан Мишимура Микиягай гэ­рэл зурагуудайнь үзэсхэлэн дэлгэгдэбэ. Монгол оро­ной гайхамшаг байгаалиин үзэгдэлнүүд, арад зоной, ажаһуудалай элдэб байдал үнгэтэ зурагуудһаа анхарха­ар байгаа. Эдэ зурагуудынь ёһотойл Монгол орондо дур­ланги хүнэй ажалнууд гэжэ тэмдэглэхээр. Тиихэдэ Мон­голой мэдээжэ уран зураа­шад болохо Болормаа Ган­баатар хоёр бүтээлнүүдээ мүн лэ үзэсхэлэндэ дэлгэжэ, зурагууд тухайгаа хөөрэжэ үгөө. Гадна “Монголой тала - 800 жэл” гэһэн түүхэ баримталһан номуудай, гэ­рэл зурагуудай, эрдэмтэдэй бүтээлнүүдэй, мүн уран зу­раашад, уран зохёолшод, бэлигтэй зүжэгшэд болон бусад зон тухай ехэ гэгшын үзэсхэлэн дэлгэгдэжэ, оло­ной анхарал татаа.

Уртын дуу гүйсэдхэгшэ, Монголой арадай дуушан Арюун Сэсэг, Монгол оро­ной хууршан Үргэн Баяр, Япон гүрэнэй түгэлдэр хүгжэмшэн Эданури Сико, лим­бэшэн Кояна Коёко гээд гоё һайхан наада дэлгээ. “Тоонто” бүлгэм өөрын тусхай программа бэлдэһэн байна. Гол дуушан Лариса Бадаева япон хэлэн дээрэ дуу дуулаа. Мүн буряад арадай һайхан дуунууд харагшадай сэдьхэл хүдэлгэжэ шадаа. Суглараг­шад буряад хэлээр, аялгаар һонирхожо, уулзалгын үедэ олон асуудалнуудые артист­нарта табижал байгаа.

- Нааданаймнай тэгэн дунда амаралтын забһар со­носхогдоод, монгол арадай үндэһэн эдеэ хоол дэлгэг­дэжэ, сайлалга болоо. Тэ­рэнь ехэ һонин байгаа. Япон гүрэндэ ямар нэгэ хэмжээ­нэй үедэ забһар хээд, айлша­даа сайлуулдаг, амтан эдеэ­гээр хүндэлдэг заншалтай байна, - гэжэ Цыпылма Цыдендоржиевна хөөрэбэ.

Монгол хэлэнэй, со­ёлой һургуулиин багша­нар морин хуур, флейтэ, фортепиано болон бусад хүгжэмтэ зэмсэгүүд дээрэ гоё һайхан хүгжэм наадаа. Энэ һургуулида ябадаг мон­гол угсаата зон, үхибүүдшье өөһэдынгөө бэлиг шадаба­рияа харуулаа. Аяар холын Япон гүрэндэ нютагжаад, хэдэн үедэ һуурижаһан мон­голшууд түрэлхи хэлэеэ, жэнхэни һайхан соёл зан­шалаа мартахагүйн тула­да, япон болошоһон аша зээнсэрнүүдээ эндэ асаржа, үндэһэн заншалаа дамжуул­хаяа оролдодог байһаниинь һайшаалтай. Тэдэнэр энэ һургуули ерэжэ, монгол бэ­шэгтэ һурадаг байһанаа мэдүүлбэ. Иимэ фестиваль наадануудые эмхид­хэжэ, дэлхэй дүүрэн таран ажаһуудаг монгол угсаатан тухай мэдэсэеэ үргэдхэжэ байһанаа ехэтэ баясабад.

Тоонтынхид “Хамаг Мон­гол” гэһэн фестивальда ха­баадаад, удаадахи үдэрнүүдтэнь Япон гүрэнөөр аяншалжа, Токио хотын үзэсхэлэн һонин газарнуудые үзэжэ, япон арадай байдалтай танилсаа. Япон арадай заншалта үндэһэн гэр соо байрлажа, үндэһэн эдеэ хоолыень үзэжэ, япон нүхэдтэйшье болоо. Тиигэ­жэ дэлхэй дүүрэн аяншалан ябадаг тоонтынхид сэдьхэ­лээ ханан, нютагаа бусаха­даа, үшөө дахин Япон гүрэн заатагүй ошохобди гэжэ хэлсэбэд. Ушар юуб гэхэдэ, 2009 ондо “Тоонто” бүлгэмэйхид Хоккайдо хотодо үнгэрһэн монгол арадай соёлой ехэ нааданда хабаадаһан байна. Тиимэһээ хоёр дахин Япон гүрэн ошоо хадаа заатагүй гурба хүсөөхэл ха.

«Тоонто» бүлгэмэй буулгаһан гэрэл зурагууд