Тэг дундань - Шидэ Найданова
Сагаан һарын дүтэлхэлөөр лэ, буряад хубсаһан тухай хөөрэлдөөн эршэдэдэг. Эндэ-тэндэһээ хубсаһа бэдэрээн, иишэ-тиишээ һурагшалаан эхилдэг. Буряад арадай зунай заншалта хубсаһа саг соогоо оложошье болохош, зүгөөр үбэлэй хубсаһан тон хомор. Жэл бүхэндэ Сагаан һарын үдэрнүүдтэ буряад хубсаһаяа үмдөөд, сагаалжа ябаха дуратайшуул оёдолшондо хандадаг. Теэд энэ хэрэг ехэхэн лэ мүнгэнэй гарашатай бшуу.
Үнэ сэнтэй үндэһэн хубсаһан
Үндэһэн буряад хубсаһамнай мүнөө үеын байдалда нэгэ бага дарамтааршье харагдадаг. Харин шэнэ сагай түхэл шэнжэ оруулжа оёгдоһон хубсаһа хэншье һаа үдэр бүриин ажабайдалдаа үмдөөд ябаха хүсэлтэй байдаг. Теэд хайшан гэжэ буряад хубсаһаяа нэбтэрүүлхэбибди? Бүгэдэ Буряадай уласхоорондын “Алтаргана” нааданда ганса Шэнэхээнһээ, Монголһоо ерэһэн зон булта буряад хубсаһатай ябадаг. Харин манай артистнар лэ буряад хубсаһаяа үмдэдэг. Хайшан гэжэ бүхы буряад зоноо үндэһэн хубсаһатай болгохо гээшэб? Энэ асуудал эндэшье, тэндэшье табяад үзөөб. Зарим зон гайхалдан: “Өөрынгөө мүнгөөр оюулаг лэ даа”, - гэжэ харюу үгэнэ. “Буряад хубсаһа оюулхада, хэр үнэ сэнтэйб гэжэ мэдэнэ гүт? Хэды зомнай иимэ үнэн сэн даажа, гэр бүлынгөө зөөри ехээр хохидоонгүй, хубсаһа оюулха аргатайб ?” - гэжэ асуудал табихада, булта бодолгото болоно. Би олон зоной һанамжаар һонирхоһоор лэ, буряад хубсаһа дан үнэтэйгөөр оёно, хэмһээ үлүү сэнтэйгээр наймаална гэжэ мэдүүлхэ байнаб. Торгон, хоргой, тобшо юумэн эндэ-тэндэһээ олдобошье гэлэй, теэд оёдолшон ажалайнгаа түлөө хэмгүй ехэ мүнгэ эринэ. Энэ байдал хайшан гэжэ хубилгахаб?
Үрдилдөөтэ дэлгүүр бии болобол, оёдолшод сэнгээ унагааха баатай болохо. Буряад маягтай мүнөө үеын хубсаһа оёдог багахан эмхинүүд бии. Оршон үеын байдалда таарама аад, үндэһэн хубсаһанай шэнжэтэй үдэр бүриин хубсаһа зохёодог дизайнернуудшье олдохо. Тэдэнэй олонхинь Буряадтаа хүгжэжэ, бүтээлнүүдээ дэлгэрүүлхэ аргагүй хадаа, холын хотонууд руу нүүжэ ябашана. Тиимэһээ манай Буряад арад һая наашашье үндэһэн хубсаһаяа үдэр бүриин байдалһаа байха, найр наадандаашье үмдэхэ аргагүй байхабди.
Манай уласта үндэһэн хубсаһа оёдог фабрика, үйлэдбэри үгы ха юм даа. Энэ үүргэ “Ажур” компани өөр дээрээ даажа абабал, байдал нэгэ бага ондоо болохол һэн.
Москвада үндэһэн буряад хубсаһаар һонирходог
Буряад арадаймнай заншалта соёл хадаа дундаршагүй, шэргэшэгүй ехэ гүн худаг гээшэ ааб даа. Ажаһуудалай зурагууд, үнгэтэ угалзанууд мүнөө сагта дэлгэрэн хүгжэжэл байдаг. Эдэ бүгэдые хэрэглэжэ, оршон үеын хубсаһа хунарта тааруулан, шэнэ түхэлэй зохидхон хубсаһануудые бүтээдэг урашуулай нэгэн Шидэ Найданова болоно. Шидэ үе болоод лэ, өөрынгөө зохёоһон хубсаһануудай үзэсхэлэн дэлгэдэг. Тэрэнэй оёһон хубсаһа манай урдаа хараха түрүү зомнай, одото дуушад, зүжэгшэд үмдөөд ябадаг. Эндэ һаяхан Коммунистическэ гудамжаар оршодог “Бурятия” гэһэн зошод буудалай нэгэдэхи дабхарта “Этно-маркет” гэжэ наймаан нээгдээ. Тэрээн соо Шидэ Найдановагай бүтээлнүүд шэмэг болон табигдаатай. Мүнөө сагта энэ бэрхэ дизайнернай Москва хотодо Сагаан һарын найрта бэлдэжэ, бүтээлнүүдэйнгээ шэнэ үзэсхэлэн дэлгэхэеэ байна.
- Буряадтамнай үзэгдэжэ байһан заншалта үндэһэн хубсаһанай шэнэ шэглэлнүүд, үзэсхэлэн болон наймаанууд тухай мэдээсэлнүүдээр Москвада ехэтэ һонирходог. Үндэһэн хубсаһаяа үдэр бүриин байдалда үмдэжэ, буряадби гэжэ эли тодоор харуулха арга Буряад орондол олдодог. Олон ондоо яһатантай суг хамта ажаһуухадаа, тон үндэһэн хубсаһаяа үмдөөд ябахада, хүн зон гайхаха, анхарал хандуулха. Харин Буряад дайдадаа үндэһэн хубсаһаяа үмдөөд ябахада, хүн зон ойлгохо, зохидшоохо ха юм, - гэжэ Шидэ хөөрэбэ.
Тэрэ европын түхэлэй хубсаһанда буряад маяг оруулжа, оршон үеын хубсаһа оёдог, буряад угалза болон арадайнгаа заншалта байдал харуулһан һонин зурагуудые зохёон, хубсаһа, сүүмхэ гоёодог.
Шидэ Найдановагай хэлэһээр, мүнөө бүхы зоной үмдэдэг хубсаһан ажаһуудалда тон тааруу, тиимэһээ оршон үеын хубсаһанда үндэһэн буряад уран һайхан маяг оруулхада дээрэ.
- Үндэһэн буряад маягаар бүтээһэн хубсаһан хүндэ би буряадби гэжэ мэдэрэл түрүүлхэһээ гадна түрэһэн тоонто газарай, угсаата изагуураймнай элшэ хүсэ үгэдэг ха юм, - гэжэ Шидэ мэдээсэбэ.
Үнэхөөрөөшье, үндэһэн буряад хубсаһа гү, али буряад маяг оруулһан оршон үеын хубсаһа үмдөөд ябахада, сэдьхэл хүдэлөөд, одо заяамнай өөдөө болоһон мэтэ байдаг. Би хэдэн жэлэй саана эгэшынгээ буряад үбэлэй хилэн гоё дэгэлыень эрижэ, Сагаан һарын үедэ “Буряад үнэн” Хэблэлэй байшанай үнгэргэдэг байһан ёохор нааданда ошоо бэлэйб. Буудалда зогсоходо, хамтын унаа соо ябахада, талмай гудамжаар гэшхэлхэдэ, хүн бүхэн дулааханаар энеэбхилэн мэндэшэлсээ, ондоо яһатан тогтоожо, намтай гэрэл зурагаа буулгаа бэлэй. Иимэ һайхан оршон байдалда ороод ябахадаа, буряад дэгэлэй элшэ хүсэ мэдэрээ бэлэйб.
Үндэһэн хубсаһаяа үмдөөд ябахадаа, ямар нэгэ хүнтэй хэрэлдэжэ гү, али тоосолдожошье шадахагүйт, ходол һайхан, нигүүлэсхы хэрэг үүсхэхэ дуран хүрэхэ. Үнэншөөгүй һаа, туршыт даа!
Цырегма САМПИЛОВА