​Багшанарай колледждо аятай сагаалба

Жэл бүхэндэ Буряад Уласай Багшанарай колледждо Буряад хэлэ бэшэгэй ба үндэһэн соёлой һалбариинхид Сагаалганаа эмхидхэдэг юм. Тиихэдээ Сагаан һарын һайндэрэй хэмжээ ябуулгануудта бүхы колледжынгоо багшанарые ба оюута­дые бүгэдыень хабаадуулдаг. Энэ удаашье заншалынь алдагдабагүй.

Бүгэдөөрэн золгобо

Тус һуралсалай гуламтын мүнөө жэлэй Сагаалган золгохо ёһоһоо эхилээ. Буряад хэлэ бэшэгэй һалбариинхид нэн түрүүн золголго гээшэмнай ямар удхатайб гэжэ ойлгууламжын танилсуулга хэжэ, наһатай зониие, залуушуулые, гэр бүлэнүүдые тайзан дээрэ гаргажа, жэшээ болгон харуулаа. Тиигэжэ ерэһэн бэеэрээ аха заха багшана­рые, захиралаа орлогшонортойнь, һалбаринуудай дарганарые зол­гоод, һүүлэй һүүлдэ колледжын бүхы ажалшад ба оюутад бэе бэеэ золгоһон байна.

Энэ жэл “Буряад үнэн” Хэблэлэй байшанай ба Дуун болон хатарай “Байгал” театрай Соведүүдэй талмай дээрэ үнгэргэһэн “Золгоё!” гэһэн хэмжээ ябуулгада “Буряадай түрүү хүнүүд” урилдаанай лауреадууд, тэрэ тоодо Багшанарай колледжын Буряад хэлэ бэшэгэй ба үндэһэн со­ёлой һалбариин дарга Баярма Лха­саранова, орлогшонь Надежда Дон­докова золгоо һэн гэжэ һануулая. Харин мүнөө колледждо энэ ёһо зан­шал харуулагдаба.

“Золгохо ёһомнай ехэл удха ша­нартай ха юм даа. Яагаад зүбөөр золгохоб гэжэ мэдэжэ абахадаа, ою­утаднай гэртээшье ошоходоо, аба эжыгээ, аха захатан зоноо золгожо шадаха болобо гэжэ найдагдана”, - гээд Баярма Бастуевна тэмдэглээ.

Дангина, Баатарнууд олдохол байха

“Баатар Дангина” гэһэн заншал­та мүрысөөн анхан хоёр жэлэй нэгэ дахин үнгэргэгдэдэг байһан һаа, оюутадай дурадхалаар жэл бүхэндэ эмхидхэгдэхэ болоо. Энэмнай хадаа Сагаан һарын һайндэрэй тон дура­тай мүрысөөн гээшэ. Энэ удаа гурбан баатар хүбүүд, юһэн дангина басагад хаба шадалаа туршаа.

Басагадта гоо дангинын бэе шарайһаа, хүбүүдтэ бар бүхын хүсэнһөө гадуур сэсэн мэргэн үгэ, һүбэлгэн түргэн ухаан, мүн заатагүй буряад хэлэ, соёл, ёһо заншалай һайн мэдэсэ хэрэгтэй гээшэ ааб даа. Мүнөө жэл урилдаанда хабаадагшад эдэ бүхы эрилтэнүүдтэ яаха аргагүй харюусаа гэжэ онсолмоор. Үхибүүдэй илангаяа түрэл хэлэеэ һайн мэ­дэхэ байһандань баясахаар. Юуб гэбэл, ганса буряад хэлэ бэшэгэй һалбариин түлөөлэгшэд мүрысөө бэшэ, бэе тамирай, сэсэрлигэй ба эхин шатын болбосоролой, уран зурагай, хүгжэмэй һалбаринуудай оюутад хабаадаа ха юм. Тиихэдээ хэнииньшье буряад хэлэнэйнгээ бая­лиг харуулжа, ёһо заншалаа, буряад арадайнгаа аман зохёолой дээжые һайнаар мэдэдэг байһанаа гэршэлжэ шадаа. Гэбэшье хүбүүдэй дундаһаа Буряад хэлэ бэшэгэй ба үндэһэн со­ёлой һалбариин 4-дэхи шатын ою­утан Дашицыренов Бата, харин ба­сагадай дундаһаа энэл һалбариин 1-дэхи шатын оюутан Забанова Са­рюна шалгаржа гараа.

"Дангина" болоһон Забанова Сарюна

“Дангина болоһон Забанова Са­рюнаяа уласай хэмжээнэй “Дангина Баатарта” бэлдэхэмнай. Кураторынь – Надежда Бадмаевна Дондокова, - гэжэ Баярма Бастуевна мэдүүлээ. - Энэ басагамнай Аха нютагтаа олон жэлдэ дангина боложо ябаһан гэжэ абаһаар ойлгохоор, хубсаһа хуна­рыньшье хуу өөрынь хэбэртэй. Нюдэндөө галтайхан, шэг шарайга­араа сэбэрхэн, үндэр бэетэй, дуула­ха, хатарха, шүлэг уншаха бэлигтэй, буряад хэлэтэй, һуралсалайшье та­лаар һайн дүнгүүдтэй тэгшэ бэрхэ одоол дангина басаган лэ даа. Саа­шадаа һуралсалаа дүүргээд, буряад хэлэнэй багша болоходоо, миниил һанахада, түрэл хэлэеэ, арадайнгаа ёһо заншал аргагүй үргэжэ, дэмжэ­жэ, сахижа ябаха”.

Баатар тухай хэлэбэл, Дашицыре­нов Бата дипломой урдахи практика гаража байһан хадаа, уласай хэмжэ­энэй мүрысөөндэ хабаадаха аргагүй. Тиимэһээ 2-дохи һуури эзэлһэн Ярууна аймагай бэеын тамирай һалбариин 2-дохи шатын оюутан Балданов Баян колледжоо түлөөлхэ эрхэдэ хүртөө.

Буряад хэлэнэй дүрим сахиха

Сагаалганай түгэсхэлэй үдэшэ зүжэглэмэл тоглолтын түхэлөөр ехэ һонирхолтойгоор үнгэрөө. Номер­нуудай хоорондохи забһарта нютаг бүхэнэй залуушуул эхэ хэлэн дээрээ үреэлнүүдые хэлэжэ, хажуугаарнь нютаг хэлэн дээрээ шог зугаа дэлгэ­жэ, харагшадые ехэ хүхеэгээ. Жэшэ­энь, захааминаархин лута гоё, хэжэн­гээрхин муухай гоё, түнхэнөөрхин но айдхатай гоё, баргажанаархин ай­маштай гоё, мухаршэбэрэйхид аюул гоё гэжэ хэлэдэг байна. Сэлэнгын за­луушуул “кредидтээ даруулчангүй, Корей Солонгосоор зайнгүй, чи-би гэлсэнгүй, чегчиигээ ёдойлгонгүй” ябахые үреэгээ. Түнхэнэй залуу­шуулай үреэл: “Энча тэнчаагуур нохой зангаар зайнгүй, үжээрэдэ дарагдашангүй, хүн зангаар ябахат­най болтогой!”.

Тоглолтын түгэсхэлдэ нютаг ню­тагай залуушуул “эблэржэ”, булта үндэһэн буряад хэлэн дээрээ иигэжэ үреэгээ: “Ерээдүйн багшанар хадаа, нютаг нютагай оюутаднай буряад литературна хэлэндээ һуража, бага­шуулдаа дамжуулжа, хэтын хэтэдэ хэлэеэ гамнажа ябахань болтогой!”.

Баярма Бастуевнагай тайлбарилһаар, Буряад хэлэ бэшэгэй һалбариин багшанар, нэмэлтэ болбосоролой тэнхимэй хүтэлбэрилэгшэд суглар­жа, түгэсхэлэйнгөө үдэшэ ямар арга­ар үнгэргэхэ тухайгаа хэлсэһэн бай­на. Тиигээд мүнөө сагта арсалдаата болоһон аргагүй ехэ удха шанартай асуудал дээрэ тогтоо.

“Нютаг хэлэн, буряад литератур­на хэлэн гэнэбди. Манай һалбарида уласаймнай бүхы аймагуудай үхибүүд һурадаг. Тэдэ 1-дэхи шатада булта нютаг хэлэтэй ерэдэг. Ямаршье үхибүүн эхынгээ хэлэ мэдэхэ ёһотой, энэнь тон зүб. Нютаг хэлэмнай буря­ад литературна хэлэнэй баялиг гэжэ мэдээжэ. Зүгөөр бидэ буряад хэлэ ба уран зохёолой багшанарые бэлдэнэ ха юмбибди. Багшанарай өөр өөрын нютаг хэлэн дээрээ заажа эхилээ һаань, юун болохоб? Жэшээнь, Хори ошоод, сонгоолоор буряад хэлэ за­аха гү? Энэмнай тад буруу. Тиимэһээ үхибүүдэй колледжын богоһо ал­хажа оромсоорнь, литературна хэлэндэ һургажа эхилнэбди. Үндэһэн буряад хэлэнэй дүримүүдые сахиха шухала”, - гэжэ Буряад хэлэ бэшэгэй ба үндэһэн соёлой һалбариин дарга һанамжаяа мэдүүлээ.

Буряадаар КВН наадаа

Сагаалганай түгэсхэлэй то­глолтын шэмэг болоһон номер ту­хай хэлээгүйдэ бүтэхэгүй. Буряад хэлэ бэшэгэй һалбариин басагадай бүлгэм буряадаар КВН харуулаа. Бүлгэм энэл жэлдэ байгуулагдажа, түрүүшынхиеэ тайзан дээрэ гараа. Бэе тамирай һалбарида заочноор һурадаг хүбүүн буряад-ород “холи­мог” хэлэн дээрэ КВН-эй бүлгэм бай­гуулха дурадхалтайгаар хандаа юм. Өөрөө буряад хэлэгүй һэн тулань, Буряад хэлэ бэшэгэй ба үндэһэн со­ёлой һалбарида уран хэлэлгын кру­жок хүтэлбэрилдэг Буряад театрай артист Баяр Бадмаев үүсхэлыень дэмжэжэ, али болохоор туһа үзүүлээ. Бүхы ород үгэнүүдыень 20-30-аад минутын туршадал ород-буряад болгожо тааруулаад, мүнөө ёстой гоё КВН харуулбал даа. Энэ гоё һайхан зүжэглэмэл тоглолтыешье эхинһээнь эсэс болотор найруулһан, зохёоһон юм. Өөрөө бэлигтэй артист хадаа хүүгэдтэ хайшан гээд хүдэлхэб, ябахаб, маяг юумыень хуу заагаад үгэжэрхидэг байна.

“Миниил һанахада, Баяр Цыден­балович хадаа Буряадай арадай ар­тист гэхэдэ, алдуу болохогүй. Бидэ эндээ, колледждоо, иигэжэ хүндэлэн хэлэдэгбди, - гэжэ Баярма Бастуевна хэлээ. - Һалбаридамнай оройдоол гурбадахи жэлээ хүдэлжэ байгаа­шье һаа, нилээд ехэ ажал бэелүүлжэ үрдеэ. Аргагүй бэрхэ, бэлигтэй, орол- досотой, харюусалгатай хүн. Элдэб янзын мүрысөөнүүдтэ бэлдэһэн үхибүүдынь заабол түрүү һуурида гарадаг. Сагаалганаймнайшье то­глолто һонирхолтойгоор, зохидоор үнгэрөө”.

Үнэхөөрөөшье, гоёхон тоглолто болоо. Дуун, хатар, хүгжэм, гоё буря­ад хубсаһатай дангинанарай дефиле, буряад хэлэн дээрэ КВН наадан, мүн “нютаг хэлэнэйнгээ һайханшье һаа, үндэһэн хэлэнэйнгээ дүримүүдые сахия” гэһэн уряа доро эдэ бүгэдые “орёоһон” зүжэг. 

Буряадай Багшанарай колледжын мэдээсэлэй түбэй гэрэл зурагууд