​​Уран үгэдэ ульһатай

Үнгэрэгшэ долооной эсэстэ, амаралтын үдэр, Ородой Холбоото Уласай Буддын шажантанай зүрхэн болодог Ивалгын дасанда хүл хөөрсэг боложо, хүлгөөтэйхэн байба. Ушарынь гэхэдэ, нан­гин ехэ тахилтай Хамбын хүреэндэ, Дамба Даржаа Заяевай нэрэм­жэтэ “Даши Чойнхорлин” гэһэн Буддын шажанай Ехэ һургуулида заншалта ёһоороо “Эхэ хэлэн – манай баялиг” урилдаан боложо үнгэрөө бшуу.

Гэртээ байһан шэнгеэр

Буряад аймаг нютагуудһаа, хаа-хаанаһаа ерэһэн үхибүүдэй 62 бүлгэм багшанарайнгаа ударидал­га доро урилдаанай шэглэлнүүдээр таража, үглөөнһөө үдэшэ орой бо­лотор булта сүлөөгүйнүүд байгаа бэлэй.

Хажуу тээһээ адаглан хараха­да, хэдэн һонин юумэ ажаглахаар. Һүүлэй хэдэн жэлнүүдэй туршада таһалгаряагүйгөөр үнгэргэгдэдэг болоһон энэ хэмжээ ябуулгада ерэ­жэ һураһан үхибүүд гэртээ байһан шэнгеэр үзэгдэхэ юм. Эзэн зан гаргажа, урагша хойшоо яаралтай һүндэлһэн хүбүүд, басагад даса­най хорёо соохи дугануудые, бай­шан гэрнүүдые, тиихэдэ Заяа хам­бын нэрэмжэтэ Ехэ һургуулиин танхим, үрөөнүүдые таниха болоһон хадаа, түрүүшынхиеэ ерэһэн нүхэдөө гү, али хомор ерэдэгүүдээ дахуулаад, хамагые харуулжа, заажа үгэхэнь элеэр хараатай байгаа һэн.

Эмхидхэн байгуулагшад­таа, үндэр түрэлтэ хамба лама­даа, Сангхын лама санаартан­да, шүүгшэд боложо тодорһон томошуулдаа – буряад хэлэнэй хүгжэлтын ажалай эдэбхитэдтэ дадаһан үхибүүдэй айжа, эшэ­жэ, булан сохойгоор хабшаг-шэб­шэг гэжэ байхыень оройдоошье харахагүйш. Эдэ бүгэдэ хадаа “Эхэ хэлэн – манай баялиг” урилдаанай арад зон соо мэдээжэ, бүхы шахуу Буряадаймнай үхибүүдэй дадаһан, дуратай наадан болоһые эли тодоор гэршэлнэ гээшэл даа.

Зохёохо заяатай заахан бэрхэнүүд

Уран зохёол бэшэхэ, бэлэн бэ­шэлгэ ород хэлэнһээ үндэһэн буряад хэлэндээ оршуулха шэглэлээр шүүгшэ боложо һууһан хадаа, хото хүдөөгэй олон һургуулинуудай шабинарай шадал, мэдэсэ шалган хараха, шэлэн шүүхэ арга болом­жотой байгдаа. Элдэб мэдэсэтэй шабинарай бэшэхэ, уншахые, хэлэ­хэ хөөрэхые шүүмжэлхэ, шэнжэлхэ зорилго бидэ урдаа табяашьегүй һаа, олон тобшолол хээбди. Буряад хэлээрээ бэшэхэһээ байха, уншаха, хэлэхэ хүнүүд хургаар тооломо болоо гэһэн бодол арайл буруу гэжэ тоолохоор. Аймагуудтамнай байһан айдар бэшээшэд, оршуу­лагшад ябан ошон, яһала бэрхэ мэргэжэлтэд болохоор гэжэ ха­рагдаа. Эгээл эрхимүүдэйнь эрдэм мэдэсэ тэнсүү байһаниинь гайхал­тай.

Аха, Захаамин, Хэжэнгэ ай­магуудай дүрбэн басагад шан­гай һууринуудые хоорондоо буляалдажа, нэмэлтэ даабари дүүргээ. “Уран зохёолго” гэһэн шэглэлээр Захаамин аймагай Хуртагын һургуулиин шаби Суранзан Цынгеева эзэлээ. Аха ай­магай С.Г. Дугаровай нэрэмжэтэ Бүрэнголой дунда һургуулиин һурагша Надежда Баторова энэ шэглэлээр хоёрдохи һуури, ха­рин “Уран оршуулга” шэглэлээр түрүүшын һуури эзэлжэ шадаа. Тиихэдэ Хуртагын һургуулиин үшөө нэгэ шаби Сурена Хан­дуева оршуулгын урилдаанда хоёрдохи һуури эзэлээ. Хоёр шэ­глэлээр жэгдэ мэдэсэ харуулһан Хэжэнгэ аймагай Чисаана ню­тагай һургуулиин шаби Бэлиг­ма Осорова энэшье, тэрэшье мүрысөөндэнь гурбадахи һуури эзэлһэн байха юм.

Дахин болохо урилдаанда эдэ хоёр шэглэлээр даабаринууд һэлгэгдэхэ, бүри орёо болгогдохо юм. Энээн тухай Бандида хамба лама Дамба Аюшеев сэхэ даабари мүрысөө эмхидхэжэ, дүрим зохёогшодто даалгаа.