780
Мартын 15-да Улаан-Үдын Үндэһэтэнэй номой санда баяр ёһололой оршондо Баргажанай Улан нютагай, Бэшүүрэй Харлан нютагай үгын сангай толинуудтай танилсалга үнгэрөө.
«Эрхүү можын Верхоленскэ тойрогой Анга гэжэ нютагһаа гаража ерэһэн баргажан буряадуудай хэлэн бусад буряад зоной хэлэнһээ нэгэ бага илгаатай. Эдэ зон нилээн эртэхэнэ баргажан голдо байрлаа гээшэ. Гэбэшье хэлэнэйнгээ аянга жэнхэни хэбээрнь үлээгээд, мүнөө хүрэтэр хадагалжа шадаа», - гэжэ Бандида хамба лама Дамба Аюшеев тэмдэглээд, иигэжэ нэмэбэ:
- Нютагай арад зон ажаһуудалдаа хэрэглэжэ байһан үгэнүүдээ толидо оруулба. Урданайнгаа хэлэ мартахагүйн тула энэ ехэ ажал ябуулаа ха юм. Тэрээн дээрэнь буддын шажанай үгэнүүд нэмэгдээ. Баргажанай Улан, Лугшахаан, Яарагта нютагуудта ажаһуудаг зоной хэрэглэхэ ном болоо гээшэ. Тиимэһээ гэрэй шэмэг, зүрхэнэй бахархал, сэдьхэлэй баялиг гэжэ найданам.
Баргажан буряадуудай нютаг хэлэнэй 6300 гаран үгэ ба тогтомол холбуулалнууд энэ толидо оронхой. Харин Бэшүүрэй аймагай Харлан нютагай толи дотор һуудал байдал харуулһан 6800 үгэнүүд ороо. Гадна тус тосхонуудта ажаһуудаг уг гарбал, отогууд болон эндэхи газар дайдын, хада уулануудай, уһа голой, нуурнуудай нэрэнүүд оруулагдаа.
«Монголһоо гаража ерэһэн Харлан нютагай хэлэн бэшэ буряад зоной хэлэндэ орходоо нилээд ехэ илгаатай юм. Эдэ зон хадаа нилээн эртэ сагта Сүхэ гол зубшан ерэжэ тогтонхой. Өөрынгөө хэлэеэ ондоо болгонгүй хадагалжа шадаа. Харлан нютагай зон хадаа Халха Монголһоо эхитэй. Тиимэһээ хэлэниинь халха монгол хэлэндэ дүтэрхы сонгоол хэлэн болоно гээшэ. Сонгоол хэлэн сэлэнгын буряадуудай хэлэн гээд тоологдодогшье һаа, нютаг нютагаараа илгаатай юм. Буряад хэлэеэ нютаг үгэнүүдэй ашаар баяжуулжа, улам хүгжөөжэ байхын тулада иимэ толинууд бүридхэгдэнэ бшуу», - гэжэ хамба лама онсолон хэлэбэ.
Баргажанай Улан нютагай буряад-ород хэлэнэй толи хамба лама Дамба Аюшеевэй болон Баргажанай дасанай шэрээтэ Сэдэн ламхайн үүсхэлээр, Баргажанай аймагай һунгамалнуудай зүблэлэй түрүүлэгшэ Зоригто Сундаровай ударидалга доро бүридхэн хэблэгдэһэн байна.
Уланай толи согсолон бэлдэһэн тухай буряад хэлэн ба уран зохёолой дээдэ мэргэжэлэй багша, Оросой Холбоото Уласай юрэнхы болбосоролой хүндэтэ хүдэлмэрилэгшэ Галина Монголова дуулгаба. Харланай толи хэблүүлхын тулада хэһэн ажаябуулгаяа Бэшүүрэй Дунда-Харланай сомон дарга Бэлигто Жигжитов хөөрэбэ.
Буряад Уласай Засагай газарай Түрүүлэгшын орлогшо - Буряад Уласай Толгойлогшын болон Буряад Уласай Засагай газарай Захиргаанай хүтэлбэрилэгшэ Баяр Цыренов, Буряад Уласай Бэшүүрэй аймагай засаг дарга Василий Смолин, Буряад Уласай Баргажан аймагай Һунгамалнуудай зүблэлэй түрүүлэгшэ Зоригто Сундаров, “Балдан Брейбун” дасанай шэрээтэ лама Бато Шареев ба бусад олон айлшад толинууд тухай, нютаг хэлэнүүдэй саашанхи хүгжэлтэ тухай һанамжануудаа хэлээ.
Нютаг үгэнүүднай буряад хэлэнэймнай баялиг, буряад зоноймнай омогорхол болоно гээшэ. Нютаг нютагайнгаа хэлэнүүдые шудалжа, бэе бэеэ хүндэлжэ ябаял даа!
Любовь ЦЫБЕНОВА
Авторай гэрэл зураг
