​​Эм домто ургамал ургуулхада ашагтай гү?

Эмдэ хэрэглэхэ ургамалай һалбари Буряадта байгуулха тухай һүүлэй хоёр жэлэй туршада хэлсэгдэжэ байна. Зарим аймагуудта эм домто ургамалнуудые тарижа эхилээ. Буряад Уласта хэр ургаса гарана гээшэб гэжэ эм найруулдаг үйлэдбэринүүд һонирходог болонхой. Хүдөө ажахын шэнэ һалбари байгуулхада, нэгэ хэдэн жэлдэ бэелүүлмээр ажал бэшэ, харин хэдэн шатануудһаа бүридхэгдэһэн ехэ түсэл гээшэ. Һаяхан Буряад Уласта эм домто ургамал ургуулгын һуралсал нээгдээ. Энэ ажал гол түлэб олониитын ажал ябуулагша Лариса Бочанова ябуулна. Эхилжэ байһан энэ түсэлдэ хабаатай зондо тэрэнь ехэтэ һайшаагдана.

Светлана Раднаева, экономист-шэнжэлэгшэ:

- Мухар-Шэбэрэй “Искра” ажахы нёдондо нэгэ гектар газарһаа 30 центнер таряа абаа. Энэнь хадаа тон ехэ дүн гээшэ. Бусад аймагуудай ажахынууд жиирэй гектар талмайһаа 14 центнер абадаг. Тоолоод үзэхэдэ, нэгэ центнер таряа 5 түхэригөөр наймаалхада, гектарһаа 7-15 мянган түхэриг олзо ороно. Харин балжан гарма сэсэг ургуулбал, нэгэ гектарһаа 200 мянган түхэриг олзологдохо аргатай. Балжан гарма хадаа май һараһаа октябрь болотор сэсэглэдэг, нэгэ хаһада 3-5 дахин ургаса абахаар. Манай уларилда таарама газарнуудта – Мухар-Шэбэртэ, Бэшүүртэ, Кабанскада, Түнхэндэ ургуулхаар. Арай гэжэ ургуулһан таряагаа худалдажа, мүнгэ зөөри олохо гээшэ баһал нэгэ ехэ асуудал. Харин ургуулһан балжан гарма сэсэгые хатаагаад, эм бүтээдэг үйлэдбэринүүдтэ тушаахада болоно. Эм домто ургамал ходол дутажа байдаг. Наймаалха газар олдохо бшуу. Хатааһан эм домто ногоон муудахагүй, ехэ гаргаша гарахагүй. Тиигэжэ манай хүдөөгэй үмсын хэрэг эрхилэгшэд ба хүдөө ажахынууд иимэ ургамал ургуулжа туршахал ёһотой. Эрхүү можын Тулун нютагта нэгэл хүн иимэ ажал урагшатай эрхилнэ.

Игорь Бурунов, Ивалгын жэмэстэ модо ургуулдаг ажахын захиралай орлогшо:

- Бидэ Буряадай эрдэмэй түбтэй суг туршалгын гүүн хүхэн (шлемник байкальский) ургуулдагбди. Нёдондо хэдэн янзын эмэй ургамалнуудые таряабди. Мүнөө жэл алтан үндэһэ (радиола розовая) тариха түсэбтэйбди, балга балгаар уһалдаг түхеэрэлгэ тодхонхойбди. Манай эндэ энэ тон хэрэгтэй ажал гээшэ.

Аргамак Майманов, Агын дасанай эмшэ лама:

- Би Агын анагааха ухаанай академидэ багшалнаб. Эмшэн бүхэн эм домто ургамалаа өөһэдөө бэдэрдэг. Би өөрынгөө түрэһэн нютаг Алтайн хизаарһаа түрэл гаралдаа захидагби. Энэдхэгһээ, Хитадһаа асаруулдагбди. Баруун тээһээ Крымһээ кипарис абтадаг. Гэхэ зуура, тон элбэгээр Агын талада элдэб эм домто ургамал ургадаг. Үргэн талада ургаал ааб даа. Харин иигэжэ зорюута ургуулаа һаа,тэндэл тон һайнаар эм домто ургамалнууд ургаха ха юм.

Юрий Усольцев, Түнхэн аймаг, Еловко тосхоной үмсын хэрэг эрхилэгшэ:

- Би нютаг дээрээ огородой ногоо ургуулдагби. Энэ түсэлөөр һонирхоноб. Зүгөөр энэ түсэл Буряадай Засагай газарай дэмжээгүй һаань, хооһон хөөрэлдөөн болоод лэ дүүрэхэ. Сэхыень хэлэхэдэ, эм домто ургамал хүгжөөлгэ хадаа Буряад Уласай Үндэһэн түсэл болон тодоржо, элдэб тэдхэмжэ, дэмжэлтээр дүнгэгдэжэ бэелүүлэгдэхэл байгаа бшуу. Харин мүнөө дээрээ би ехэ туһа мэдэрнэгүйб. Харана гүбта даа, буряад үндэһэн бодо мал хүгжөөлгын асуудал Һасаранай Булад хэды жэлэй туршада табижал байгаа. Мүнөөл хамба ламын ябуулгаар хэрэг байра дээрэһээ хүдэлбэ, мүнгэн зөөришье һомологдобо. Тон иимэл аргаар манай эндэ эм домто ургамалай һалбари байгуулагдахал ёһотой. Гэбэ яабашье Ботаническа садһаа намда 9 янзын ургамалай үрэһэн ерэнхэй. Бултыень өөрынгөө газар дээрээ ургуулжа туршажал байхаб. Энэ түргэн мүрэй хэрэг бэшэ, удаан туршалгын, дүршэлэй ажал гээшэ.

Цырегма Сампиловагай гэрэл зурагууд