1243
Байгша ондо Буряад Уласай мүнгэн һанһаа 28 сая түхэриг мал эмнэлгын һалбарида шэглүүлэгдээ. Тиигэжэ хүргэгшэтэй унаанууд худалдан абтаа, лабораториин оньһон хэрэгсэлнүүд шэнэлэгдээ. Гадна үшөөшье олон түсэбүүд бии гээд, Буряад Уласай Ветеринариин хэлтэсэй дарга Эрдэм Сангадиев урматайгаар мэдээсэбэ.
Монголдо малай малай эмшэд дуталдана
Монголой мал эмнэлгын Юрэнхы газарай даргын орлогшо Содномын Батсайхантай тусхай хэлсээ Эрдэм Гончикбалович баталаад ерээ. Энэ хэрэгэйнгээ удха ушар тухай тэрэ иигэжэ ойлгуулба: “Хүршэ ороной малай эмшэдэй албантай дүтын холбоо байгуулхыемни Буряад Уласай Толгойлогшо Алексей Самбуевич намда даалгаһан юм. Нёдондо май һарада иимэ хэлсээ баталһан байгаабди. Гэбэшье тэрэмнай хүсэеэ буураа. Юундэб гэхэдэ, 2018 оной июниин 1-һээ Монголдо шэнэ хуули хүсэндөө ороо. Тэрэнэй ёһоор, малай эмшэн лэ мал эмнэлгын Юрэнхы газарые ударидаха эрхэтэй болоо. Тиигэжэ зоотехник мэргэжэлтэй урдахи даргань ажалһаа сүлөөлэгдөө бшуу”.
Шэнэдхэн хубилалтын 1990-ээд онуудһаа уламжалан, Монголой мал эмнэлгын һалбари нилээд хохидоһон. Мүнөө тэндэ малай эмшэддуталдана. Хэрбэеэ 1 саяһаа үлүүтэй адуу малтай Буряадта 800-гаад малай эмшэдэйтоологдоно һаа, Монгол Улас 60 сая малтай аад, хубиин хэрэг ябуулдаг 1 500 эмшэдтэй. Харингүрэнэй ажал хэдэг малай эмшэдэй тоо 1200 хүрэнэ. Эгээл тиимэһээ Монголой тала Буряадта малай эмшэдые һургаха хүсэлтэй.
«Мэргэжэлээ дээшэлүүлхэ дуратай байбалтнай, Москваһаашье эрдэмтэдые урихабди»,- гэжэ Эрдэм Сангадиев найдуулһан байна. Тиигээд иигэжэ нэмэнэ:
- -Уласхоорондын эпизоотическа бюро бии. Монгол орон тэрэнэй гэшүүн һаяханал болоо. Тиишэнь үбшэ хабшаяа дуулгадаг юм.
Һүүлэй сагта монголшууднай үбшэнһөө һэргылэмжын ажалда гол анхаралаа хандуулжа эхилээ. Тиихэдээ саг соогоо тарилга хэжэ байха малай эмшэд хэрэгтэй болоно бшуу.
Малаа бү нюугты!
Буряад Уласай аймаг бүхэндэ өөрын лабораторитойветинспекци бии. Тиимэһээ хүдөөгөөрхид мяхаяа нютагтаа шалгуулаад, хотын базаар руу наймаанда тушаахынгаа урда тээ үшөө дахин үзүүлнэ. Энэ тогтонижоһон дүрим тухай һануулаад, хэлтэсэй дарга иимэ ушар хөөрэбэ:
“Оло дахин шалгангүйбайжаболохогүй. Үбшэн үхэрэй мяха алдажа ябуулжархибал, аймшагтай. Малһаа халдадаг тон аюултай аяар 10 үбшэн бии ха юм. Жэшээлхэдэ, боомо үбшэн байна. Буряадта тэрэ һүүлшынхиеэ 2008 ондо ушараа. Ветеринар мяха хараһан аад,олоогүй ха юм. Тиихэдэ 5хүн малай улай хэлгэндэ оролсоһон байгаа. Үглөөдэрынь нэгэнэйнь гарта яра гарашоо. Тиихэдэнь хүгшэниинь ойлгожорхёо. Бултыень суглуулаад, больница ерээд: «Боомо, боомо», - гэжэ һүүхирээха.
Малайэмшэнтэрэмяхалабораторирууэльгээһэн. Тиишээ хүрэнгүйгөөр, мяхаяамашинаһаа худалдажархёо ха юм.Тэрэнь хамаг холодильнигуудаар тарашаһан байгаа. Хүнэй үхөө һаань, юун болохо байгааб? Талаан боложо, тэрэ хүгшөөдэй дары ойлгоод, хүнүүд хуу аргада ороо һааб даа.
Юундэ тэрэ үхэрынь үбдөөб гэхэдэ, тарилга саг соогоо хээгүй байгаа. Мүнөө хүдөөгэй зон малаа нюуна.Урданай ёһоор,налог даражархиха гэжэ айна. Тарилга хүүлээд лэ байгыт! Миинтэ ха юм.
Малай эмшэдэй салин нэмэгдэнэ гү?
“Малтай хүдэлхэдэ, тиимэшье бэлэн бэшэ. Аюултай. Би өөрөөшье хэды удаа хазуулһан, үдьхэлүүлһэн байнаб. Гадна элдэб үбшэндэ нэрбэгдэжэ боломоор. Бруцеллёзоор үбдэһэн зон манай дунда бии”, - гээд, Буряад Уласай Ветеринариин хэлтэсэй дарга Эрдэм Сангадиев һанаһанаа сэхэ хэлэбэ.
2016 ондо Буряад Уласай Засагайгазарайзахирамжабаталагдааhэн. Тэрээн дотор 2017 онһоо гурбан жэлэй туршада малай эмшэдэй салин нэмээхэ, техническэ хангалтыень дээшэлүүлхэ тухай бэшээтэй байгаа. Тиигэжэ Буряадай бүхы ветинспекцинүүдтэ шэб шэнэхэн 25 унаа үгтөө. Үшөө 10 унаа hаяын сагта аймагууд руу ябуулагдаха юм.
Тиихэдэ малай эмшэдэй салиншье нэмэгдээ. Дунда зэргэнь 20 мянга хүрэнэ.
Тиибэшье нэгэ бэрхэшээл бии. Санитарнууд 18 мянгаһаа доошо салин абаха ёһогүй юм. Тиихэдээ 2 мянгаар лэ дээшэ мүнгэ малай эмшэд абана. Юунэй түлөө табан жэл һурана юм? Гадна фельдшернүүд санитартаяа адли салин абана.
Ажаллажашье, дуулажашье шададаг
Москвада Ородой Холбоото Уласай Ветеринариин түб бии. Буряадай хэлтэс тиишэнь бүхы тоосоонуудаа тушаадаг. Энэ түбэй дарга Юрий Иванович Барсуков нёдондо Эрхүү хотодо суглаа зарлажа, һуралсал хэһэн. Харин байгша оной июль һарада Буряадта иимэ хэмжээ үнгэргэхэ болоо. Хоёр жэлдээ нэгэ удаа үнгэрдэг спартакиадатай тэрэнээ зохилдуулха тухай бодожо байнабди гэжэ Эрдэм Сангадиев дуулгаба. 250 гаран малай эмшэд энэ хэмжээндэ оролсохо. Эрхүүһээ, Яхадһаа, Монголһоо малай эмшэд байха аабза.
“Буряадай ветеринариин албанай байгуулагдаһаар 70 жэлэй ойдо спартакиадаяа нёдондо зорюулаа һэмди. Артистнууд бэшэ аад, ямар һайханаардуулана гээшэб! Заримашуулай нюдэнһөө нулимсашье адхараа. Ямар бэрхэ зон гээшэбибди гэжэ тиихэдэ һанаа һэм”, - гэжэ омогорхол дүүрэнээр малай эмшэдэй дарга тэмдэглэбэ. Россиин ветеринариин албантай дүтын холбоо байгуулхаяа оролдоһоноо иигэжэ ойлгуулба:
- -Бидэндэ ямаршье түлбэригүйгөөр вакцина Москваһаа эльгээнэ. Зэрлиг үнэгэнүүдтэ вакцина эдюулхэ хэрэгтэй гэжэ бодообди. Дулаан болоходо, ой тайгаар тэрэнээ тараахамнай.
Сарюуна ЭРДЫНЕЕВА
