​Хорюултай байжа, хорхой түрүүлнэ

Мүнөө сагта ажаһуудалыемнай Интернедэй эзэмдэжэ байһаниинь эли. Бүхы ажал хэрэгүүд компьютергүйгөөр бүтэхэеэ болинхой. Наятай хүгшэншье, нялха үхибүүншье гаджедтай ябана. Тиихэдээ архи тамхинда шунахайралгатай сасуулмаар элдэб интернет-наадануудта хорхойтой болоно. Илангаяа ухаагаараа болбосороогүй гүлмэрхэн эдиршүүлэй түрэлхидые иимэ байдал һанааень зобооно. Бодото дээрээ тон аймшагтай байдал мүнөө сагта тохёолдожобайна гээшэ гү? Хайшан гэжэ ухаагаа аршалха гээшэб? Эдэ асуудалнуудта харюу бэдэржэ, мэргэжэлтэ психолог Илья Бодиевта хандабабди.

- Илья Валерьевич! Хүн гээшэ нэгэндэ дадажа, тэрээнгүйгөөр ажаһуужа шадахаяа болидог. Жэшээнь, муу нүлөөтэй архи тамхинда улам шунахайржа, бүхы ажаһуудалаа алдаха ушарнууд хаа-хаанагүй дайралдана. Харин һүүлэй үедэ интернет-наадануудта хорхойтой болоод, тэрээнгүй ажаһуужа шадахаяа болиһон эдиршүүл олошорно...

- Ямар нэгэ юумэндэ шунахайралга химическэ ба химическэ бэшэ гэжэ байдаг. Химическэ гээшэнь архи тамхинда шунахайралга болоно. Харин химическэ бэшэ гэхэдээ, хүн зоной хо-

орондохи харилсаанһаа эшэ үндэһэтэй. Ажабайдалай ямар нэгэ бэрхэшээл шиидхэхынгээ орондо, бодото байдалһаа тэрьелжэ, бэеэ ондоо юумээр һамааруулжа, бүхы шуһа мяхаараа тэрээн руу орожо, бэе махабадаа, бүхы ажаһуудалаа тэрээн тээшэнь һэлгүүлхэ болоно. Алишье талаар шунахайран дадалга хадаа бэеын амарые шэлээд, тэрээндэ бүхы байдалаа зорюулга болоно. Эндэ оюун ухаанай хубилалта болодог. Тиигэһээр энэ шуналдаа дадажа, тэрээнгүйгөөр хүн ажаһуужа шадахаяа болино. Интернет, гаджет, компьютер соохи байдал өөрынгөө байдал мэтээр һанажа, тэрээн соогоо ажаһууха ушарнууд дайралдадаг. Гэхэ зуура, мүнөөдэрэй шухала асуудал хадаа компьютерһаа дулдыдаһан ажаһуудал бэшэ, харин иимэ байдал бии болошуужан гэжэ айха ушар болоно. Хүнүүд үгы юумэнһээ айжа, өөһэдөө иимэ байдал бии болгоно. Түрэлхид

үхибүүмни гаджедуудта шунахай болошоно аа гү гэжэ һэжэглээд, өөһэдөө гажа буруу ябадал хэжэ эхилнэ. Телефон болон компьютерыень буляажа абана, наадахыень хорино. Ямар нэгэ һайн үйлэ хэрэг бүтээхэдэнь, шагнал болгон, наадахыень зүбшөөнэ. Иимэ хорюул табижал, өөһэдөө үхибүүдтээ шунахайралга бии болгоно. Юундэб гэхэдэ, бүхы хорюултай юумэн «амтатай» бшуу.

Хэрбэеэ хоригдоо хадань, заатагүй тэрээндэ үхибүүд хүсэл һаналаа табина. Ямар нэгэ хэһээлтын зэбсэг болоходоо, үхибүүнэй сэдьхэлдэ тон ехэ үнэ сэнтэй болоно. Тиигэжэ ямаршье шуналгүй үхибүүдые гэртэхин өөһэдөө хорхойтой болгоно. Харин үхибүүд удаан саг соо Интернедтэ наадажа, өөрынгөө саг хубаарилжа шаданагүй. Эндэ түрэлхид үхибүүнэйнгээ саг зүб мүрөөр зохёожо үгөөгүй хадань лэ, иигэжэ үхибүүд бүхы сүлөө сагаа гаджет соо һалгана ха юм.

- Хайшан гэжэ хүнэй һонирхол буураха гээшэб?

- Нэн түрүүн компьютер, гаджет, телефон хадаа юрын лэ хэрэгсэл гэжэ ойлгуулха

хэрэгтэй. Харыт даа, гэнтэ үбгэниинь һамгандаа: “Ши энэ угаабариин машинада үлүү дуратай боложо байнаш, гараараа угаадаг боло”, - гэжэ захираа һаань, тэрэ һамган яаха хаб? Тон тэрэ компьютераа буляалгаһан үхибүүнһээ үлүү ехээр уур сухалаа хүрэхэ, бархирха, хашхарха байха. Оршон үеын байдалда үндэр оньһото хэрэгсэлнүүдгүйгөөр ажаһууха аргагүй ха юм. Иимэл удхатай хэрэгсэл - компьютер болохо ёһотой. Дезадаптация гэжэ ойлгосо бии. Энэ хадаа ямар нэгэ шунахайралга бии болгохо үйлэ. Оршон тойронхи байдалайнгаа һэлгэлтэдэ дадажа шадангүй, өөрыгөө һамааруулха юумэ олоод һаатажа, бүхы ажаһуудалаа муудхаана. Жэшээнь, ар-

хиншан өөрынгөө саг хинан шалгажа байнагүй ха юм. Тэрээндэ үдэр һүнишье байг, шухала хэрэгшье хүлеэжэ байг – хамаагүй, архияа уухал ха юм. Тон иимэл аргаар компьютерта шунахайралга бии болоно. Интернет руу ороходоо, оршон тойронхи байдалаараа һонирхохоёо болино. Тиигэжэ бүхы өөрынгөө байдал һандаргана, ухааниинь хубилна. Компьютерта шунахай болоһон хүн гээшэ юрын байдалда ямаршье хабаагүй болоно. Газаашаашье гарахагүй, хажуудаа ажаһууһан хүн зонтой харилсахагүй, бэеэ заһаха, эдеэ хоол эдихэ мэдэрэлыньшье һуладана.

Газаашье гарангүй, хажуудаа амһарта табяад, тэрээн соогоо шээгээд һуужа байха бшуу. Энэл ёһотойл шунахайрһан хүн болоно. Намда энэ асуудалаар олон зон хандадаг, зүгөөр тон найдалгүй хүн намда ушараагүй. Газаашаа гарана гү, һургуулидаа ошоно гү, гэртэхи газаахи ажалдаа туһална гү? Тиимэл хадаа шунал хорхойтой болоогүй гээшэ. Эндэ гансал суг

ажаһуудаг гэртэхинэйнь дэмы һанаа зоболго, үгы хорхойтойнь тэмсэл аймшагтай. Үшөө дахин дабтаһуу, үгы юумэнтэй тэмсэжэ, элдэб хорилто, хэһээлтэ хэһээр, шунахайралга бии болгожо

боломоор. Намда психологиин талаар туһаламжа эриһэн зон соо бэеэ абарһан, байдалаа һэлгүүлжэ шадаһан хүнүүд ушардаг.

- Компьютер, гаджедта шунахайршаһан хүн танда ушараагүй гэнэт. Зүгөөр үхибүүгээ һэжэглэһэн гэртэхиндэ ямар зүбшэл үгэхэ байнабта?

- Түрэлхид өөһэд хоорондоо хэр дүтөөр харилсанабибди гэһэн асуудал табиха ёһотой. “Амиды” харилсаан бии гээшэ гү? Гэртэхин үхибүүнэйнгээ бага байхада, өөрынгөө саг алмажа, үхибүүгээ һамааруулжа, гартань телефон, ноутбук барюулна ха юм. Эндэ нэн түрүүн өөрыгөө харагты. Үхибүүн - манай гэрэл зураг гээшэ. Мүнөөнэй үхибүүд өөһэд хоорондоо харилсажа шаданагүй гэнэбди, теэд өөһэдөө бидэ үхибүүдээ ха-

рилсажа һургана гүбди?

- Һайн даа, танай зүйтэй зүбшэлнүүд олондо туһатай байха аабза.