​Саха нүхэднай саагуур харана

Арба нэгэн жэлэй урда аймагай сониндо ажаллажа байха үедөө нэгэ иимэ шэнжэлгэ хээ агша һэм. Буряадай хүдөө аймагуудаар мүнөө үедэ бэеэ даанги 22 редакци тоологдоно, бүхы сонинууд ород хэлэн дээрэ хэблэгдэнэ. Оройдоол дүрбэн аймагта буряад хэлэтэй сонин гарана: Захааминда - «Ажалай туг», Түнхэндэ - «Мундарга», мүн аймагайнгаа нэрээр нэрлэгдэһэн «Ярууна», «Хэжэнгэ». Эдэнэй гансал «Хэжэнгэ» долоон хоног бүри нара харана. Хоёр аймагай сонин дотор нэгэ нюур буряад хэлэн дээрэ hонинуудые хэблэнэ: «Аха» болон «Удинская новь» (Хори). Ехэнхидээ буряад хэлэтэ сонинуудта уран зохёол, хизаар ороноо шэнжэлэлгэ толилогдоно, нютагай суута хүнүүд тухай зураглалнууд гарана, харин үдэр бүриин hонинуудые дэлгэрэнгыгээр үгэнэгүй. Буряад хэлэтэ сонинуудай багахан захилнууд (2008 оной август болон октябрь һарын байдалаар «Ажалай туг» - 199, «Ярууна» - 101, «Мундарга» (тусхай захил хэгдэнэгүй, ород хэлэтэ газетэдээ хабсаргалтын янзатай hарын нэгэ тарана), «Хэжэнгэ» - 350) эдэниие бэеэ хүсэд даанги бэшэ болгоно. Энэ байдал мүнөө үшөө хэсүү болонхой.

Һаяхана Саха Уласһаа «Ситим» медиабүлгэм байгуулагша Мария Христофорова айлшаар буужа, һонинуудаа дэлгээд ошоо. Энэ бэрхэ эхэнэрэй байгуулһан медиа-бүлгэмэй бүтээлнүүд Саха Уласай хамаг хэблэлэй 45 хуби эзэлнэ. «Кыым», «Яхадай залуушуул», «Яхадай тамир», «Яхад 24», «Танай эрхэ. Алас Дурна зүг», «Бэлэм буол» (бур. Бэлэн бай) – хүүгэдтэ зорюулагдаһан, «Хатан» (бур. Хатуужаһан) - залуушуулда зорюулагдаһан, «Байдам» сэтгүүл, (бур. Хэшэг) - хүдөө ажахыда зорюулагдаһан, уран зохёолой «Күрүлгэн» сэтгүүл (бур. Урасхал), англи хэлэн дээрэ «Yakutia today» сэтгүүл. Тиихэдэ эдэ олон сонин ба сэтгүүлнүүдһээ гадна гүрэнэй ба хубиин мэдэлтэй «Саха Сирэ» (манай «Буряад үнэн» мэтэ), «Чуораанчык» (бур. Хонхохон) - хүүгэдэй сэтгүүл г.м. олон хэблэлнүүд саха ба ород хэлэнүүд дээрэ хэблэгдэнэ, элбэгээр тарана.

Шэрүүн уларилтай, баян байгаалитай, сэдьхэлээр тэнигэр, һанаагаар ханагар сахалар нүхэднай үнэхөөрөөшье холын хараатайгаар ажабайдалаа найруулжа байна. Маанад мэтэ нэгэ монсогор буряад хэлэтэ сониноо абаха болихоһоо, захиха залахаһаа «алаг-булаг, арба урбажа» байнгүй, арба гаран мэдээсэлэй хэблэлнүүдые түрэл хэлэн дээрээ найруулжа, үреэлэй һайхан үгөөр дэмжэхэһээ гадна, захилаа хэнэ даа. Захил элбэгтэй, эрилтэ ехэтэй сонин мүнөөнэй сагта хүл дээрээ батаар байна, олондо туһатайгаар хүгжэнэ.

Һая суг ажалладаг нүхэрнай Саха Уласаар албан хэрэгээр ябаад ерэһэнээ иимэ һони мандаа асараа һэн. Газарайнгаа нөөсэ, үнэтэй малтамал алмазаа ашагтайгаар ашаглажа, уласайнгаа һан баяжуулхадаа, эгээн түрүүшын олзоёо ургажа ябаа улаан бургааһад – залуу һүрэгөө һургалга, болбосоруулга руу эльгээгээ. Тэрэнэй ашаар 1990-ээд оноор һайн һургуули абажа гараһан залуу халаан мүнөөмүнөө түрэл нютагаа тэхэрижэ, ашынь харюулжа эхилээ.