​​Игорь Шутенков: «Урдамнай орёошье һаа, бэелүүлмээр зорилгонууд»

Буряадай Засагай газарай Түрүүлэгшын орлогшо ба уласай сан жасын сайд байһан Игорь Шутенков 2019 оной февралиин 7-һоо Улаан-Үдэ хотын захиргаа­най хүтэлбэрилэгшын уялгануу­дые дүүргэнэ. Мэдээжэ болоһоор үнинэйшье һаань, хүн зон тэрээн тухай бүри тодорхойгоор мэдэхэ хүсэлтэй байдаг. Ушар тиимэһээ Игорь Шутенков ниислэл хотын ажаһуугшадай һонирхоһон асуу­далнуудта харюусаба.

- Игорь Юрьевич, мүнөө хэжэ байһан ажалтнай анханайхиһаат- най юугээрээ илгаатай гээшэб?

- Энэ тушаалда томилогдожо ерэһээр лэ, сүлөө забдагүй, заха хизааргүй ехэ ажалтай дайралданаб. Хотын ажабайдал хангалгатай хол­боотой ажал бэелүүлхын хажуугаар ганса мэргэжэлтэдтэйшье бэшэ, мүн ажаһуугшадтай ходо уулзажа байха хэрэгтэй. Тиихэлээрээ бүхыдөө Улаан-Үдын шиидхэгдээгүй асуудалнуудһаа гадна хүн зоной бэрхэшээлнүүдые шиидхэхэ шухала.

Жэшээнь, аяар 9 хүүгэдтэй Поздня­ковтоной гэрэй түймэртэ шатахадань, тэдэнтэй уулзажа, өөрын газартай гэр­тэй болохо дуратайгаа мэдүүлхэдэнь, олзын хэрэг эрхилэгшэдтэ хандажа, туһа эреэбди. Тиин мүнөө шэнэ гэ­рэйнь барилга түлэг дундаа.

Уласай Засагай газарта 2007 онһоо хүдэлһэн хадаа, нилээд дүй дүршэлтэйб гэжэ һанадаг һэмби. Ха­рин энэ тушаалаа эзэлхэдэмни, тад ондоо асуудалнууд ээм дээрэм бу­угаа. Гэбэшье хотын захиргаанай хүдэлмэрилэгшэд ехэ туһална. Олонхинь ниислэл хотынгоо аша туһада сагаагаараа оролдоно. Хэрбээ хэн нэ­гэнэй һайн хүдэлхэ шадабаригүй гү, али дурагүй һаань, шангаханаар асу­удагби.

- Ерэхэ намар Улаан-Үдэ хотын мэрэй һунгалтада хабаадахат...

- Тиимэ. Минии энэ тушаал эзэлхын тула һунгалтада хабаадаха хүсэлни бултанда мэдээжэ. Зүгөөр даб дээрээ энээн тухай һанаата болохо сүлөөмни үгы: бүхы анхаралаа ажалдаа хандуул­наб.

Минии бата һанамжаар, мэрэй һунгалта хадаа хуурмаг найдуулга үгэгшэдэй урилдаан болохо ёһогүй. Тиимэһээ боломоор бэшэ юумэнүүдээр мэхэлжэ болохогүй. Улаан-Үдэ хотодо шиидхэгдээгүй асуудалнууд нилээд олон. Тиимэһээ би сайдаар ба Заса­гай газарай Түрүүлэгшын нэгэдэхи орлогшоор хүдэлжэ һураһаараа үдэр бүхэндэ жэншэдгүй ажалаа хэжэ, бии байгаа бэрхэшээлнүүдые шиидхэхэеэ оролдохоб.

- Ямар асуудалнуудые тон шуха­лада тоолонобта?

- Үбэлэй дулаасуулгын хаһада бэлдэлгэ, дулаанай ба уһанай сорго­нуудые, зайн гал дамжуулдаг тоног түхеэрэлгэ, харгынуудые заһабарилга, шэнэ һургуулинуудые ба хүүгэдэй сэсэрлигүүдые, уһа сэбэрлэдэг түхеэрэлгэнүүдые барилга, гудамжа ба гэрнүүдэй урдахи талмайнуудые болбо­сон түхэлтэй болголго.

Зонтой холбоо харилсаатай бай­хын тула һаяшаг сүлжээ холбо­ондо хуудаһатай болооб. Сэхы­ень хэлэбэл, бултанай асуудалда харюусаха сүлөөм болоногүй. Гэбэ­шье бүгэдыень анхаралдаа абадагби. Хэдэн асуудалнуудаар даалгабари­нууд үгтэнхэй, зарим асуудалнуудые түсэблэлгын зүблөөнүүд дээрэ зүбшэн хэлсэнэбди.

- Заһабарилгын хүдэлмэринүүд тухай хөөрэжэ үгыт даа.

- Заһабарилгын ажалнууд нёдон­донойхидо орходоо, хараалагдаһан болзортоо хэгдэнэ. Ажал дүүргэхэ эмхи шэлэн абалга ямаршье нюусагүй, эрхимүүдыел хабаадуулнабди. Ду­лаасуулгын соргонуудые һэльбэн шэнэлжэ эхилээбди, харгынууд заһабарилагдана. Зунай хугасаада дүүргээд байхабди.

Дулаасуулгын соргонуудай заһа- барилгада гурбан жэлэй турша­да бүхыдөө 2 миллиард түхэриг шэглүүлэгдэхэ. Энээнһээ урид үзэгдөөгүй ехэ хэмжээнэй ажал бэелүүлэгдэхэ. Дулаасуулгын хаһын түгэсэхэтэй шахуу эхилээ һэмди. Тру­бачеевэй, Терешковагай, Сахьяно­вагай гудамжануудаар шэнэлэгдэхэ. Энээнһээ уламжалан, харгы дээгүүр түрисэлдөөн боложо магадгүй. Теэд энээнгүйгөөр хэрэг бүтэхэгүй: амар үбэлжэхын тула заатагүй заһабарилха хэрэгтэй. Тиимэһээ хотын ажаһуугшад саг зуурын зохидгүй байдалда тэсэбэ­ритэйгээр хандаха гэжэ найданаб.

Февраль һарада Пушкинай гу­дамжаар гэнэ усал боложо, 204 гэр дулаагүй үлэшөө һэн гүб даа. Тэһэрһэн сорго заһабарилхын тула саг хэрэг­тэй: тон түрүүн уһанһаань сүлөөлхэ хахад үдэр, мүн заһаһанайнгаа һүүлдэ халуун уһаар дүүргэхэ тэдыл саг.

Дулаасуулгын соргонуудай 70 ху­бинь хуушаранхай юм. ТГК-14 жэлдээ 70-80 сая түхэриг заһабарилгын ажал­нуудта гаргашалжа, хэдэн модо зайда соргонуудые шэнэлдэг гэжэ һануулая.

- Игорь Юрьевич, та Улаан-Үдэдэ түрэһэн гүт?

- Би ГДР гүрэндэ, Потсдам хото­до, сэрэгэй алба хаагшын гэр бүлэдэ түрэһэмби. Зүгөөр нарай байхадамни, эхэ эсэгэмни Хяагта зөөһэн. Эсэгэмни – Юрий Михайлович Шутенков - Во­ронежско можоһоо гарбалтай. Эжым­ни – Раиса Васильевна - Белоруссида түрэһэн.

Би багаһаа хойшо сэрэгэй албатан болохоёо хүсэдэг һэм. 8-дахи ангиин һүүлээр Суворовско училищи орохо гэ­хэдэм, нюдэнэймни хараагаар абаагүй. Би 32-дохи һургуулида һурааб. Хүнгэн атлетикээр бэеэ һоригшо һэмби. Мүнөө Улаан-Үдэ хотын хүндэтэ эрхэ­тэн Казимир Исакович Иванов намайе һоридог байгаа.

Һургуулияа дүүргээд, сэрэгэй замаар ябаха талаангаа дахин туршаад, амжал­та туйлаагүйб. Тиигээд технологическа институдай инженерно-экономическа факультедэй оюутан болооб.

- Улаан-Үдэдэ гэрлээ һэн гүт?

- Тиигээ. Наһанайнгаа нүхэр Ната­льятай 33 жэлэй саана уулзаа һэмди. Гэр бүлэмни – намда хүсэ шадал үгэдэг түшэг тулгууримни. Бидэ за­луу айлнуудай дабажа гарадаг бүхы бэрхэшээлнүүдые гаталаабди. Хоёр басагадые хүмүүжүүлээбди, ехэмнай айл болонхой.

- Дээдэ һургуулияа дүүргээд, одо­ол сэрэгэйнгээ албанда ошоот...

- Зүб даа. Улаан тугта Сибириин сэ­рэгэй тойрогто алба гаража, сэдьхэлээ ханааб. Теэд СССР гүрэнэй һандархада, Варшавска хэлсээнэй гүрэнүүдһээ сэрэгэймнай гаргагдахада, сэрэгэй албанһаа табигдажа, түрэл Улаан- Үдэеэ бусааб. Ажал бэдэржэ байтараа, налог татабариин шэнэ албанай бай­гуулагдахада, тиишээ хүдэлхэеэ оро­об. Мүнөө уласай налог татабариин албан хүтэлбэрилжэ байһан Марина Васильевна Ли тиихэдэ минии залан хүтэлбэрилэгшэ байгаа.

- Тэрэ гэһээр, налог татабариин албанда хэр хубилалтанууд болооб?

- Налог татабариин инспекци хото бүхэндэ, аймаг бүхэндэ байгша һэн. Тэдэнь ниитэ гуримгүйгөөр, өөрын хараа бодолоор хүгжэдэг бэлэй. Тэ­рэшэлэн, Буряад орондо Үдэ мүрэн дээгүүр хүүргэ барилгада налог татагдаһан. Сугларһан мүнгэн барилга­да шэглүүлэгдээ.

Үшөө нэгэ жэшээ – можо нюта­гууд налог суглуулаад, федеральна түб эльгээдэггүй байһан. Тиимэһээ гүрэнэй казначействэнүүдэй байгу­улга тогтоогдоһон. Тэдэнь баһал ондо ондоо гуримуудтай бэлэй. Налог тата­бари тухай хуулишье дутуу дундану­удтай байһан. Олон эмхинүүд налог түлэхэгүй даа. Һүүлдэ би Буряадһаа тусхай хүдэлмэриин бүлэгтэ оруулаг­дажа, бүхы гүрэн доторхи налог тата­бариин зургаануудые нэгэ гуримтай болгохо талаар хоёр һарын туршада Москвада хүдэлөөб. Тиигэжэ шата шатаар бүхы гүрэн дотор нэгэ гурим нэбтэрүүлэгдээ.

- Игорь Юрьевич, сан жаса һайн мэдэхэ байхада, хото хүтэлбэрил- хэдэ бэлэн гү?

- Мэдэсэнүүдни нилээд туһатай. Ямар нэгэн шиидхэбэри абаһанай хэрэг бии гү гэжэ абаһаар ойлго­сотой байдаг. Юуб гэбэл, ямаршье шиидхэбэриин саана мүнгэн ха юм даа. Тиимэһээ ажалаа түсэблэхэдөө, мүнгөөр хангажа шадаха гүбди, али дээдэ зургаануудһаа туһаламжа эрихэ хэрэгтэй гү гэжэ бодожо үзэдэгбди.

Энээнһээ урид олоһон дүй дүршэлни горитой нүлөө үзүүлдэг. Теэд­шье би шэнэ социальна объектнүүдые бариха, Улаан-Үдэ хотын сан жасын ба эдэй засагай талаар элүүржүүлхэ зорилгонуудые шиидхэхэ хүсэлтэйб. Уласай Толгойлогшотой адли зорил­готойбди – Буряад ороноо, ниислэл хотоёо хүгжөөхэ.

- Һаяын жэлнүүдтэ Улаан-Үдэ хото ямараар хүгжэхэ гээшэб?

- Хотын бюджет ехэ болгохоор ха­раалнабди. Тиигэхын тула федераль­на ба уласай бюджедүүдһээ мүнгэ зөөри хабаадуулнабди. Бидэ бүхы фе­деральна программануудта хабаада­набди. Энэ мүнгэн зөөри хотыншье, уласайшье эдэй засаг эдэбхижүүлхэ. Тиихэдээ миин ашаглажархиха бэшэ, тон ашаг үрэтэйгөөр хэрэглэхэеэ оролдонобди.

Ажалай шэнэ һууринууд нээгдэхэ, салин түлбэри түлэгдэхэ, барилгын материалнууд абтаха, барилгын ажал­нууд эмхидхэгдэхэ... Хотын ба уласай арга боломжонуудаа ниилүүлһэнэй ашаар ажабайдал һайжаруулагдаха. Энэмнай хооһон үгэнүүд бэшэ, бодо­тоор бэелүүлхээр түсэбүүд гээшэ.

Улаан-Үдын захиргаан хотын ажаһуугша бүхэнэй аша туһада бүхы табигдаһан зорилгонуудаа бэелүүлхын тула ажалаа эмхидхэхэ шухала. Улаан-Үдэ хотынгоо ажаһуугшадтай суг хам­та һанаһандаа хүрэхэл байхабди.

- Игорь Юрьевич, һайнта даа. Танда амжалта хүсэнэбди.

Анна ОГОРОДНИГОЙ гэрэл зураг