Ёохор нааданай үедэ
Эрхүү можын Ойхон аймагай Хуторук гэһэн үзэмжэ һайхан газарта Ёрдын наадан үнгэрөө. Хэмжээ ябуулга Евразиин арадуудай наадан гэжэ тодорхойлогдонхой юм
Эрхүү можын Ойхон аймагай Хуторук гэһэн үзэмжэ һайхан газарта Ёрдын наадан үнгэрөө. Хэмжээ ябуулга Евразиин арадуудай наадан гэжэ тодорхойлогдонхой юм. Эрхүү можын засаг зургаанай эмхидхэһэн энэ нааданда Буряад, Саха, Тыва Уласуудһаа, Үбэр Байгалай хизаарай Ага тойрогһоо, Москва хотоһоо, Эрхүү можын аймагуудһаа, Монгол ба Кыргызстан гүрэнүүдһээ түлөөлэгшэд хабаадалсаба. Тус наадан Бүгэдэ Буряадай үндэһэн соёлой эблэлэй болон Евразиин арадуудай ассамблейн харгалзалга доро үнгэрнэ гэжэ тэмдэглэхэ шухала.
Хэдэн мянгаад жэлэй саана энэ газар дайдаар нүүдэлшэ арадууд сугларжа, Ёрдын наада үнгэргэдэг заншалтай һэн. Теэд 20-дохи зуун жэлһээ тэрэ үгы хэгдэжэ, түүхын гүн руу орхигдоһон байгаа бшуу. 2001 ондо Эрхүү можын захиргаан Евразиин арадуудай наада дахин һэргээһэн юм.
- Азиин болон Номгон далайн можо нютагуудые хүгжөөлгын асуудалнуудые шиидхэхэ олон эмхинүүд бии. Харин Евразиин арадуудай соёл, ёһо заншал, үндэһэн тамир хүгжөөхэ фестивальнууд үгы ха юм. Тиимэһээ Ёрдын наада һэргээжэ, мүнөө 7-дохиёо энэ нангин газарта холо ойрын айлшадаа угтан абажа байнабди. Юугээрээ энэ наадан гайхамшаг бэ гэхэдэ, арадуудай үндэһэн соёл хүгжөөхэ гэһэн гол удхатай бшуу. Тиихэдээ ганса манай гүрэнэй бэшэ, дэлхэйн бүхы арадуудта хабаатай. Үхибүүдэй олоор хабаадаһаниинь тон һайшаалтай, юундэб гэхэдэ, тэдэмнай заншал дамжуулха үүргэтэй, - гэжэ Эрхүү можын амбан захирагшын нэгэдэхи орлогшо Владимир Дорофеев тэмдэглээ.
Ёрдын нааданда Ородой Холбоото Уласай Федеральна суглаанай Федерациин Зүблэлэй гэшүүн Вячеслав Мархаев, Эрхүү можын Захиргаанай Түрүүлэгшын орлогшо Валентина Вобликова, Усть-Ордын Буряадай тойрогой Захиргаанай толгойлогшо Анатолий Прокопьев, Буряад Уласай соёлой сайд Соёлма Дагаева, Монгол ороной буряадуудай заншалта соёл хүгжөөлгын жасын юрэнхылэгшэ Соёл- сүрэнгийн Билэгсайхан, Бүгэдэ Буряадай үндэһэн соёлой эблэлэй юрэнхылэгшэ Иннокентий Егоров, Кыргызстан Уласай ниитэ жасын түрүүлэгшэ Адиль Турдукулов болон Эрхүү можын, Буряад Уласай нэрэ түрэтэй бөөнэр, манай гүрэнэй габьяата һоригшод, эрдэмтэд айлшаар буугаа.
Ёрдын наадан 2013 ондо ЮНЕСКО-гэй хэмжээнүүдэй түсэбтэ оруулагдаһан. 2016 ондо Бүхэроссиин аяншалгын харалганда “Арадай заншал” гэһэн шэглэлээр эрхим хэмжээ ябуулга гэжэ тэмдэглэгдээ. Тиигэжэ Ёрдын наадан дэлхэйн һүлдэ баялигай тоодо оруулагданхай.
Ехэ тайлган
Ёрдын нааданай эгээл түрүүшын хэмжээн болохо “Дэлхэйн дайдын мүргэл” гэһэн Ехэ Тайлган үнгэрбэ. Сагаан бөөнэр ба уг гарбалай аха захатан мүргэл үнгэргэжэ, Ёрд хадын ба Айя хабсагайн эзэдтэ үргэл мүргэл бүтээбэ.
“Евразиин дэбисхэрэй хани барисаан – Ёрдын наадан” гэһэн уласхоорондын эрдэмэй хуралдаан эмхидхэгдэжэ, хамта дээрээ 20 элидхэл дурадхагдаа. Эндэ гол түлэб мүнөө үеын эрхэ байдалда Евразиин арадуудай соёл ба ёһо заншал, тамирай нааданууд тухай зүбшэн хэлсэгдээ.
Ёрд хадые тойроод, ёохор хатаржа, мүргэлэй нэгэ ехэ үйлэ бүтээбэд. Бөө удагануудай уншалгын һүүлээр бүхы зон гар гараа барилсан, нэгэшье таһалдангүй, гурба дахин Ёрд хада тойрохо ёһотой. Тиигэбэл, һанаһан хүсэл заатагүй бэелүүлэгдэхэ юм гэжэ эмхидхэгшэд тайлбарилба.
Эгээл һайхан дангина
Ахынхидһаа шуран тамиршад үгы байгаа хаш
Алишье арадта ямар нэгэн хэмжээ ябуулгын удаа заатагүй үндэһэн наадаяа дэлгэхэ, заншалта тамирай мүрысөөнүүдые үнгэргэдэг ёһо бии ха юм даа. Ёрдын нааданда манай бүхэшүүл ганса буряад арадайнгаа бэшэ, Евразиин арадуудай тамирай зүйлнүүдээр хаба шадалаа туршаа. Заншалта буряад барилдаан, һур харбалга, модо таталсаан, шулуу шэрэлсээн, яхад арадай үндэһэн наадан - һүрэлдөөн, Ехэ Ёрд хадые тойрожо урилдаан, шатар, мори урилдаан, хониной нооһо хайшалаан гээд, элдэб янзын тамирай мүрысөөнүүд үнгэргэгдөө. Тиихэдэ мүнөө жэл түрүүшынхиеэ һээр шаалган эмхидхэгдээ. Эдэ мүрысөөнүүдтэ хамта дээрээ 230-аад тамиршан хаа– хаанаһаа хабаадаа.
- Һээр шаалган манай эндэ һэргээгдэжэ эхилээ. Бидэ нёдондо Бүгэдэ буряадуудай “Алтаргана” наада эмхидхэхэдээ, һээр шаалгаар түрүүшынхиеэ туршалгын мүрысөө үнгэргөө һэмди. Тиигэжэ һөөл тамирай наадан гэжэ мэдээбди, - гэжэ Эрхүү можын тамирай сайд Илья Резник тэмдэглээ.
Һээр шаалганда манай тамиршадһаа шанга хүн үгыл байгаа ёһотой. Ганса Аха аймаг һээр шаагшадай 3 бүлэг Ёрдын нааданда асарһан байна. Тамиршадаа хүтэлбэрилжэ ерэһэн Аха аймагай һунгамалнуудай Зүблэлэй түрүүлэгшэ Мункожаргал Ошоровой хэлэһээр, тус наадан угаа зохидоор үнгэрөө.
- Манай аймагһаа олон тамиршад ерээ. Һээр шаалгаар Буряад Уласай суглуулагдамал командада Ахын эгээл бэрхэ Клим Габановыемнай абаа. Тиигэжэ тэрэ II һуури эзэлээ. Манда шанга хүбүүд олон даа. Бүрэнголой Алдар Будаев, Баясхалан Габанов, Дмитрий Самбаев болон бусад яһала һайн дүнгүүдые харуулаа, - гэжэ Мункожаргал Николаевич хөөрэбэ.
Тэрэ өөрөө һур харбалгаар Буряадай суглуулагдамал командада орожо, түрүү һуури эзэлһэн байха юм. Нэмэжэ хэлэхэдэ, Аха аймагай хоёр эдир тамиршад яхад арадай заншалта тамирай зүйлөөр - нэгэ хүл дээрээ һүрэлгөөр шалгараа. Анатолий Самаев I һуури, Бальжинима Сагаев III һуури эзэлээ. Эдэ хоёр хүбүүд мүнөө жэл һургуулияа дүүргэбэ.
Бүхы тамирай мүрысөө- нүүдэй дүн согсологдожо, Эрхүү можын суглуулагдамал команда илалта туйлаа, II һуури Буряад Уласай тамиршад эзэлээ, III һуурида Усть-Ордын команда гараа. Харин Буряадаймнай Балдан Цыжипов Ёрдын нааданай эрхим тамиршан гэжэ тодоруулагдажа, Дунда юртэмсын нааданай эгээл бүхэ Баатарай нэрэ солодо хүртөө.
Бүгэдэ Буряадай эгээл һайхан дангина
Наадан бүхэнэй эгээл олон зоной һонирхол татадаг, сэдьхэл хужарлуулдаг хэмжээ ябуулга хадаа “Дангинанарай харалган” ха юм даа. Энэшье удаа Ёрдын нааданда гоё һайхан 7 хүүхэд оролдосотойгоор хабаадаба. Ёрдын нааданай Гран-придэ Буряад Уласай 18-тайхан Алина Дондукова хүртөө. Гэбэшье дангина бүхэн элдэб янзын шангуудаар урмашуулагдаа юм. 1-дэхи шатын лауреат, “Заншалта дангина” - Тыва Уласай Айдызана Иргри. 2-дохи шатын лауреат - Оһын аймагай Ново–Ленино нютагай Софья Попова, 3-дахи шатын лауреат – Эхирэд-Булагадай дангина Софья Имегеева. “Бэлигтэй дангина” – Ойхон аймагай Еланцы һууринай Яна Барханова, “Уян нугархай дангина” - Буряад Уласай Алтана Ангархаева, “Һайхан дангина” - Оһын аймагай Бэлшэрэй Ариадна Монтосова болоо.
Байкалфолк.рф сайтһаа гэрэл зурагууд