​ЕВРАЗИИН АРАДУУДЫЕ НЭГЭДҮҮЛҺЭН ЁРДЫН НААДАН

Ёохор нааданай үедэ

Эрхүү можын Ойхон ай­магай Хуторук гэһэн үзэмжэ һайхан газар­та Ёрдын наадан үнгэрөө. Хэмжээ ябуулга Евразиин арадуудай наадан гэжэ тодорхойлогдонхой юм

Эрхүү можын Ойхон ай­магай Хуторук гэһэн үзэмжэ һайхан газар­та Ёрдын наадан үнгэрөө. Хэмжээ ябуулга Евразиин арадуудай наадан гэжэ тодорхойлогдонхой юм. Эрхүү можын засаг зурга­анай эмхидхэһэн энэ на­аданда Буряад, Саха, Тыва Уласуудһаа, Үбэр Байгалай хизаарай Ага тойрогһоо, Москва хотоһоо, Эрхүү мо­жын аймагуудһаа, Мон­гол ба Кыргызстан гүрэнүүдһээ түлөөлэгшэд хабаадалсаба. Тус наадан Бүгэдэ Буряадай үндэһэн соёлой эблэлэй болон Ев­разиин арадуудай ассам­блейн харгалзалга доро үнгэрнэ гэжэ тэмдэглэхэ шухала.

Хэдэн мянгаад жэлэй саана энэ газар дайдаар нүүдэлшэ арадууд суглар­жа, Ёрдын наада үнгэргэдэг заншалтай һэн. Теэд 20-дохи зуун жэлһээ тэрэ үгы хэгдэжэ, түүхын гүн руу орхигдоһон байгаа бшуу. 2001 ондо Эрхүү можын за­хиргаан Евразиин арадуудай наада дахин һэргээһэн юм.

- Азиин болон Номгон далайн можо нютагуудые хүгжөөлгын асуудалнуудые шиидхэхэ олон эмхинүүд бии. Харин Евразиин ара­дуудай соёл, ёһо заншал, үндэһэн тамир хүгжөөхэ фестивальнууд үгы ха юм. Тиимэһээ Ёрдын наада һэргээжэ, мүнөө 7-дохиёо энэ нангин газарта холо ойрын айлшадаа угтан абажа бай­набди. Юугээрээ энэ наадан гайхамшаг бэ гэхэдэ, араду­удай үндэһэн соёл хүгжөөхэ гэһэн гол удхатай бшуу. Ти­ихэдээ ганса манай гүрэнэй бэшэ, дэлхэйн бүхы араду­удта хабаатай. Үхибүүдэй олоор хабаадаһаниинь тон һайшаалтай, юундэб гэхэдэ, тэдэмнай заншал дамжуул­ха үүргэтэй, - гэжэ Эрхүү можын амбан захирагшын нэгэдэхи орлогшо Владимир Дорофеев тэмдэглээ.

Ёрдын нааданда Ородой Холбоото Уласай Федераль­на суглаанай Федерациин Зүблэлэй гэшүүн Вячеслав Мархаев, Эрхүү можын За­хиргаанай Түрүүлэгшын орлогшо Валентина Вобли­кова, Усть-Ордын Буряадай тойрогой Захиргаанай тол­гойлогшо Анатолий Про­копьев, Буряад Уласай со­ёлой сайд Соёлма Дагаева, Монгол ороной буряадуудай заншалта соёл хүгжөөлгын жасын юрэнхылэгшэ Соёл- сүрэнгийн Билэгсайхан, Бүгэдэ Буряадай үндэһэн со­ёлой эблэлэй юрэнхылэгшэ Иннокентий Егоров, Кыр­гызстан Уласай ниитэ жасын түрүүлэгшэ Адиль Турду­кулов болон Эрхүү можын, Буряад Уласай нэрэ түрэтэй бөөнэр, манай гүрэнэй га­бьяата һоригшод, эрдэмтэд айлшаар буугаа.

Ёрдын наадан 2013 ондо ЮНЕСКО-гэй хэмжээнүүдэй түсэбтэ оруулагдаһан. 2016 ондо Бүхэроссиин аяншалгын харалганда “Арадай заншал” гэһэн шэглэлээр эрхим хэмжээ ябуулга гэжэ тэмдэглэгдээ. Тиигэжэ Ёрдын наадан дэлхэйн һүлдэ баялигай тоодо оруулагданхай.

Ехэ тайлган

Ёрдын нааданай эгээл түрүүшын хэмжээн болохо “Дэлхэйн дайдын мүргэл” гэһэн Ехэ Тайлган үнгэрбэ. Сагаан бөөнэр ба уг гар­балай аха захатан мүргэл үнгэргэжэ, Ёрд хадын ба Айя хабсагайн эзэдтэ үргэл мүргэл бүтээбэ.

“Евразиин дэбисхэрэй хани барисаан – Ёрдын на­адан” гэһэн уласхоорондын эрдэмэй хуралдаан эмхид­хэгдэжэ, хамта дээрээ 20 элидхэл дурадхагдаа. Эндэ гол түлэб мүнөө үеын эрхэ байдалда Евразиин араду­удай соёл ба ёһо заншал, тамирай нааданууд тухай зүбшэн хэлсэгдээ.

Ёрд хадые тойроод, ёохор хатаржа, мүргэлэй нэгэ ехэ үйлэ бүтээбэд. Бөө удагануу­дай уншалгын һүүлээр бүхы зон гар гараа барилсан, нэгэ­шье таһалдангүй, гурба да­хин Ёрд хада тойрохо ёһотой. Тиигэбэл, һанаһан хүсэл заатагүй бэелүүлэгдэхэ юм гэжэ эмхидхэгшэд тайлба­рилба.

Эгээл һайхан дангина

Ахынхидһаа шуран тамиршад үгы байгаа хаш

Алишье арадта ямар нэ­гэн хэмжээ ябуулгын удаа заатагүй үндэһэн наадаяа дэлгэхэ, заншалта тамирай мүрысөөнүүдые үнгэргэдэг ёһо бии ха юм даа. Ёрдын наа­данда манай бүхэшүүл ганса буряад арадайнгаа бэшэ, Ев­разиин арадуудай тамирай зүйлнүүдээр хаба шадалаа туршаа. Заншалта буряад ба­рилдаан, һур харбалга, модо таталсаан, шулуу шэрэлсэ­эн, яхад арадай үндэһэн на­адан - һүрэлдөөн, Ехэ Ёрд хадые тойрожо урилдаан, ша­тар, мори урилдаан, хониной нооһо хайшалаан гээд, элдэб янзын тамирай мүрысөөнүүд үнгэргэгдөө. Тиихэдэ мүнөө жэл түрүүшынхиеэ һээр шаалган эмхидхэгдээ. Эдэ мүрысөөнүүдтэ хамта дээ­рээ 230-аад тамиршан хаа– хаанаһаа хабаадаа.

- Һээр шаалган манай эндэ һэргээгдэжэ эхилээ. Бидэ нёдондо Бүгэдэ буря­адуудай “Алтаргана” наада эмхидхэхэдээ, һээр шаалгаар түрүүшынхиеэ туршалгын мүрысөө үнгэргөө һэмди. Тиигэжэ һөөл тамирай на­адан гэжэ мэдээбди, - гэжэ Эрхүү можын тамирай сайд Илья Резник тэмдэглээ.

Һээр шаалганда манай тамиршадһаа шанга хүн үгыл байгаа ёһотой. Ганса Аха аймаг һээр шаагшадай 3 бүлэг Ёрдын нааданда асарһан байна. Тамиршадаа хүтэлбэрилжэ ерэһэн Аха ай­магай һунгамалнуудай Зүблэлэй түрүүлэгшэ Мунко­жаргал Ошоровой хэлэһээр, тус наадан угаа зохидоор үнгэрөө.

- Манай аймагһаа олон та­миршад ерээ. Һээр шаалгаар Буряад Уласай суглуулагда­мал командада Ахын эгээл бэрхэ Клим Габановыемнай абаа. Тиигэжэ тэрэ II һуури эзэлээ. Манда шанга хүбүүд олон даа. Бүрэнголой Алдар Будаев, Баясхалан Габанов, Дмитрий Самбаев болон бу­сад яһала һайн дүнгүүдые харуулаа, - гэжэ Мункожар­гал Николаевич хөөрэбэ.

Тэрэ өөрөө һур харбал­гаар Буряадай суглуулагда­мал командада орожо, түрүү һуури эзэлһэн байха юм. Нэ­мэжэ хэлэхэдэ, Аха аймагай хоёр эдир тамиршад яхад арадай заншалта тамирай зүйлөөр - нэгэ хүл дээрээ һүрэлгөөр шалгараа. Анато­лий Самаев I һуури, Бальжи­нима Сагаев III һуури эзэлээ. Эдэ хоёр хүбүүд мүнөө жэл һургуулияа дүүргэбэ.

Бүхы тамирай мүрысөө- нүүдэй дүн согсологдожо, Эрхүү можын суглуулагда­мал команда илалта туйлаа, II һуури Буряад Уласай та­миршад эзэлээ, III һуурида Усть-Ордын команда гараа. Харин Буряадаймнай Балдан Цыжипов Ёрдын нааданай эрхим тамиршан гэжэ тодо­руулагдажа, Дунда юртэм­сын нааданай эгээл бүхэ Ба­атарай нэрэ солодо хүртөө.

Бүгэдэ Буряадай эгээл һайхан дангина

Наадан бүхэнэй эгээл олон зоной һонирхол тата­даг, сэдьхэл хужарлуулдаг хэмжээ ябуулга хадаа “Дан­гинанарай харалган” ха юм даа. Энэшье удаа Ёрдын на­аданда гоё һайхан 7 хүүхэд оролдосотойгоор хабаадаба. Ёрдын нааданай Гран-придэ Буряад Уласай 18-тайхан Алина Дондукова хүртөө. Гэ­бэшье дангина бүхэн элдэб янзын шангуудаар урмашу­улагдаа юм. 1-дэхи шатын лауреат, “Заншалта дангина” - Тыва Уласай Айдызана Ир­гри. 2-дохи шатын лауреат - Оһын аймагай Ново–Ле­нино нютагай Софья Попо­ва, 3-дахи шатын лауреат – Эхирэд-Булагадай дангина Софья Имегеева. “Бэлигтэй дангина” – Ойхон аймагай Еланцы һууринай Яна Бар­ханова, “Уян нугархай данги­на” - Буряад Уласай Алтана Ангархаева, “Һайхан данги­на” - Оһын аймагай Бэлшэ­рэй Ариадна Монтосова бо­лоо.

Байкалфолк.рф сайтһаа гэрэл зурагууд