​ГУРБАН ШЭГЛЭЛТЭЙ ГОЛ БОДОЛ

Ахын һарлаг - нютагай баялиг.burniish.ru 

Байгаали хамгаалга ба хүдөө ажахы – үндэһэ һууринь, үйлэдбэриин болон хангамжын һалбаринууд – онсо удхатайнь, арад зоной үдэхэ, бодохонь болон ниигэ­мэй һалбари – гол шухалань. Иимэ гурбан шэглэл Аха ай­магай тогтууритай хүгжэлтэдэ шэлжэн орохо дүримүүд боложо, нютагай засагай байгууламжын 2035 он боло­тор хараалһан Гол бодол дотор элирхэйлэгдэнхэй.

Хоорондоо холбоотой

Эдэ гурбан шэглэл ха­даа өөһэд хоорондоо няг­та холбоотой байхаһаа гадна, бэе бэеһээ дулды­дана, бэе бэедээ нэмэлтэ болоно. Эгээл тиимэһээ хүгжэлтын шалтагааншье, ахижа үйлэдбэрилхэ ушар нүхэсэлшье, мүн баһа сэг­нэлтын үзүүлэлтэ болоно гээшэ. Энээн тухай аймагай холын хараатай Гол бодол зохёогшод онсолон тэмдэ­глэнэ.

Буряад Уласаймнай ай­магууд болон бусад бай­гууламжанууд саашанхи хүгжэлтынгөө хараа бо­дол элирхэйлжэ, нюта­гай засагай зургаануудай, үйлэдбэриин, хангамжын һалбаринуудай болон ниигэмэй эмхи зургаануудай, бүхы ажаһуугшадай хамта шиид­хэхэ олон тоото зорилгону­удые табина гээд мэдэнэбди. Зүүн Саяанай арьяа барья хадануудай хабшал соо ор­шодог холын һайхан нюта­гайхидшье 2035 он болотор болзорто хүгжэхэ, дабшаха замайнгаа хараа бодолнуу­дые тодорхойлон түсэблөө.

Малаа олон болгохо түсэбтэй

Малайнгаа тоо 2019-2024 онуудта 25 мянган толгойдо ахаархин хүргэхэ һанаатай. Саашанхи табан жэлэй тур­шада – үшөө гурбан мянган толгой нэмэхэ. Харин 2035 он болотор ажаһуугшадаа 32 мянган толгой малтай бол­гохоор аймагай захиргаан түсэблэнэ.

Энэ һалбарида үйлэдбэри хэрэгтэй болоно. Тиигээгүй һаа, малай тоо олон болгоһоной ямар хэрэг байхаб? Хүдөө ажахын, илангаяа мяха буйлуулдаг үйлэдбэринүүдые байгуулжа, хүгжөөхэ түсэб тухайгаа Аха аймагай засаг дарга Матвей Мадасов Буряад Уласай Заса­гай газарай үнгэрһэн һарын зүблөөн дээрэ хөөрэһэн бай­ха юм.

Хэр угһаа хойшо мал үсхэбэрилдэг ажахынуудаа­раа ахаархин холо ойгуур су­урхадаг. Тэндэхи малай мя­ханай шанарынь һайн. Үндэр хада уулаар ургадаг шэмэ шүүһэ ехэтэй, хоморой үнэтэ ургамалаар эдеэлдэг мал адууһанай мяханиинь амта­тай байгаагүйдөө аргагүй.

Алдар сууда гараһан Ахын һарлагай мяхан мүнөө бага-багаар консервэ бол­гогдожо эхилэнхэй. Хамаг дэлгүүрнүүдтэ худалдагда­даг болоторнь үдыхэн юм ааб даа, гэбэшье ажал эхи­лээ. Ерээдүйн сагта тиимэ жэжэ хэдэн гү, али нэгэ томо үйлэдбэриин бии болоо һаа, хадата нютагай юрын малшад хашараг, буруугаа хашалгүйгөөр тушаажа, хашарһан зэд, һаршаганаха саарһан мүнгэеэшье үбэр- тэлхэ дуратай байха.

Хүдөө ажахын һалбари хүгжөөхэ талаар хэдэн түсэл бэелүүлхээр Ахын захиргаан бэлдэнэ. Һү үйлэдбэрилгын багахан цех барюулжа, биһалаг, тоһо, зөөхэй, ааруул гэхэ мэтэ амтан эдеэ хэхэ. Мүн тиихэдэ тэжээл бэлдэ­хэ эмхи байгуулха һанаатай. Мал үүсэлхэ цех, үүлтэртэ бухануудай үрэһөөр үнеэдые тугаллуулха, мүн тиихэдэ һарлаг үсхэбэрилдэг ажа­хы байгуулха, Холын хойто зүгэй үндэһэн арадуудай тоодо оролсодог һоёдуудай ажахын заншалта гол һалбари – оро үсхэбэрилгэ хүгжөөхэ түсэбүүд бии.

Уһанай экономико угаа олзотой гү?

Шэнэ һалбари – уһанай экономико байгуулжа, мүльһэнэй болон булагай уһанһаа өөрэгүй һайн шанартай уһа юулэжэ худалдахые дэмжэхэ, байгаалиин гүнһөө бурья­лан гаража байгаа эм дом­то аршаануудай уһа мүн лэ юулэжэ, худалдаанда табиха түсэб Аха аймагай захиргаан бэелүүлхэ һанаатай.

Уһанай экономико бай­гуулхын түлөө аршаан була­гаар баян, үзэсхэлэн һайхан Хойто-Гол гэжэ газарта эм- нэлгэ - элүүржүүлгын сог­солбори (комплекс) барю­улха, бүхы аршаануудаа шэнжэлүүлхэ һайн түсэбүүд байна. Гэхэтэй хамта, эм домто уһа худалдаанда гар­гаха һаналай бэелүүлгэ ямар байхаб гэжэ бодолгото боло­хоор. Шанар һайтай, сэбэр уһан манай сагта хаанашье хэрэгтэй. Ябаһан газартаа ямаршье зон, нэн түрүүн аяншалагшад, шэл амһарта юулэгдэһэн уһа бэдэрдэг ха юм. Энээгээр бодохо бо­лоо һаа, ахаархинай түсэб һайн. Теэд оршон тойронхи байгаалида энэ түсэл ямар нүлөө үзүүлхэ шадалтайб? Бүхы талаһаа шэнжэлжэ, шүүмжэлжэ, ори ганса оно­сотой шиидхэбэри олохоор ха.