​​БАЙГАЛАЙ ОРЬЁЛ ДЭЭРЭ

Ээлжээтэ аяншалгаһаа бусабаб. Дахяад Буряад һайхан оромни, да­хяад орьёл үндэр хаданууд. Энэ удаа манай эбтэй эетэй бүлэг Сер­гей Климовэй – “Байкальский экстрим” гэһэн аюултай тамирай зүйлнүүдэй федерациин юрэнхылэгшын хүтэлбэри доро Хурамхаан аймагаар аяншалаа. Юуб гэхэдэ, мүнөө жэл тус аймаг байгуулагдаһаар 75 жэлэйнгээ ойн баяр тэмдэглэнэ. Тиин энэ дэмбэрэлтэ үйлэ хэрэгтэ зорюулжа, Байгал далайе хүбөөлһэн хадануудай эгээл үндэрынь боло­хо Баргажанай шэлын 2841 метр үндэртэй Байгалай орьёлдо гараабди. Тэрэ Хурамхаан аймагта юм.

Эндэһээ Байгал далайн дундахи ба хойто заха, Баргажанай, Хойто Муяын, Байгалай шэлэнүүд альган дээрэ шэнгеэр харагдаха юм.

Иимэ үндэртэ гарахань ехэ хүндэ, аюултайшье. Зүгөөр үгөөр дамжуулшагүй үзэсхэлэн һайхан байгаалиин “зурагуудые” нюдөөрөө хараха гэбэл, эдэ бүгэдые тэсэхээр.

Энээнһээ урид Байгалай орьёл өөдэ хэдэн бүлэг гараһан юм. 1963 ондо Москвагай инженернүүд Бо­рис Громовой хүтэлбэри доро түрүүшын туршалга хэһэн байна. Теэд урагшагүйдөө. Тэдэ Талинга мүрэнэй талаһаа, шэлын баруун тээһээ нилээд өөдөө гараһан аад, шулуунуудай унаха аюулһаа боложо, һөөргөө бусаа һэн. Гэбэшье хоёр жэлэй үнгэрһэн хойно эдэл зон дахяад һэдэлгэ хэжэ, 15 часай туршада 2841 метр үндэртэ гаража шадаа бэлэй.

1970 ондо Эрхүүгэй бүлэг М. Та­ракановай хүтэлбэри доро энэл за­маар зорёод, орьёл дээрэнь гаража шадаагүй.

15 жэлэй үнгэрһэн хойно, 1985 оной апрель һарада, Буряадай түрүүшын түлөөлэгшэд – “Азимут” гэһэн аяншалгын клубай гэшүүд энэ үндэртэ хүрэһэн байна. Туйлалтаяа тэдэ Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агуу- ехэ дайнда Илалтын туйлагдаһаар 40 жэлэй ойдо зорюулаа юм.

Тэрэ гэһээр 23 жэл болоод, 2008 оной июнь һарада, “Байкальский экстрим” гэһэн аюултай тамирай зүйлнүүдэй ба аяншалгануудай фе­дерациин хадын санашад ба сно­убордистнууд Баргажанай шэлын эгээл үндэр дээрэнь гараһан байна. Тэдэ Буряад Уласай байгуулагдаһаар 85 жэлэй ойдо дашарамдуулан, Бай­галай орьёл дээрэ туг тодхоо.

Харин мүнөө, 2019 ондо, бидэ энэ орьёлые дабабабди. Саһан, һалхи шуурган, бороо, халуу ша­тама наран – юу үзөөгүйбибди даа. Гэбэшье Хурамхаан аймагай байгуулагдаһаар 75 жэлэй ойдо зорюулагдаһан аяншалгамнай ам­жалтатай байгаа.

Энэ аюултай замда суг ябалсаһан хүнүүдтэ һайниие хүргэнэб. Хурам­хаан аймагай захиргаанда ехэ туһа үзүүлһэнэйнь түлөө баяр баясхала­наа мэдүүлнэб.

Александр ГАРМАЕВАЙ гэрэл зураг