1933
Любовь Аюшеева
Мэдээжэ ирагуу найрагшын бэшэһээр, “түхэреэн Буряадайм шэмэг” Түнхэн һайхан нютагта түрэлхи хэлэнэймнай байдал энэ үедэ ямархан хаб гэжэ ехэтэ һонирхообди. Тиигээшьегүйдэмнай аргагүй. “Хатан эжы Түнхэн” гэжэ алдаршаһан, гушан гурбан мундаргын хормойдо түбхинэһэн, Буряад ороноймнай үзэсхэлэн һайхан булангуудай нэгэн болохо дайдаһаа хэды олон бэлигтэй бэрхэ бэшээшэд ба ирагуу найрагшад, алдарта дуушад болон уран зураашад урган гаража, буряад уран зохёолоймнай, үндэһэн соёлоймнай оройн шэмэг болоһон бүтээлнүүдые арадтаа бэлэглээ гээшэб!
Албанай хэрэгээр аймагаар ябахадаа, буряад хэлэнэй түлөө харюусалгатай ажалтанаар оло уулзажа, оньһотой, удхатай зүбшэн хэлсэлгэнүүдые эмхидхэһэн байнабди. “Түнхэн аймаг” гэһэн нютагай засагай байгууламжын болбосоролой хэлтэсэй онол аргашан Любовь Аюшееватай хэһэн түрэл хэлэн тухай хөөрэлдөөгөө танайнгаа һонорто мүнөөдэр дуратайгаар дурадханабди.
Бүхы һургуулинуудта буряад хэлэн заагдаха
Любовь Сыреновна, та ажалаараа, албанайнгаа уялгаар аянгата һайхан буряад хэлэнэйнгээ түлөө харюусалгатай хүн байнат. Түхэреэн сагаан Түнхэндэмнай түрэлхи хэлэнэймнай байдал ямар гээшэб? Сэсэрлигтэ хүмүүжүүлэгдэдэг, һургуулида һурадаг шабинар хэр үзэнэб?
- Манай Түнхэн нютагта, илангаяа буряад тосхонуудтамнай, үхибүүдэйшье, наhатайшуулайшье дунда түрэл хэлэеэ мэдэхэгүй хүн гэжэ үгы. Энэнь ехэ hайшаалтай. Минии түрэл нютаг Харбяангуудые абаад харахада, багашуул барандаа буряадаараа хөөрэлдэдэг. Хэлэеэ мэдэхэгүй нэгэн-хоёр лэ үхибүүн уулзаха. Юундэб гэхэдэ, эхэ эсэгэнь, шал буряадууд аад лэ, гэртээ ородоор хөөрэлдэхэ зантай.
Гэхэтэй хамта, шиидхэгдээгүй асуудал үгы гэбэл, арайл буруу. Сагай түргэдэхэ бүри шэнэ үеын оньһото техникэ хүгжэнэ, хүн зоной хоорондоо харилсаха юртэмсэ хилэ, хизааргүй болоо. Олон ондоо үндэһэ яһатанай бэе бэетэеэ эбтэй, эетэй ажаһууха оршондо хамтын хэлэниинь амаргүй ехэ үүргэ дүүргэнэ гэжэ булта мэдэнэбди. Манайшье аймагта олон ондоо яһатан ажаһуудаг. Тиигээшье һаа үндэһэн хэлэеэ сахин хүгжөөхэ, ерээдүйн үенүүдтэ дамжуулха гээшэ – манай нангин уялга мүн.
Хэрэнэй хүүгэдэй сэсэрлигтэ болоһон буряад хэлэнэй үдэр
Һуралсал, болбосоролой талаар хараад үзэхэдэ, иимэ тоо баримтанууд бии. Үнгэрһэн2018-2019 оной hуралсалай жэлдэ манай аймагта дүн хамта 3380 үхибүүн 25 hургуулида hурана. 12 hургуулидань 719 хүүгэд буряад хэлэ түрэл хэлэн гэhэн программаар шудалнад. Энэнь бүхы һурагшадамнай зуунай оройдоол 21 хуби болоно гээшэ. Тэдэндэ 38 багшанар заадаг.Нүгөөдэ 10 hургуулидань 2661 үхибүүд hурадаг, тэдэнэй 2298-ниинь (65%) буряад хэлэ гүрэнэй хэлэн гэhэн программаар хоёрдохи ангиhаа үзэнэ. Тэдэнэрые 12 багша хэлэндэ һургана бшуу. Харин үлөөшэ 3 hургуулимнай (Ахалиг, Еловка гэжэ ород hууринуудай, мүн тиихэдэ Хэрэнэй үдэшын һургуули) буряад хэлэ үзэдэггүй байһан аад, hуралсалай шэнэ жэлhээ үзэжэ эхилхээр найдуулаа. Ерэхэ намарһаа хойшо манай Түнхэн аймагай һургуули бүхэндэ буряад хэлэн ба уран зохёол заатагүй заагдаха ёhотой болобо гэжэ гэршэлэе.
- Ехэл һайн һонин дуулгаба гээшэт. Багшанарай ажал, түсэбүүд ямар бэ?
- Манай аймагай буряад хэлэ бэшэгэй ба уран зохёолой багшанар, соёлой мэргэжэлтэд,уран зохёолшод, түрэлхид hанаата боложо, буряад хэлэ, соёлоо яажа хамгаалха, жэнхэни хэбээрнь үлөөжэ хүгжөөхэб гэhэн бодолдо абтанхайбди. Тиигээд лэ олон янзын хэмжээнүүдые үүсхэжэ бэелүүлхэhээ гадна, телевидени,радио, интернет гэхэ мэтые зэбсэг болгон,зүбөөр хэрэглэжэ хүдэлхэеэ оролдонобди. Саашадаа ямар юумэ хэбэл, хэшээлнүүдээ бүришье hонирхолтой болгохобибди, хэжэ байhан ажалаа, түрэл хэлэнэй хүгжэлтэдэ түлхисэ болохоор ямар жал ябуулбал, үрэ дүн ехэтэй байхаб гэhэн асуудалнуудта хамтаараа харюу бэдэрнэбди. Нэгэ үгөөр хэлэбэл, манай эндэхи эхин болон дунда hургуулинуудта буряад хэлэнэй талаар горитойхон ажал ябуулагдажа байна гэжэ хэлэхэ байнаб.
Туһалаагүй һаань, тулгардаха һэмди
- Аймагайтнай нютагай засагай зургаанууд ямар туһа хүргэнэ, дэмжэлгэ үгэнэ гээшэб?
- Аха аргаараа оролдоно гэхэдэ, балайшье ехэ алдуу бэшэ гэжэ һананаб. Буряад хэлэ хүгжөөхын тула 2015 онhоо 2018 он болотор аймагай тусхай Программа бэелүүлэгдээ. Мүнөө энэ программа 2021 он болотор үргэлжэлхэнь.Тэрэниие бэелүүлхын тула 3 жэл соо 3 сая түхэриг гаргахаар хараалагданхай.Һурагшадай ойлгосо, мэдэсые дээшэлүүлхын түлөө hуралсалай жэлэй эсэстэ буряад хэлэ заатагүй шалгалтада 9-дэхи ангиин үхибүүд шэлэн абана. Тэдэнэй тоо жэл бүри олон болоно. Үхибүүнэй шэлэн абахада, багша шабияа урмашуулан, тэрэ шалгалтада яhала hайн бэлдэнэ.
Ирагуу найрагша Элбэг Манзаровай ойн баярта зорюулагдажа, Хойто-Голдо үнгэргэгдэһэн шүлэгэй конкурсые үедэ
Аймагай hургуулиинууд онол аргын хэрэгсэлнүүдээр хангагдажа байдаг. Һургуулиин номой сангуудта элдэб янзын шэнэ номууд ерэдэг болоо.Буряад уран зохёолой дээжэ болохо уран бүтээлнүүдэй 15 ботиһоо бүридэһэн суглуулбари hургуули бүхэндэ барюулагдаа.Тиигээд, энэ hайхан номуудаа уншаха үхибүүднай олон боложол байбал, ехэл hайн һэн даа. Энэниие хинан хаража байхын тула hуралсалай жэлэй дүүрэхэ багаар, май hарадаhургуулинуудай номой сангай хүтэлбэрилэгшэд ямар hургуулида хэды үхибүүн буряад хэлэн дээрэ хэды ном абажа уншааб гэhэн тоосоо хэдэг болохо. Иимэ шиидхэбэри hургуулиин захиралнуудай хуралдаан дээрэ абаабди. Мүн баһа нютагтаа яажа буряад хэлээ саашань хүгжөөхэ, сахихабибди гэhэн программа һургуули, сэсэрлигүүднай зохёожо харуулаа.
-Шиидхэгдээгүй ямар асуудалнууд танай аймагта бии гээшэб? Зарим тэдыень хэлэжэ үгыт.
- Буряад хэлэнэй багшанарые, сэсэрлигүүдые мультимедийнэ шэнэ үеын комплексоор хангабал hайн байгаа. Энэ асуудалаар Буряад Уласай Болбосоролой ба эрдэм ухаанай яаманда хандаха hанаан бии.
Сэсэрлигүүдтэ буряад хэлэ зааха гэхэдэ, багшанарай тушаалнууд үгы. Тэдэниие бии болгохын тула мүнгэн хэрэгтэй юм ааб даа. Үшөө саашань хэлэхэ болоо һаа, бүришье бэрхэшээлтэй асуудал гаража ерэнэ. Буряад хэлэ сэсэрлигтэ зааха багшанар үгы шахуу. Тэдэниие hургаха талаар мэргэжэлтэ бэлэдхэл хэрэгтэй. Һургуулида ороогүй үхибүүдые тусхайта ёһоор сэсэрлигтэ һургадаг болоо һаамнай,эхин ангинуудта орожо, түрэл хэлэеэ шудалхадань ехэ нүлөөтэй байха гэжэ һанагдана.
Түрүү багшанар Түнхэндэмнай олон юм
- Буряад хэлэ, уран зохёол заадаг бэлиг талаан ехэтэй багшанар Түнхэндэмнай олон бэзэ?
- Тиимэ даа. Дээдэ үеын хэдэн багшанарай тоодо ородог эрхим бэрхэ мэргэжэлтэн, Харбяангуудай hургуулида олон жэлдэ ажаллаhан, мүнөө наhанайнгаа амаралтада гаранхай Россиин габьяата багша Екатерина Базыровна Зайганова тухай онсо хэлэхэ дуран хүрэнэ. Хэды олон hонирхолтой хэшээлнүүдые энэ багша үнгэргөө гээшэб, хэды олон хүүгэдые хүмүүжүүлжэ, буряад хэлэ, бэшэгтэ hургажа, түрэл хэлэндэнь хүүгэдые дурлуулжа шадаа гээшэб! Екатерина Базыровнагай эрхим шабинарые нэрлэхэ болоо һаа, тон олон. Багшаяа халажа абаhан шабинь – Майя Александровна Булутова – түрэл һургуулидаа мүнөө буряад хэлэнэй багшаар ажаллана. Юрэнхыдөө багшын ажал шэлэhэн нэрэ солотой һурагшадынь гэхэдэ, 60 гаран хүн болодог.
Хужарай hургуулида музейн нээгдэхэдэ, буряад хэлэнэй асуудалнуудаар дүхэриг шэрээ эмхидхэгдээ
Аймагаймнай мүнөө үеын багшанар баһал бэрхэнүүд. Элдэб урилдаан, мүрысөөнүүдтэ шабинараа эрхимээр бэлдэжэ, тэдэнь түрүү hууринуудые эзэлдэг.Эдэ багшанар хэд бэ гэбэл, Зуун-Мориной Зоригма Валерьевна Мантурова, Түнхэнэй Галсана Андреевна Никифорова ба Маргарита Дугаровна Шожоева,Аршаанай Людмила Владимировна Жалсанова, Толтын Баярма Викторовна Ахаржанова, Хужарай Елена Гончиковна Цыбикжапова, Галбын Надежда Альбертовна Шойжолова, Тоорын Туяна ПурбуевнаЯнданова ба Мария Ивановна Янданова, Хэрэнэй Наталья Валерьевна Тонтоева, Лариса Леонидовна Таряшинова, Горхоной Алла Дугаровна Аюшеева, Норжима Базаровна Тышкеева, Хойто-Голой Арюуна Гомбоевна Ошорова, Монгой Зоя Егоровна Арзухаева, Охор-Шэбэрэй Дарима Доржеевна Дашеева гэгшэд болоно.
- Буряад Уластамнай боложо байдаг хэмжээ ябуулгануудта түнхэнэйхид ехэ эдэбхитэйгээр хабаададаг гээшэ...
- Ябахал гэжэ оролдоогүйдэ аргагүй. Ябаһан хүн яһа зууха, хэбтэһэн хүн хээли алдаха гэлсэгшэ ха юмбибди.
Буряад хэлэн дээрэ «Бэлигэй туяа» гэhэн эрдэм шэнжэлэлгын конференцидэАршаанай, Тоорын, Хэрэнэй hургуулиин багшанар шабинартаяа Хэжэнгэ, Мухар-Шэбэр аймагуудаар ябажа, суглаа суурта хабаадажа, баярай бэшэг, баталамжануудые асараа. Иимэ конференциин үнгэргэгдэжэ эхилhэнэниинь ехэ hайшаалтай. Юундэб гэхэдэ, багшанар, шабинаршье Буряад оронойнгоо баян тала, нютагуудаар аяншалжа, хаража, бэе бэетэеэ танилсажа, һуралсал болон ажалайнгаа дүй дүршэлөөр хубаалдажа ерэнэ ха юм.
Эхэ түрэл хэлэеэ хүгжөөлгые наhанай хэрэг болгожо, үнэн сэхээр, нангинаар гамнажа, үргэжэ ябадаг Буряад ороноймнай эрхим багшанар иимэ хэмжээ ябуулгануудта хаба шадалаа туршалсана. Үхибүүдтэбуряадхэлэболонуранзохёолзаадагбэрхэбагшанарыеэлирүүлхэ,дэмжэхэ,урмашуулхамүнтиихэдэ тэдэнэй түрүү дүйдүршэл,оноларгануудыеолоной дунда нэбтэрүүлхэ,дамжуулхагэһэнзорилготойэнэмүрысөөнэй удха шанар ушаргүй ехэ гэжэ бодоноб.
Нютагай бэшээшэдэй намтар, зохёолооР
- Любовь Сыреновна, таниие аймаг дотороо баһал һонирхолтой хэмжээ ябуулгануудые, элдэб харалга, урилдаа, мүрысөөнүүдые эмхидхэнэ гээд мэдэнэбди. Зарим тэдыень уншагшадтамнай хөөрэжэ үгыт.
- Нээрээшье, удха шанар ехэтэй хэмжээ ябуулгануудые үнгэргэхэ гэжэ оролдодог гээшэбди. Илангаяа манай Түнхэн нютагһаа гараһан суута зохёолшод болон ирагуу найрагшадай зохёохы ажалда, бүтээлнүүдтэнь тусхайта ёһоор анхаралаа табидагбди.
Элбэг Манзаровай зохёохы замда зорюулагдаһан “Зали ехэтэй наhамни” гэжэ нэрлэгдэһэн конференцидэ аймагаймнай жараад һурагшад Хойто-Голой hургуули ошожо, мэдээжэ ирагуу найрагшын шүлэг дээрэ бэшэгдэhэн дуунуудые гүйсэдхөө, басни, шүлэгүүдыень бэрхээр уншаа. Хараһан зон тэдэнэрые ехэтэ һайшаагаа, магтаа.
Түнхэнэй багшанар “Буряад ФМ” радио-субагай дамжуулгада хабаадаад, дурасхаалай зураг буулгаба
Хужарайhургуулида элитэ поэт Лопсон Тапхаевай 75 жэлэй ойдо зорюулhан “Түнхэн тухай дууланаб” гэhэн буряад хэлэнэй найр үнгэрөө. Тоорын hургуулидаЖорж Юбухаевай “Одод соо шамайе бэдэрнэб” номтой танилсалгада hургуули бүхэнhөө үхибүүд ерэжэ, сээжээр шүлэг уншалгын мүрысөөндэ хабаадаа. Галбынhургуулида Ардан Ангархаевай зохёохы замаар аяншалга,Аршаанда – Аралжан Прушеновэй зохёолнуудаар хэмжээ ябуулга үнгэрөө. Горхоной ба Жэмhэгэй hургуулинуудта Борис Сыреновэй шүлэгүүд уншагдаа, Охор-Шэбэрэй hургуулида суута үльгэршэн Майсан Алсыевай135 жэлэй ойдо үльгэр домогууд хөөрэгдөө. Талое hууринай hургуулида Сороковиков-Магайн ойн баярта онтохонуудые уншажа,һурагшад урилдаа,Харбяангуудай hургуулида Владимир Бизьяевич Сагановай 80 жэлэй ойдо викторина болон элдэб мүрысөөнүүд үнгэрөө.Толтын, Горхоной hургуулинуудта “Ёохор” флешмоб гэхэ мэтэ олон hайн удха шанартай түсэлнүүд бэелүүлэгдэнэ.
Түнхэн ба Аха аймагуудта ажалладаг буряад хэлэнэй багшанарай, сэсэрлигэй хүмүүжүүлэгшэдэй нэгэдэлэй семинарта манай аймагай түлөөлэгшэд эдэбхитэйгээр хабаадажа, олон хэшээлнүүдые, мастер-классуудые, Аршаанай“Ручеёк” сэсэрлиг ехэ гэгшын үзэсхэлэн бэлдэжэ ба шэнэ, һургалгын онол аргын “Амар мэндэ-э!” комплексоор хүдэлһэн дүй дүршэлтэеэ бусад хабаадагшадаа танилсуулаа һэн.
Энэ сэсэрлигтэмнай буряад хэлэ хүүгэдтэ зааха талаар ехэ ажал ябуулагдажа байдаг: буряад нэрэ ба үреэл hанаха, таабари болон оньhон үгэнүүдые тааха, жороо үгэ жороолуулха, дуу буляалдаха урилдаанууд үнгэргэгдэдэг юм. “Буряад хубсаһанай ателье”, “Алтан тобшо” мүрысөөнүүд, үльгэр, онтохо, уран гоёор шүлэг уншалга, үреэл, буряад онтохонуудта зураг зураха гэхэ мэтын hонин, удха ехэтэй ажал ябуулагдажа байдаг. Һуралсалай жэлэй туршада түрэлхид сэсэрлиг руу ерэжэ, стенднүүдые, буряад хэлэ хүгжөөхэ талаар материалнуудые үхибүүдтээ бэлдэдэг заншалтай.
Алтан дундууР алхалнад
- Буддын шажантанай заншалта Сангхын бэелүүлдэг буряад хэлэ хүгжөөхэ талаар түсэлнүүд олондо мэдээжэ. Түнхэнэй багшанар, үхибүүд тэдээндэ эдэбхитэйгээр хабаадагбэзэ?
- Тиимэ даа. Нэн түрүүн буряад хэлэн дээрэ үдэр һүнигүй дуугаржа байдаг “Буряад ФМ” радио тухай хэлэхэ дуран хүрэнэ. Одоошье иимэ радио Буряадтамнай бии боложо, манай аймагайhургуули, сэсэрлигүүдтэ антеннэ гэхэ мэтэ түхеэрэлгэнүүдые абажа табихадань, арга шадалаараа түрэлхид, депутадууд мүнгөөр туhална. Энэ ажал ябуулжа байhан аймагай депутадуудай зүблэлэй түрүүлэгшэ Баир Владимирович Байминовта ба “Буряад ФМ” радиогой Түнхэнэй hураглан бэшэгшэ Светлана Андреевна Базаровада баяр хүргэнэбди. Тээмэндэ Охор-Шэбэрэй hургуулида ороходомнай, буряад хэлэн дээрэ дамжуулгануудые үхибүүд болон багшанар, hургуулиин ажалшадай урматайгаар шагнажа байхыень харахада, баярламаар байгаа. Тиимэhээ, үдэр һүнигүй буряадаар хэлэдэг радио айл бүхэн оруулаа hаа, буряад хэлэнэй хүгжэлтэдэ ехэ һайн нүлөө болохол һэн гэжэ hанагдана.
Буряад хэлэнэй багшанарай мэргэжэл дээшэлүүлгын һуралсалай үедэ
Ивалгын дасанда үнгэргэгдэдэг “Эхэ хэлэн - манай баялиг” гэһэн наадамда манай аймагай hургуулинууд эдэбхитэйгээр хабаадахадаа, хүнэй хойно байнагүй. Толтын hургуулиин үхибүүд 60 бүлэг сооhоо 9-дэхи hуурида, Аршаанай hургуулиинхид, Галбын, Шэмхын, Тоорын,Харбяангуудай бүлэгүүд бүхэн дундуур ябалсана. Хүүгэднай “Уран гартан”, “Уран оёдолшон” гэхэ мэтэ шэглэлнүүдтэ 4-дэхи, 5-дахи hууринуудые эзэлнэ.Аймагтамнай ажаһуудаг буряадшье, ородшье үхибүүд энэ урилдаанда ошожо, дуратайгаар хабаададаг болонхой.
Үхибүүд буряад хэлэн дээрээ элдэб янзын конкурс, урилдаа нааданда, олимпиадада хабаадахадаа, үндэһэн хэлэн дээрээ ирагуу һайхан дуунуудаа дуулахадаа, уран гоёор шүлэг уншахадаа, элидхэл бэлдэхэ гэхэ мэтын ажалда ябахадаа, хэлээ хүгжөөнэ гээд мэдэнэбди. Энэ ажал буряад хэлэнэй багшанар аймагайнгаа болбосоролой, соёлой таhагуудтай,аймагай номой сангай түбтэй хамтаран ябуулдаг юм.
- Буряад хэлэнэй үдэрнүүд улас доторнай заншалта болонхой. Танай аймагта яагаад энэ һайндэр үнгэрдэг бэ?
- Энэ найртаа hургуули, сэсэрлиг бүхэн ехэ оролдожо бэлдэдэг, элдэб проектнүүдые бэелүүлдэг. Жэшээнь, Хэрэнэй hургуулида эдэ үдэрнүүдтэжэжүүр болоһон анги багшанараа, үхибүүдые hургуулиин фойе соо буряад дэгэлээ үмдэнхэй, буряадаараа гоёүгэнүүдые хэлэн байжа угтадаг. Хэшээлэй забhарта буряад дуунууд зэдэлдэг, “Буряадаар дуугарнаб” гэһэн видеролик буулгадаг. “Хэн бэрхээр буряад хэлэеэ мэдэнэб?” гэhэн викторина дунда ангинуудай шабинарай хабаадалагтайгаар үнгэрдэг заншалтай. Тэрээнhээ гадна, хэшээлнүүдэй забhарта “Амтатай эдеэн” гэhэн яармаг үнгэрдэг. Гэртээ түрэлхидтэеэ бэлдэhэн амтатай эдеэ, зутараан сай, буузаяаһурагшаднай асаржа, бэе бэетэеэ, багшанартаяа сайладаг. Эхин классуудай hурагшад “Будамшуугай ороноор” аяншалдаг.
Охор-Шэбэрэй hургуулиин үхибүүд Буряад Уласайнгаа Түрын дуулал, Түнхэн нютагайнгаа гимн буряадаараа булта мэдэдэг, тэдэнээ гүйсэдхэдэг.Оньhон үгэ, таабаринуудые олоор мэдэдэг, таалсадаг, Эрдэни Хайбзан Галшиевай суута бүтээл “Бэлигэй толи” уншаад, hайшаагдаhан заабаринуудые буулгажа бэшээд, номой хабшуулгаболгодог, бэлэгшье болгон үгэдэг юм.
Үнгэрһэн намар Толтын hургуулида “Хонгёолимбынабяаншуутүрэлбуряадхэлэмни” гэhэн КВН эмхидхэгдээ һэн. “Эрхим диктант” мүрысөөн һургуули, сэсэрлиг бүхэндэмнайһурагшад болон түрэлхидэй дунда үнгэрдэг.
Сэсэрлигэй наһанһаа сэдьхэлдэнь гал бадаруулха
- Любовь Сыреновна, Буряад Уласаймнай Толгойлогшо Алексей Самбуевич Цыденов сэсэрлигэй хүүгэдтэ буряад хэлэ үзүүлхэ, зааха ажал эршэдүүлхэ хэрэгтэй гэһэн зорилго табина. Түнхэнэй сэсэрлигүүдтэ ямар ажал энэ талаар ябуулагдана гээшэб?
- Балшар бага наһанһаань хүүгэдээ түрэл хэлэндэнь һургаха гэээшэ тон шухала гэжэ ойлгонобди. Теэд ганса хүмүүжүүлэгшэдһээ хамаг юумэн дулдыдаха бэшэ, горитой ехэ хубитань – гэртэхинэй үүргэ ха юм даа.
Аймагаймнай20 сэсэрлигтэ буряад хэлэ хүгжөөхэ талаар яhала ехэ ажал ябуулагдана. Эгээл эдэбхитэйгээр хүдэлжэ, олон сооhоо шалгаржа байдаг Аршаанай “Ручеёк” сэсэрлиг тухай тугаар хэлээ һэм. Олон жэлдэ энэ сэсэрлигые габьяа ехэтэй хүмүүжүүлэгшэд болон дарганарай тоодо ороһон Дарима Аюшеевна Ухеева хүтэлбэрилөө. Мүнөө энэ багшамнай наhанай амаралтада гараашье hаа, hургаал заабаряараа залуушуулаараа хубаалдадаг, тэдэнээ хойноо дахуулжа, залуу захиралдаа туhалжа байдаг.
Аймагай “Баатар-Дангина” урилдаанда үхибүүд олоороо хабаададаг
Һургуулинуудтаяа суг хамта сэсэрлигүүднай баhа аймагай “ЭдирБаатар”, “ЭдирДангина” мүрысөө, “Би буряад хэлэ үзэнэб” гэhэн урилдаа, “Минии түрэhэн нютаг”, “Минии бүлэ”, “Минии хизааророн” гэһэн гурбан сэдэбтэй “Минии тоонто нютаг” гэhэн түсэл үхибүүдэй, түрэлхидэй дундааймагайнгаа 95 жэлэй ойн баяртай дашарамдуулан бэелүүлээбди. Уран уншагшадай “Түрэл хэлэн – нютагай шарай” гэhэнмүрысөөн, “Сагаалганай найр”жэл бүри сэсэрлигүүдтэмнай үргэн дэлисэтэйгээр үнгэрдэг юм.
-Һонирхолтой, тон тодорхой хөөрөө дэлгэһэндэтнай баяр хүргэнэб. Таниие шагнаад, Түнхэн аймагтамнай буряад хэлэ хүгжөөхэ талаар туйлай ехэ ажал ябуулагдана гэжэ ойлгохоор. Энэ ажалайтнай гол шухала зорилго, үрэ дүнгынь гэхэдэ, угсаата арадайнгаа ульгам һайхан хэлэ улам бүри хүгжөөхэ, ерээдүй сагай эрхим бэрхэ эрхэтэдтэ тэрэнээ дамжуулха нангин хэрэгтэ нютагай багшанарай, хүмүүжүүлэгшэдэй оруулжа байһан горитой ехэ хубита болонол даа. Уншагшадтамнай ямар үреэл табиха байнабта?
-Түрэл һайхан хэлэеэ шудалха, тахижа байһан бурхадһаань өөрэгүй хүндэлхэ, һүгэдэхэ, үеүенүүдэйхолбоо таһалангүй дамжуулха, үри хүүгэдтээ сэгнэшгүй энэ баялигаа хүргэжэ үгэхэ, сахин ябахыень захиха – хүн бүхэнэймнай нангин уялга.
Түрэл хэлэеэ, залиршагүй ёhо заншалаа, гуримаа үхибүүдтээ дамжуулан, хаба шадалаараа, эрдэм мэргэжэлээрээ шалгаран, ажабайдалай алишье талаар амжалта туйлахабди гэжэ найдуулха дуран хүрэнэ.
Арадайнгаа хэлэ, ёhо гурим, жэнхэни абари зан, залиршагүй заншалынь дээрэ үргэжэ, ерээдүй сагай hанаа хүсэлдэ анхаралаа табижа ябаhан эрхим хүндэтэ бултандатнай баяр хүргэн,ялас гэмэ илалтануудые, холын хараатай түсэбүүдые, hонин шэнэ уулзалгануудые хүсэнэб.
Буряад hайхан хэлэмнай манай зүрхэ сэдьхэлэй оролдолгоор хэтын хэтэдэ мандан байхань болтогой!
-Үреэл тогтог!
Түрэлхи хэлээр Тоородо болоһон найрай үедэ
Любовь АЮШЕЕВАГАЙ хубиин архивһаа абтаһан гэрэл зурагууд
Автор: Василий ЦЫБИКОВ
