Буряад Уласай үндэһэтэнэй 1-дэхи лицей-интернат ЮНЕСКО-гэй эблэлэй бүридэлдэ абтаад, уласаймнай болбосоролой эмхи зургаанууд сооһоо иимэ үндэр зиндаатай болоһон анха түрүүшын, мүнөө дээрээ ори гансахан һургуули боложо тодорбо.
Дэлхэйн эрхимүүдэй тоодо
Түүхэтэ энэ үйлэ хэрэг гэршэлһэн албан ёһоной бэшэг лицей-интернадай хүтэлбэрилхы захиргаанай хаягаар ерээ гэжэ һургуулиин захирал, хэлэ бэшэгэй эрдэмэй дид-доктор Булат Шойнжонов мэдээсэлэй “Буряад үнэн” албанда дуулгаһан байха юм. Тэрэнэй хэлэһээр, лицейн сахим хаягаар ЮНЕСКО эмхиин эблэлэй һургуулинуудые харгалзалагша Сабина Детцель албан ёһоной бэшэг соогоо “Нэрлэгдэһэн эдэ эмхинүүдые эблэлэйнгээ һургуулинуудай тоодо ЮНЕСКО дуратайгаар абаба. Хамтын хүсөөр ЮНЕСКО-гэй эблэлэй һургуулинуудай ажаябуулгын шанар дээшэлүүлхэ зуураа, бүримүһэн эрхэтэнэй байгуулга эмхидхэхын, тогтууритай хүг жэлтэ нэбтэрүүлхын болон соёл хоорондын харилсаа хүгжөөхын тула шэнэ үеын эрилтэнүүдтэ таарамаар ажалаа эрхилхэбди”, - гээд тэмдэглэнэ.
Бүмбэрсэг дэлхэйн бүхы шахуу гүрэнүүдтэ ажаллажа байдаг болбосоролой 9 мянга хахад эмхинүүдэй тоодо жэнхэни буряад һургуулимнай оруулагдаба.
«ЮНЕСКО эмхиин хэрэгүүдэй талаар Саха (Яхад) Уласай Үндэһэтэнэй хорооной түрүүлэгшэнэрэй нэгэн, ЮНЕСКО-гэй эблэлэй һургуулинуудай Росси гүрэндэхи “Саха-Байгал” түсэлэй харгалзалагша Елизавета Сидоровагай зууршалгаар энэ эблэлдэ орохо һанаатайгаар дансануудаа согсолжо, 2016 ондо эльгээгээ һэмди, - гээд буряад һургуулиин захирал хөөрэнэ. – ЮНЕСКО эмхиин хүдэлөөндэ һургуулияа Болбосоролой болон эрдэм ухаанай сайд Баяр Жалсанов анха түрүүшынхиеэ хабаадуулжа эхилһэн. Тиихэдэ, лицей-интернадай захиралаар хүдэлжэ байха үедөө, 2009 ондо ЮНЕСКО-гэй “Ая ганга” клуб байгуулһан юм. Хилын саана, Росси гүрэндэмнай, Буряадтамнайшье ажаһуудаг арадуудай соёл хүндэлэн, шабинараа хүмүүжүүлгэ “Ая ганга” клубай гол зорилго боложо үгэһэн. Тэрээнһээ гадна, һурагшадтаа, түрэлхидтэнь болон олониитэдэ ЮНЕСКО-гэй зорилго болон ажаябуулга тухай мэдээсэл дуулгадаг байһан».
Уласхоорондын энэ эмхиин дэлхэйн хэмжээнэй хүдэлөөниие хүгжөөхэ талаар Бүхэроссиин урилдаанда 2012 оной дүнгүүдээр үндэһэн һургуулимнай илажа гараһан габьяатай. Мүнөө сагта “Ая ганга” клуб Буряад орондоо энэл шэглэлээр олониитын ехэ ажал ябуулжа байнхай. Уласхоорондын нээмэл һургуулида залуу ударидагшадай гарадаг дадалга, ЮНЕСКО-гэй залуу түрүүшүүлэй зунай һургуули, болбосоролой һалбарида дүй дүршэлөө хубаалдаха талаар элдэб түсэлнүүдые, олон үндэһэтэнэй соёлой фестиваль болон бусад хэмжээ ябуулгануудые клуб үнгэргэдэг юм.
Гол зорилгонь – тэсэмгэй зохид болгохо
ЮНЕСКО-гэй эблэлэй һургуулинууд (UNESCO Associated Schools Project Network, ASPnet) тухай нээмэл мэдээсэл шэнжэлхэдэ, уласхоорондын энэ эмхитэй нягта холбоотойгоор һуралсал, хүмүүжүүлгын ажалаа ябуулдаг эмхинүүд тэрэнэй бүридэлдэ ороно гэжэ хэлэгдэнэ. Тиихэдээ өөһэдынгөө гүрэнүүдэй хуулиин ёһоор зохёогдоһон прораммануудаар үдэр бүриингөө ажаябуулга эмхидхэхын хажуугаар, энхэ тайбан, амгалан байдалай һайн, һайхан бодол, хүн түрэлтэнэй гүн ухаанай болон сэдьхэлэй сэгнэшэгүй баялиг дэлгэрүүлхэ үүргэ дүүргэхэ жэшээтэй. “ЮНЕСКО-гэй эблэлэй һургуулинууд” гэһэн түсэл 1953 онһоо эхи абаһан. Советскэ Союз 1966 ондо энэ түсэлдэ оролсоһон байна.
Эблэлэй гэшүүд болоһон һургуулинууд шабинараа һургаха болон һуралсалһаа гадуур ажалаа, тэрэнэйнгээ түхэл маяг өөһэдынгөө дураар шэлэдэг. Гэхэтэй хамта, гол шухала дүрбэн шэглэл эблэлэй гэшүүдые нэгэдүүлдэг юм: ООН болон ЮНЕСКО тухай мэдээсэл тараалга; байгаали болон оршон тойрониие хамгаалга; бүхэдэлхэйн соёлой болон байгаалиин гайхамшагта баялиг шэнжэлэн үзэлгэ; хүнэй, үхибүүнэй эрхэнүүд, демократис үзэл болон хүсэ хэрэглэхэһээ арсалга.
Уласхоорондын энэ түсэлдэ хабаадагшад ЮНЕСКО эмхиин гэшүүд болохо гүрэнүүдэй болбосоролой һалбариин хэдэн шата түлөөлдэг: һургуулиин урда тээхи, эхин болон дунда һургуулиин, мэргэжэлэй-техническэ болбосоролой эмхинүүд, багшанарые бэлдэлгын программануудаар ажал ябуулагшад. Эблэлдэ орообди гээд, хэр угһаа хэжэ байһан ажалаа эрид һэлгэдэггүй. Гүрэн түрынгөө болбосоролой һалбаринуудай дүримөөр хүдэлһөөрөө хүдэлдэг.
Дэлхэйн 180 гаран гүрэнүүдтэ болбосоролой 9,5 мянган эмхи зургаанууд “ЮНЕСКО-гэй эблэлэй һургуулинууд” эблэлдэ оролсоно. Һүүлэй үеын мэдээсэлээр, манай гүрэнэй 260 гаран һургуули, гимнази, ПТУ, техникум, багшын дээдэ һургуулинууд болон бусад эмхи зургаанууд энэ түсэлдэ хабаадалсана. Тэдэнэй тоодо уласаймнай үндэһэн буряад һургуулиин оролсожо, үндэр зиндаатай болоод, арадайнгаа нэрэ һүлдые үргэһэндэнь баярламаар, бахархамаар!
Үндэһэтэнэй 1-дэхи лицей-интернадай дурадхаһан гэрэл зураг