Мүнөө Буряад Уласта 983,3 мянган хүн ажаһууна гэжэ тоологдоно. Теэд энэнь бодото байдалһаа нилээд дээгүүр тоо баримта гэжэ тухайлхаар. Улаан-Үдэдэ бүридхэлтэй аад, хэдэн жэлээр Америкэдэ, Израильда, Солонгосто гү, али Ород гүрэнэйнгөө ондоо можо, хизаарнуудта ажал хэжэ, амидаржа байһан зон аргагүй олон ха юм. Энээгээр тобшолходо, манай уласһаа мүнгэнэй хойноһоо гадаада, дотоодын орон нютагууд руу гараһан хүнүүдэй, илангаяа залуушуулай тоо хэдэн зуугаад мянганда хүрэдэг ёһотой. Хари гүрэнөөр ябажа, мүнгэ сохёод ерэхэдээ: «Иимэ бага салин абадаг хүн гүш? Бил һаа, эдыхэн түхэригэй түлөө хургаяашье хүдэлгэхэгүй һэм», - гэхэ мэтээр гүйхэн бодолтой заримашуулынь танил нүхэдтөө дээрэлхээдшье абадаг аабза. Харин нүгөө зариманиинь ондоо тээһээ олоһон мэргэжэл, дүршэл, шадабарияа хэрэглэжэ, нютагаа һэргээхэ гэжэ оролдоно. Эгээл иимэ ухамай бодолтой, урагшаа һанаатай хүнтэй уншагшадаа танилсуулхамнай.
Өөрыгөө бэдэржэ олохонь бэрхэ
Хурамхаан аймагай Бархан нютагһаа гарбалтай Наталья Сэдэнэй хэдэн дээдэ мэргэжэлтэй юм. 2002 ондо Зүүн Сибириин гүрэнэй технологическа ехэ һургуули дүүргэһэн аад, болбосоролоо тэрээгээр хизаарлангүй, Буряадай хүдөө ажахын академидэ бухгалтерта һуража гараһан байна.
- Хара багаһаа хатардаг байһамби. Дунда һургуулиин һүүлээр соёлой академидэ шалгалта тушаахадамни, комиссиин бүридэлдэ суута Пётр Абашеев байгаа һэн. «Хатаршан болохол басаган байнаш. Теэд бага зэргэ мэргэжэлшни дуталдана. Культпросветучилищида бэлэдхэл гараад ерэ – би шамайе өөрынгөө дали доро абажа һургахаб», - гэжэ хэлээ һэн. Тиихэдэнь хатаршан болоод, хоолойгоо тэжээжэ шадаха гээшэ гүб гэжэ бодолгото болоһоной удаа, технологическа университет руу саарһа дансануудаа тушаажа, арһаар эд бараа үйлэдбэрилхэ инженер-технолог болохо гэжэ шиидээ һэм, - гээд, Наталья хөөрэнэ.
Тайзан дээрэ ялалзажа ябахыел багаһаа хүсэдэг байһан аад, иигэжэ тад ондоо тээшэнь хуби заяагаа шэглүүлжэрхиһэн басаган табан жэл һуража, дипломтой болобошье, саашадаа юу хэхэеэ оромоо оложо ядаһаниинь ойлгосотой. Мэргэжэлээрээ хүдэлхэ гэхэдэнь, манай эндэ иимэ шэглэлэй үйлэдбэри гэжэ байхагүй, годон гутал оёжо наймаалхаһаа ондоогоор олоһон мэдэсэ, шадабарияа хэрэглэхэ арга үгы байгаа.
- Үдэр бүри унты оёжо һуухаб гэжэ бодоходоо, досоомни аягүй бологшо һэн. Нэгэл хэбээр тон адли гуталнуудые бүтээхэ гээшэ эхи захагүй мүртөө, уйдхартай хүдэлмэри ха юм. Тиимэһээ залуу дээрээ һуралсалаа үргэлжэлүүлхэ гэжэ бодоод, хүдөө ажахын эдэй засагай һалбарида орожо, «бухучёт, аудит» гэһэн мэргэжэлээр һурааб. Дүүргээд, банкда орожо, одоошье урматайгаар хүдэлхэ хүн гүб гэжэ бодоһыемни, энэшье ажални сэдьхэлыем ханаагаагүй. Улам уйдхартай байшоо. Тиигэжэ 2015 ондо хүдэлмэриеэ орхижо, юушье хэхэеэ мэдээгүй байтарни, танилнуудни Солонгос ерыш гэжэ уряа, - гэжэ Наталья хөөрэхэдөө, тэндэ ошоод олоһон мүнгэнһөө үлүүгээр, хари гүрэнэй хүнүүдтэй харилсаха аргатай болоһондоо олзуурхана. – Хоёр жэлэй туршада таба дахин Солонгос руу ябааб. Түрүүшынхиеэ ошоходоо, барилгада хүдэлөөб. Модо, шулуу үргөөгүй хүн аабзаб (энеэнэ), хүнэг соо багахан түмэрнүүдые түүдэг ажалтай байгааб. Юрэнхыдөө, солонгосууд эхэнэрнүүдээ дүмэдэг, хүндэ ажал хүүлэхэгүй гэжэ оролдодог юм. Тиимэһээ ноёмни намайе хайрлаһандаа юм гү: «Манайда ошожо, һамгандамни туһалаад бай», - гэжэ дурадхахадань, түрүүшээр арсаһан аад, һүүлдэнь зүбшөөһэмни ехэ талаан болоо гэхэ байнаб. Тэдээнтэй харилсажа, хажуу тээһээнь адаглажашье, аргагүй ехэ юумэндэ һурааб.
Юрэнхыдөө, Солонгос гүрэндэ ажаһуудаг зоной 70 хубинь бага-ехэ бизнес эрхилдэг юм байна. Тиимэһээ мүнгэ олохын түлөө улаагаараа оролдодогынь гайхалгүй. Үрдилдөөн, үймөөн соо төөрихэгүй, өөрынхиеэ алдахагүй гэжэ үхибүүдээшье хара багаһаань һургана. «Хэдэн дэлгүүр гү, али эдеэнэй газар зэргэлээд байгаа һаань, эзэдынь өөһэдөө газаа зогсожо, хүниие гарһаань хүтэлөөд оруулжа байха. Харин манай эндэ тиимэ бэшэ ха юм. Хэншьеб туһалха һэн гээд, хүлеэгээд лэ байнабди», - гэжэ Наталья Сэдэнэй тон зүб ажаглалта хэнэл даа.
Эрдэниин шулуу үбэртэлжэ бусаад...
Наталья Солонгосоор ябажа ерээд, өөрөө ямар нэгэн хэрэг эрхилхэ гэжэ эрид шиидээ һэн. Угайдхадаа, тэндэхи шэнги үрдилдөөн манай энээгүүр үзэгдэнэгүй ха юм. Тон шухалань - юу хэхэб гэжэ тодорхойлхо хэрэгтэй байгаа. Юумэнэй ушар удхые ойлгохо гэжэ оролдодог зантай хадаа олзын хэрэг эрхилжэ эхилхынгээ урда һуралсал гараха гэжэ бодоод, залуу миллионер Аяз Шабутдиновай бизнес-хэшээлнүүдтэ ябаа.
- Тэндэ аргагүй ехэ юумэндэ һурааб гэжэ хэлэхэ байнаб. Хэрэг эхилхынгээ урда шэнжэлгын ажал ябуулха гээшэ аргагүй шухала гэжэ ойлгооб. Оруулһан мүнгэнэйнгөө хооһоор хосоршохогүйнь тула тон тодорхойгоор багсаамжалга хэхэ хэрэгтэй. Хэрэгэйнгээ урагшагүй байбалнь - яахаб, мүн үлүү һайнааршье ябашоо һаань – юу хэхэб гээд, алхам бүхэнөө уридшалан мэдээд байха ёһотой. Тиигэжэ нилээд бодомжолһонойнгоо эсэстэ, арһаар юумэ бүтээхэ гэжэ шиидээб. Тэрэ үедэ ажалгүй гэжэ бүридхэлдэ абтаад байһан ушарһаа, бизнес-түсэл зохёогоод, ажалаар хангалгын албанһаа 114 мянган түхэригэй дэмжэлгэдэ хүртөө һэм. Тэрэ мүнгөөрөө үйлэдбэ- ридэмни хэрэгтэй тоног түхеэрэмжэнүүдые худалдажа абааб. Үшөө 50 мянган түхэригэй арһа болон бусад хэрэгтэй зүйлнүүдые Санкт- Петербург хотоһоо асаруулаад, ажалаа ябуулжа эхилээб, - гэжэ Наталья хөөрэхэтэеэ хамта, технологическа ехэ һургуулида олоһон мэргэжэлни һүүлэй һүүлдэ наһанаймни хэрэг болошоо ха юм гэжэ онсолно.
«Наталья Сэдэнэй» гээд, өөрынгөө нэрээр хизаарлагдамал харюусалгатай эмхи байгуулжа, жэлһээ үлүүхэн соо хүдэлхэ зуураа, арад зоной дунда яһала мэдээжэ болоо. Хара багынь хатарха абьяас, бэлигынь эгээл эндэ гаража ерээ ха юм. Өөрөө зүү, хурабша баряад, үдэр һүнигүй һуужа, аргагүй нягтаар оёһон эд барааень ёһотой уран бүтээл гэхээр. Арһан сүүмхэ, мүнгэнэй хэтэбшэ, саарһа, дансануудые хээд ябаха хабтаһануудыень хараад, гоёшоонгүй аргагүй.
- Үйлэдбэриеэ үргэдхэхэ асуудал гаража байна. Захилай олоор ороходо, заримдаа үрдихэеэ болишоноб – гансаараал хүдэлнэ ха юмбиб. Теэд оёхо хүниие оложо һургахаһаа гадна, арһа шүрбэһэ болон бусад хэрэгсэлнүүдээр хангаха хэрэгтэй бшуу. Уралһаа нааша түүхэй арһа элдэжэ болбосоруулдаг заводууд үгы ха юм. Аяар холоһоо асархада, үнэтэй болошоно. Тиимэһээ Монгол гаража, тэндэхи үйлэдбэринүүд хайшан гэжэ хүдэлнэб, арһаниинь ямар шанартайб гэжэ шудалха хүсэл бии. Юрэнхыдөө, манай эндэхи малшад арһа, нооһоёо хайшаншье хэхэеэ мэдэнэгүй ха юм. Түүхэй эдэй байһаар байтар, тэрэниие болбосоруулха багаханшье завод байгуулжа болодоггүй юм гү? – гэжэ Наталья голхороошье һаа, хэрэгээ улам хүгжөөхөөр эрид шиидэнги. Саашадаа гутал оёжо һураха хүсэлтэй.
Иигэжэ хари гүрэнэй халуун, хүйтэниие шэнжэлжэ, хэрэгтэй тобшолол хэхэ сэнэгтэй Наталья Сэдэнэй мэтын хүнүүд алас холын алишье газарһаа эрдэниин шулуу үбэртэлжэ бусаад, Эхэ нютагаа һэргээхэ гэжэ оролдожо байһыень һайшаажа, уншагшадайнгаа зүгһөө урма хайрлая!
Наталья Сэдэнэйтэй холбоо бариха гэбэлтнай: +821046832013 - вайбер, ватсап; Sedeney_bags - Инстаграм