​​Номой сангууд шэнэлэгдэнэ

«Соёл» гэһэн Үндэһэн түсэлөөр Хяагтын Адагай номой сангые модельнэ түхэл шэнжэтэй болго­хо ажал хэр бэелүүлэгдэжэ байнаб гэжэ Буряад Уласай Үндэһэнэй номой сангай ажалшад Людмила Гар­маева захиралтаяа сентябриин 5-да ошожо хараба.

Хяагтын Адагай хүдөөгэй номой сан 2019 ондо феде­ральна урилдаанда хабаа­дажа, Ородой Холбоото Ула­сай 38 хизаар можонуудай 110 номой сангуудай дунда ороһон юм. Тиигэжэ 5 сая түхэриг абаха болоо һэн.

Буряад Уласай 5 номой сангууд модельнэ болохо. Тэрэ тоодо Хэжэнгын түбэй, Северобайкальскын түбэй, Загарай аймагай Шэнэ Бря­ниин хүүгэдэй болон Улаан-Үдын номой сангуудай Восточный һууринда оршо­дог 5-дахи таһаг оролсоо. Тэдээндэ бүхыдөө 35 сая түхэриг шэглүүлэгдэхэ. Энэ ехэ мүнгэндэ номой сангу­уд шэнэ номуудые, сонин сэтгүүлнүүдые, мүнөө үеын оньһото хэрэгсэлнүүдые абаха болон ажалшадайн­гаа эрдэм мэдэсые, арга шадабариие дээшэлүүлхэ болоно. Харин заһабариин ажалнууд, дулаасуулха, гэрэлтүүлхэ, халуун, хүйтэн уһаар хангаха хэрэгүүд, ор­шон тойронхи газарыень сэсэглэн һалбаруулха, ура­наар хорёолхо, улад зоной амарха ажана байдал тог­тоохо түсэлнүүд өөһэдын хүсөөр аймагай сангай жа­сын мүнгөөр бэелүүлэгдэхэ ёһотой.

Хяагтын Адагай хүдөөгэй номой сан аяар 1896 ондо байгуулагдаһан. Харин мүнөө 1957 ондо баригдаһан байшан соо оршоно. Энэнь тусхай рижскэ түхэлөөр шулуугаар баригдаһан Бу­ряад орон соогоо гансахан иимэ байшан юм. Тиимэһээ анханайнь түхэлые мүнөө сагай эрилтэтэй тааруул­жа, Улаан-Үдын «ELEMENT» студи шэнэ түсэл зохёогоо. «Энэ түсэлэйнь ёһоор юрын хэрэгсэлнүүд бэшэ, харин зо­рюута захилаар бүтээгдэһэн тон өөрсэ янзын шэрээ, зөөлэн һандалинууд, ному­удай тагууд табигдаха. Ута һаруул сонхонуудтань таару­улагдажа, баһал өөрсэ янзын хүшэгэнүүд захигдаха. Үндэр үргэн таһагуудтань зайн га­лай гоё люстранууд яларха. Үргэн ехэ уншалгын танхим соо мүнөө сагай техникэ тод­хогдохо. Хүүгэдэй хоёр таһаг эгээл һүүлшын үеын бүхы хэрэгсэлнүүдээр хангагда­ха», - гэжэ Хяагта аймагай захиргаанай Соёлой таһагые даагша Жанна Балашина хөөрэнэ.

- Дээрэ тоологдоһон табан номой сангуудта заһабарилгын ажалнууд түлэг дундаа ябуулагдана. Нэн түрүүн дулаасуулгын ажалнууд хэгдэжэ, уһанай соргонууд, радиаторнууд, зайн гал оруулгын ажал­нууд түгэсэжэ байна, - гэжэ Үндэһэнэй номой сангай за­хирал Людмила Владими­ровна Гармаева мэдээсээ.

«Ажал гээшэ захагүй даа. Хэзээ заяанай заһабарилагдаагүй байшангуу­дые шэнэлэн һэльбэхэ гээшэ бэлэн хэрэг бэшэ. Эндэ шэнэ үеын үһээ хэгдэхэ хэлсээн баталаатай аад, түймэр са­рагшадай эрилтээр шэнээр шалгуулжа байна. Шалань баһал шэнэлэгдэнэ. Тиигээд линолеумаар хушагдаха», - гэжэ Хяагта аймагай түбэй номой сангай захиралай ор­логшо Мункожап Дылгыров хөөрэнэ.

Хүдөөгэй номой сангуу­дай тон хүндүүлхэй асуудал гэхэдэ, дулаа оруулгын ажал юм. Хяагтын Адагта энэ асу­удал хүсэд дүүрэнээр шиид­хэгдэнхэй.

1978 онһоо энэ номой санда хүдэлжэ эхилһэн захи­рал Розалия Доржиевна Ло­солова нютагайнгаа түүхые уран гоёор хөөрэжэ үгөө. Хяагтын Адаг анхандаа сло­бода байгаа. Эндэнь ехэ баян наймаашад ажаһуудаг һэн ха. Тэдэнэр нютагтаа һүмэ барюулжа, дэргэдэнь эхин шатын һургуули байгуулжа, номой сан эмхидхээд, хомо­рой шухаг номуудые холо ойроһоо асардаг байгаа.

Энэ нютагта ородууд, буряадуудһаа гадна татар зон эбтэй эетэйгээр хаяа хадха­жа һуудаг юм байна. Тэдэнэй урагшаа һанаатай эдэбхитэд номой сангай ажалшадтай хамта татар арадай соёлой “Алмагаглар” түб байгуулһан байна. Номой сангай хүүгэдэй эдиршүүлэй таһаг даагша Наталья Петровна Чиркова ехэ эдэбхи үүсхэл гаргадаг гэжэ мэдэбэбди. Эндэ өөрын багаханшье һаа, угаа баян музей эмхидхэгдээ. Урданай зэр зэмсэгүүд, аяар Казань хотоһоо асарагдаһан мо­дон, түмэр, шэрэм зүйлнүүд һонирхол татана. Садаар угалзатуулжа бүригдэһэн ехэ, бага абдарнууд соо ба­сагад бэреэдэй энжэ хада­галагдана. Иимэ байра бай­дал мүнөө сагта зохёохо гээшэ бэлэн бэшэ. Теэд зоной туһаламжаар, засагай дэм­жэлгээр яһала ехэ ажал хэг­дээ гэжэ харагдана.

Алина Чагдуровагай гэрэл зурагууд