​Үнэмшэлгэ

Илангаяа һургуулиин наһанай ябахадаа “Буряад-Монголой үнэн” сониндо нэгэл һонин юумэ бэшэжэрхиһэйб гэжэ ехэл һанадаг бэлэйб.

Теэд колхозой тоо бүридхэгшэ Доржо-Гушааһаа гү, али амбааршан Сэндэнһээ юумэ асуугаа һаа, шамда юуштэб гүүлэхэ, наада харуулха аа гүб гэжэ баһа зүрхэсэхэш.

Штатна бэшэ корреспондент гэһэн үнэмшэлгэтэйл һаам, урдамни хамаг юумэн хуу нээгдэшэхэ һэн гээд һанахаб.

Хожомынь “Буряад үнэн” сониной хүдэлмэрилэгшэ боложо, алтан үзэгүүдээр гаршаглаһан улаан хабтаһатай үнэмшэлгыень энгэрэйнгээ халааһанда хэхэ хуби байһан юм. Гэбэшье тэрэ үнэмшэлгэеэ хүнүүдтэ харуулха ушарай гарадаггүйнь халагламаар бэлэй.

Нэгэ ниигэмэй бүхы гүрэниие хүтэлбэрилжэ байһан тэрэ сагта партиин обкомой сониной сурбалжалагша ябаха гээшэ хүндэшье, хүндэтэйшье ажал байһан байгша.

“Буряад үнэн” сониной сурбалжалагша гээшэб гэхэдэшни, лаблажа, үнэмшэлгэ эрихэ хүн байхагүй. Ошоһон газарташни социалис мүрысөөнэй талаар инженер, партийна эхин эмхиин секретарь гэхэшэлэн тушаалтад угтажа, харуулжа, зууршалжа, туһалжа байха. Үнгэрхэдөө, өөрөө партиин гэшүүн бэшэшье һаа, партийна суглаануудта һуулсаха ушарнууд нэгэнтэ бэшэ гарадаг бэлэй.

Сониноймнай олонхи хүдэлмэрилэгшэд зунай һайхан сагта амаралтадаа гарадаг заншалтай аад, ажал дээрээ үлэһэн хүдэлмэрилэгшэдынь тэдэнэрэйнгээ оро хадхажа, һахы-һалаг хүдэлдэг бэлэйбди.

Уулзалгада ябаха бэшэ, мүнөөдэртөө гүйсэд хүрэхэ материалтай хадаа үдын бүгшэм халуунда ядахагүйн тула тон хүнгэхэнөөр хубсалаад ажалдаа ерэбэб. Үдэ үнгэрөөд байтар Юрэнхылэгшын пресс-конференцидэ ошохо болошобоб. Ондоо ошомоор хүн байхагүй. Яаха бэлэйб?

Гэртээ ошожо, хубсаһаяа һэлгэжэ үрдихэгүйш, гээгдэхэш. Тэрэ суглаанда “Буряад үнэнэй” түлөөлэгшын байгаагүй һаа, минии ноёдто зэмэ тохохо, тиигээд хамаг гэмынь намдал бууха һааб даа. Ушар тиимэһээ намда мүрынь ганса, мүргэлынь нэгэн болоод, далбагар һолоомон малгай, һалбагар һэрхирүү самса, бриджи гэдэг үбдэгсөө үмдэ, хүнгэн шаахай үмдэһэн хүн Юрэнхылэгшын байшан тээшэ яарабаб.

Хоёрдохи дабхарта гарахаяа ябатарни, хэрэлсын хажуудахи харуулшан сагдаа хашхаржа, намайе тэхэрюулбэ. Бусаад, ушараа хэлэхэ гэхэдэмни:

-Энэ хүниие табяад шамтай хөөрэлдэхэб! – гэжэ зандарба. Тэрэ хүнэйнь ябахада, үнэмшэлгэеэ харуулаад:

- Президентдэ орохомни, - гэхэдэмни:

- Пожалуйста, - гээд, намайе сэрэгэйхеэр ёһолон үдэшэбэ. Бүри дээдэ дабхарта гарахадамни, Президентын харуулай зэһэмэл хүбүүдэй нэгэн намайе адаглан, миисгэй шэнги дүмүүхэнээр маряан һагад дүтэлжэ:

- Та хаана ошохотнайб? – гэжэ асууба.

- Президентдэ.

- Танда документ бии гү?

Би үнэмшэлгэеэ харуулбаб. Тэрэмни самсынгаа энгэр руу амаяа шэглүүлэн:

- “Буряад үнэнһөө” хэн ерэхэб? – гэжэ асууба. Самса сооһоонь хии аман:

- Нимбуев, - гэжэ дуугаржархиба.

Иимэхэн шамбай хүбүүд хүндэ мэдэгдэнгүй, гансашье Президентын бэшэ, урдуур хойгуурнь эрьелдэһэн маанадайшье ами бэе сахина, саранаал даа гэжэ һанажа байтарни:

- Энээхэн коридороор тэрэ нээлгэтэй үүдэн хүрэтэр ябагты, - гэжэ зааба. Нилээхэн алхалжал, тэрэ үүдэн хүрэтэрнь ошоо һэн хаб гэжэ һанагшаб. Тиихэдэл “Үнэн” сонинойнгоо үнэмшэлгэ үнэн сэдьхэлһээ сэгнэхэ ушартай болоо һэн хаб.

ЭРЭ ГАРГАЛСААН

Минии багын ууган тоонто болохо Ажалшын гэхэ гү, али Бургаастайн зониие һанахадам, нюдэндэмни элихэнээр харагдахадал гэдэг. Багадань эрхэлүүлжэ гү, ами үшөөшье ямар нэгэн ушараар алдаршаһан нэрэнүүдынь бусад нютагайхидта ороходоо онсо ондоо юм.

Бобхон, Халханай, Мэнхэ, Пүлөөхэй, Пороого, Адюудай, Аадин, Убша, Баахаажы, Бухарюу, Морхонсой гэхэшэлэн нэрэнүүдые ондоо тээгүүр ябахадаа дуулаа һэн гүт? Хай, үгыл ёһотойт.

Паахуу, Годёон, Дохолон милиисэ, Ёлогор Базар, Үргэншэ Базар, Малаанхай, Шэмэдхай, Сондоон, Сондоон Шабганса, Пагтяажан гэхэшэлэн бидэшье бэе бэедээ элдэб нэрэ үгэлсэдэг, эрьюусэлдэдэг бэлэйбди.

Эдэ нэрэнүүднай ехэ болоходомнай нэгэндэмнайшье халдаагүй. Нэгэ нэгэеэ, ахяаншалжа, шадалгүйшүүлээ баһажа ябаха ушар байгаагүй. Дайнай удаадахи жэлнүүдтэ һуралсаһан манда наадажа байха сагнайшье хоморшог бэлэй.

Гэбэшье, залуу наһанай эршэ, охин бурьялдаг һааб даа. Һургуулидаа ошожо гү, али ерэжэ ябахадаа ,шадалтайшагуудайнгаа хоро малтажа, эрьюусэлдэхэ, наадахын арга олодог һэн хабди.

Хэды зугадабашье, баригдашан гэхэдээ үйлэеэ үзэхэш даа:

- Болёогши?

- Болёо.

- Шаб гү?

- Шаб.

- Шабгансын бүгсэ долёохогши?

- Долёохо.

- Лаб гү?

- Лаб.

- Ламын бүгсэ долёохогши?

- Долёохо, - гэхэшэлэн элдэблүүлжэ табигдаад, тэрэ дарыгаа дахин эрьюусэлдэжэ ябадаг бэлэйбди.

Үбэлэй хүйтэнэй эхилхэдэ, таряан ажалай бригадынхидай үхибүүдтэ морид сооһоо эгээл муу, “долоо сохиходо, дон гэхэгүй” Тахай хээр гэжэ мори үгэхэ.

Маанад сооһоо ахамар болохо Гэрэлтэ Цыренбазаров Михаил Данзанов хоёрнай боожошон боложо ябадаг бэлэй.

Ушхайтын эхин һургуулиин шабинар, арбаад наһатай үхибүүд ябаһаншье һаа, эдэ хоёрнай һурагшадые һургуулида абашадаг автобусой жолоошоной үүргэ дүүргэжэ ябаһан байдаг. Һохор сагаанай хүлһэ абаха бэшэ аад, үглөөнэй харанхыгаар моридой хорёоһоо мори асаржа хүллэжэ; манаа хамталдаг, Цыремпил дундайн газаа мориёо таталуулдаг, бусахадаа манаа буулгаад, мориёо моришондо тушаадаг нэмэлтэ харюусалгатай байһан юм.

Тимофей Нимбуев