​​«Үбгэд, хүгшэдтөө үзүүлнэ гүбди, туһаламжа?»

Хориин Тээгдын ажаһуугшад аха захатанаа хүндэлнэ

Дэлхэйн олонхи гүрэнүүдтэ, тэрэ то­одо Ородой Холбоо­то Уласта октябриин 1-дэ Наһажаал зоной үдэр тэм­дэглэгдэдэг. Энэ үдэрые ал­тан намарай аятай һайндэр гэжэ уран һайханаар манай хэблэл нэрлэдэг юм.

ООН-ой Ассамблейн байгуулһан энэ үдэрые угтуу­лан, хаа-хаанагүй наһажаал зоноо хүндэлжэ байдаг һайхан заншал бии. Гэхэ зуура, ганса энэ үдэр бэшэ, ха­рин бүтэн жэлэй туршада бүхы наһатайшуулайнгаа ажаһуудалда гол анхарал хандуулжа байха - манай ехэ уялга ха юм даа. Һайндэр гэ­жэшье нэрлэхэнь хайшаа юм. Теэдшье энэ үдэрэй үмэнэ Буряад Уласай ниигэмые хамгаалгын сайд Татьяна Бы­коватай уулзажа, нэгэ хэды асуудалнуудые табиһан бай­набди.

-Татьяна Александров­на! Наһатайшуулаймнай тоо олошоржол байна гээд, тоо баримтануудые бүридхэдэг албан мэдээсэ­нэ. Энэ үнэн гээшэ гү?

- Хараад үзэхэдэ, 2002 онһоо наһатайшуулай тоо 50 мянга хахад гэхэ гү, али 34 хубяар олошороо. Хэрбэ­еэ 17 жэлэй саана манай Бу­ряад Улас дотор 148 мянган хүн пенсионер гэжэ нэрэтэй һаа, 2018 ондо 198,5 мянган хүн тоологдоно. Тиимэһээ Буряадай ажаһуугшадай 20 хубинь наһатайшуул болоно гээшэ. Иимэ томо баримта гаргахада, ехэшэг лэ болоно. Жэл бүри наһатай зоной тоо олошорно. Мүнөө уласайм­най ажаһуугшадай 5 хүнэй 1-иинь пенсионер болоно. Тиигэһээр энэ тоо дээшэл­жэ, ажал хэхэ зоноймнай тоо үсөөрхэ, харин наһажаал зомнай үшөө олон болохо гэжэ багсаамжалагдадаг. Гэхэ зуура, 80 наһанһаа дээ­шэ үндэр наһатай зоной тоо улам олошорхо.

- Мүнөө дээрээ наһатайшуулай байдал һайжаруулхын тулада ямар ажал ябуулагданаб?

- Буряад Уласай эрхэ­тэдэй ажаһуудал һайжаруулхын тулада жэл бүри шэнэ хэмжээнүүд нэбтэрүүлэгдэжэл байдаг. Элдэб амаралтын пансионадуудта болон гэр байраданьшье со­циальна ажалтад ходо туһа- ламжа үзүүлжэл байдаг. Холын хүдөө һууринуудта нүүдэл албанайхид ошо- жо, ажаһуугшадта туһаламжа хүргэнэ. Гурбадахи үеын наһанай университет байгуулагданхай. Мүнөө- дэрэй байдалаар социальна ажаһуудалай элдэб хам- һабариин туһаламжануудта улас дотор бүхыдөө 70 мян­гаад зон хабаадуулагдадаг.

- Нүүдэл албан гэхэдээ, юун болоноб даа?

- Холын хүдөө нюта­гуудаар ажаһуудаг үндэр наһатайшуулда туһаламжа олгуулхаяа “Социальный экспресс” гэһэн мобильна бригада байгуулагдаһан юм. Эндэ ниигэмые хамгаалгын, эмнэлгын талаар мэргэжэл­тэд нэгэдэжэ, туһаламжада хэрэгтэй зондо ошодог. Жэ­лэй туршада 1,5 мянгаад да­хин ошожо, 10 мянгаад зон­до туһаламжа үгэһэн байна.

- Ородой Холбоото Улас дотор нёдондонһоо наһатай зониие дэмжэл­гын “Ахамад үе” гэһэн түсэл бэелүүлэгдэжэ эхилэнхэй. Энэ түсэлэй шугамаар ма­най Буряад Улас дотор ямар хэмжээнүүд абтанаб?

- “Ахамад үе” гэһэн түсэл “Демография” гэһэн үндэһэн түсэлэй шуга- маар бэелүүлэгдэнэ гэжэ онсо тэмдэглэлтэй. Ал­бан хоорондын энэ түсэл Элүүрые хамгаал­гын яаман ба Ажал зууршалдаг агентство хоёр суг хамта бэелүүлнэ. 2019 ондо энэ түсэлөөр наһатайшуулда вакцинаци хүүлээ. Герати­ческа туһаламжын албан байгуулагдана. Наһанайнгаа амаралтада гарахаяа байһан зондо ойлгууламжын ажал хэгдэнэ. Гүрэнэй һангай һомолһон мүнгэн зөөреэр ниигэмые хамгаалгын талаар ажал ябуулдаг аймагай таһагуудта автобус худал­дан абтагдаа. Тиигэжэ энэ жэлэй үлэһэн гурбан һара соо холо байһан аймагуудай наһатайшуулые эм­нэлгын газарнуудта асар­жа, диспансеризаци болон скринингүүдые хэхэ. 274 һууринай 13,4 мянган зон энэ хэмжээндэ хабаадуу­лагдаха бшуу. Мүнөө дээрээ 11 аймагта ажал ябуулжа байнабди. Саашадаа аймаг бүхэн өөрын унаатай болохо ёһотой. Ниигэмые хамгаал­гын талаар болон Элүүрые хамгаалгын яаманууд суг хамта ажал ябуулха түсэб та­бинхайбди. Нангин уялгаяа бүгэдөөрөө нэгэдэн даажа абаха гэһэн шиидхэбэри­тэйбди.

- Мүнөө сагта “система долговременного ухода” гэһэн ойлгосо бии болон­хой. Энэ ямар удхатайб?

- Энэ хадаа наһатайшуулые дэмжэлгын талаар Ниигэмые болон Элүүрые хамгаалгын яамануудай суг хамта ябуулха ажалай нэгэн юм. Тэрэнэй олон хэмжээнүүдынь манай улас дотор нэбтэрүүлэгдэжэ эхи­лэнхэй. Энэ талаар 2020 онһоо эхилжэ бэелүүлхэ хэмжээнүүдэй түсэб бата­лагданхай. Наһажаал зо­ной хойноһоо удаан сагай хугасаада харууһалха тухай асуудалые Ородой болон Ав­стрийска бүлэгэй зүблөөн хараалаа. Тиигэжэ октябрь һарын эхеэр уласхоорондын хуралдаан нютагтамнай үнгэрхэ, тэрээн дээрэ Оро­дой болон Монголой эрдэм­тэд энэ асуудал зүбшэхэ юм.

- Манай Буряад Уласта харуулхаар жэшээ бии гү?

- Одоо байгааб даа! Манай эндэ ниигэмые хамгаалгын һалбарида хубилалта болон шэнэлэлтэнүүд эгээл түрүүн хэгдэдэг. Дайнай ветерануу- дай клиническэ госпиталь Ородой Холбоото Улас дотор эгээл эрхим гээд тодорһон. Мүн манай эндэ наһатай зониие үргэжэ абаһан гэр бүлэнүүдэй жэшээ дэлгэ­рэнхэй. Австриин мэргэ­жэлтэд, Ородой Холбоото Уласай Ниигэмые хамгаалгын яамануудай мэргэ­жэлтэд манай һалбариин эмхинүүдэй ажалтай та­нилсанхай. Удаан сагта наһатайшуулай хойноһоо хараха талаар түрэл гарал­тайнь һуралсал ябуулха мүнөө шухала. Манай эндэ наһатайшуул болон эрэм­дэг зоной аюулгүй байдалай һуралсал байгуулагданхай. Мүнөөдэрэй бүхы оньһото арганууд энэл зоной ажаһуудал һайжаруулхын тула­да нэбтэрүүлэгдэнхэй...

Наһажаал зоной үдэр тэм­дэглэгдэхэеэ байгаа тула Бу­ряадайнгаа бүхы арад зондо энхэ элүүрые, зол жаргал, амгалан байдал хүсэнэб!

- Һайн даа, Татьяна Александровна!

Сарюуна Эрдынеевагай гэрэл зураг