​​Түүхэтэ илалта

Буряадаа түлөөлһэн түрүү басагаднай.

Зогсоно: хүтэлбэрилэгшэ Владимир Цыренов, Нальчигай стадион, 1989 он

Кабардино-Балкариин АССР-эй ниислэл Нальчик хотодо РСФСР-эй автономно уласуудай хүдөөгэй эхэнэрнүүдэй соёлой, тамирай фестиваль 1989 оной намар анха түрүүшынхиеэ үнгэрөө һэн.

Хэрбэеэ Буряадай АССР-ые Кабанска аймагай эхэнэрнүүд соёлой талаар һаа, Хори аймагай Анаагай гар бүмбэгэ сохиг­шод тамирай талаар түлөөлөө бэлэй. Тэдэниие уласхоорондын тамирай мастер Владимир Цыренов ударидажа ябаа. Тэрэ үедэ Захааминай Үлэгшэнһөө угтай суута гүйгөөшэ Владимир Гал­санович Буряадайнгаа профсоюзуудай ВДФСО-гой түрүүлэгшэ байгаа.

Юундэ имагтал Хориин басагад шэлэгдээ юм гэхэдэ, тэрэ жэл эдэнэр республика соогоо эгээл шанга Захааминай басага­дые 3:2 тоотойгоор шүүжэ шадаһан.

Хойто Кавказ. Алтан намар. Амарха аятай саг. Буряад орон­до орходоо, һураггүй дулаан дайда. Алдар солото дайшалхы газарнуудаар, хадын нуурнуудаар, эрид үндэр Эльбрус ха­дын хормойгоор аяншалга Буряадай басагадта наһан соонь мартагдахагүйгөөр хадуугдаа.

Аяар холын алдарта Байгалай эрьеһээ хүрэжэ ерэһэн ба­сагад түрэл Буряадайнгаа нэрэ солые дээрэ үргэхэ гэжэ бүхы шадалаараа оролдоо. Мордвагай, Удмуртын, Татарстанай баса­гадые манай тамиршад илажа гараа.

Илалта туйлаад, “гэрхэн тээшээ гэшхэлжэ, газар тээшээ галгюулхада” урматай даа

Тэрэ үедэ “Урожай” ДСО-гой хүтэлбэрилэгшэ, Анаагай ко­мандые һориһон Виталий Мунхажеевэй хөөрөө уншагшадтаа дурадханабди:

“Финалай тэмсэлдэ гарахын тула Карелиин басагадтай тэн-тэреэн үсэдөөр тэмсэжэ, илалта туйлаа.

Финалда манай басагад Мари-Эл АССР-эй шанга гэгшын ба­сагадаар тэмсэхэ ёһотой.

Эхинһээнь манай басагад буруутан урагшагүйдөө. Хоёр уул­залгада диилдэбэ. Тиихэдээ гол наадагша 185 см үндэртэй Та­тьяна Павлова (Куприянова) үгэ абажа:

- Басагаад! Наадахым гүбди, али үгы гү?! – гэжэ шанга гэгшэ­эр асуудал табиба.

Тиигээд лэ наадан бусалшаба даа. Басагаднай бүхы хүсэеэ элсүүлжэ, арга шадалаа хэрэглэжэ, гурбадахи наадандаа илажа гараа.

Баярлаһан, бахархаһан би гүйдэлөөр ошожо, басагадтаа сэсэгүүдые абажа ерэбэб.

Илагшадые шагналгын баяр ёһолол Нальчик хотын эгээл ехэ Соёлой ордон соо үнгэргэгдөө.

Командын капитан Дугарма Ванчинова, Долгорма Чимито­ва, Оюна Аюшиева, Туяна Дашиева, Оксана Аюшеева, Татьяна Павлова (Куприянова) болон би тайзан дээрэ жагсанабди.

Владимир Галсанович Цыренов, Нальчик, 1989 он

Ахамад шүүгшэ, Советскэ Союзай суута тамиршан Тамара Гресс тайзан дээрэ гаража, манай хүтэлбэрилэгшэ Владимир Галсановичтай халуунаар мэндэшэлэлдэбэ. Владимир Галса­новичнай хэдэн жэлэй саана Нальчигта үнгэргэгдэһэн урил­даанда түрүүлжэ, нэрэеэ нэрлүүлһэн, солоёо дуудуулһан юм. Тэдэ хоёр сугтаа Советскэ Союзай суглуулагдамал командын бүридэлдэ ородог байгаа.

Маанадта алтан медальнуудые, болор бүмбэгэнүүдые ба­рюулаад:

-Таанад Сибириин эб нэгэдэлээр илаат! – гэжэ хэлээ бэлэй.”

Энэ жэлдэ тэрэ ехэ түүхэтэ илалтын 30 жэлэй ой гүйсэхэ. Октябриин 26-да энэ гайхамшагта илалтада зорюулагдаһан гар бүмбэгөөр мүрысөөн үнгэргэгдэхэ. Тамирай энэ найрта тэрэ түүхэтэ нааданда илалта туйлагшад хүндэтэйгөөр уриг­даа.

Виталий МУНХАЖЕЕВ, Сэнгэ РИНЧИНОВ

Гэрэл зурагуудые Виталий Мунхажеев дурадхаба