​​Бэрхэ һоригшо

Ярууна аймагай хүндэтэ эр­хэтэн, багшын ажалай вете­ран, hоригшо Иван Цыбик­жапович Норбоевой наhанай ба ажалай намтар баян юм.

Ярууна аймагай Эгэтын-Адаг тосхоной Хангир багахан hууринда юрын малша гэр бүлэдэ 1941 ондо түрэhэн. Сэрэгэй алба Томск хо­тодо дүүргэжэ бусаад, Доржо Бан­заровай нэрэмжэтэ багшын дээдэ hургуулида hуража, 1968 ондо түрэл hургуулидаа бэе тамирай багшын мэргэжэлтэй ажалайнгаа намтар эхилээ hэн. Yнэн сэхээр дуратай ажалдаа бэеэ зорюулаа, 40 гаран жэлэй туршада түрэл hургуулидаа хүдэлжэ гараhан габьяатай.

Ажалдаа тон харюусалгатай, оролдосотой хандажа, хэшээлнүүдээ hонирхомоор үнгэргэжэ, hурагшадай дуратай багша боложо тодороо. Хэшээлнүүдhээ гадуур үдын хойно, үдэшын сүлɵɵ сагта, гар бүмбэгэ (во­лейбол), гар бүмбэгэ шэдэжэ тудаха (баскетбол) гэhэн секцинүүдые эмхидхэжэ, басагад, хүбүүдые наадуул­жа, hургажа гаргадаг hэн. Бэрхэ та­миршад боложо, аймаг соогоо түрүү hууринуудые эзэлдэг, hургуулиингаа нэрэ соло дуудуулдаг байгаа.

Бүхэ барилдаанай бүхы нюуса заагаа

Өɵрɵɵ Иван Цыбикжапович бага наhанhаа бэеэ hорихо, барилдаха дуратай байhан. Оюутан ябахадаа, барилдадаг бэлэй. Нютагайнгаа хүбүүдтэ барилдаанай, дүрэ буля­алдаанай оньhон аргануудые зааха, hургаха нюуса хүсэлэнтэй ябаа. За­луу мэргэжэлтэн тэрэ үедэ «Побе­да» колхозой түрүүлэгшэ Дымчиков Чимит Доржиевичтай хɵɵрэлдэжэ, зүбшɵɵл абаhан. Колхозой зүгhɵɵ тусхай гэр түхеэрэгдэжэ, барилда­анай 5х5 хэмжүүрэй хибэс абтажа үгтɵɵ hэн.

Энэ хэрэг Ярууна аймаг соо бүхэ барилдаанай түрүүшын ал­хам болоhон, түрүүлэн энэ ажал нэбтэрүүлhэн хүн Иван Цыбикжапо­вич болоно. Иигэжэ hоригшын ажал эхилээ. Хүбүүд удангүй бүхэ буляал­даанай нюусануудые хүсэд шудалжа, hоригшын анхарал, ударидалга доро барилдажа, бэрхэ барилдаашад бо­ложо байна.

Түрүүшын үндэр амжалтатай Ха­баровск хотоhоо 1974 ондо ерэhэн. Ушарынь түрүүшын hурагша, то­онто нютагайнь хүбүүн Чимит-До­ржо Мархадаевич Гомбоев, оюутан «СССР-эй спортын мастер» гэһэн нэрэ зэргэдэ хүртэhэн. Баяр баяс­халан асарhан бэлигтэй шадамар барилдаашан Ярууна аймагаа, Эгэ­тын-Адаг нютагаа суурхуулhан, барилдаанай түрүүшын мастер болоhон түүхэтэй.

Тэрэ үедэ 40 гаран хүбүүдые дахуулан, аймагай, уласай барилдаа­най мүрысɵɵнүүдтэ хабаадуулжа, амжалтануудые туйладаг болоо. Спортын мастерай кандидадуудай нэрэ зэргэдэ хүртэhэн хүбүүд Цы­ренжапов Дэмбэрэл, Цыренов Ху­бита, Ширапов Эрдэм гэгшэд, хо­жомынь ɵɵhэдɵɵ hоригшод боложо хүдэлhэн байнад.

Бэе тамирай багшын ажалай ха­жууда hоригшын ажал зэргэ урагша­тай ябаа.

1980 онhоо 2003 он болотор, 23 жэлэй туршада, Ажалай Улаан Тугай, «Хүндэлэлэй Тэмдэг» орденуудтай, партиин XX съездын делегат, «Моло­тов-Победа» колхозой түрүүлэгшээр 18 жэл соо хүдэлжэ, колхоз-миллио­нер болгоhон габьяатай, суутай Раб­дан Цыцыктуевич Банзароной нэ­рэмжэтэ барилдаанай мүрысɵɵнэй эхи табиhан, хожомынь заншалта болгоhон Иван Цыбикжапович мүн. Эндэhээ жэшээ абтажа, солотой зоной нэрэмжэтэ мүрысɵɵнүүд аймаг дотор үргэнɵɵр эмхидхэгдэдэг болоо hэн.

Наhанай амаралтын саг дүтэлхэдэнь, 2001 ондо бүхэ барилдаа­най hайн hуури дээрэ ажалаа залуу hоригшо Дондок Дамбиевич Доржи­евта hурагшадаа даалган, залгуулан, саашань үргэлжэлүүлхыень хүсэн дамжуулhан байна.

Номо һуршаар харбалга нэбтэрүүлээ

Урагшаа hанаатай багша, hоригшо Иван Цыбикжапович урдаа табиhан түсэбүүдээ дүүргэжэ, хүсэндэнь ору­улжа эмхидхэхэ шадабаритай. Ай­маг дотор номо hуршаар харбалга дэлгэржэ байгаа. Энэ хэрэг нютагтаа нэбтэрүүлхэ хүсэлэнтэй ажал бэе дэ­эрээ даажа абаад, бэлэдхэл эхилээ hэн. Тогтон торонгүй, сүлɵɵ сагаа гамнангүй, хүн зоноор хɵɵрэлдэжэ, оролдожо, хүсэндэнь оруулжа шадаhан байна. Удангүй номо hуршаар харбалгын тамиршад олон болоо hэн. Түрүүшын гэшүүд КМС-эй нормо дүүргэжэ, омогорхохо сагшье ерээ.

Иван Цыбикжапович мүнɵɵ үедэ ɵɵрɵɵ наhатайшуулай дунда номо hуршаар харбалгын мүрысɵɵнүүдтэ эдэбхитэй хабаададаг.

Багшын буянтай ажалда, нии­тын үйлэ хэрэгүүдтэ, нютагайнгаа, аймагай, уласай хүгжэлтын талаар ɵɵрынгɵɵ хубитаяа дүүрэн хүсэд оруулаа гэжэ тэмдэглэлтэй. «Yндэр амжалтанууд, үрэ дүнгүүд, шагнал­нууд миин ерэдэггүйнь мэдээжэ, үхибүүдые анхаржа, зүб мүрɵɵр за­ажа, дахуулжа, харууhалжа, туhалжа ябаха шухала. Yхибүүн бүхэн ɵɵрɵɵ нэн түрүүн оролдохо зэргэтэй»,- гэжэ багша хэлэдэг, хɵɵрэдэг зантай.

Багшын, hоригшын 40-ɵɵд гаран жэлэй буянтай ажалайнь амжалта­нууд - нэрэ зэргэнүүд: «Ахамад баг­ша» (1990 он), «Арадай Гэгээрэлэй отличник» (1987он), Буряадай баг­шанарай съездын делегат(1987он), «Буряад Уласай габьяата хүдэл- мэрилэгшэ»(1997он). Иван Цы­бикжапович ɵɵрын зохёоhон «Национальные компоненты в раз­витии спорта» гэhэн программа­тай, «Ярууна» газетын эдэбхитэй хүдɵɵ бэшэгшэ, нэрэ зэргэнүүдэй эрхимынь Ородой Холбоото Уласай Хүндэлэлэй грамота гэжэ тоолодог байна. Багшын хүндэтэй, буянтай ажал үргэлжэлhɵɵр, сүлɵɵ сагтаа hургуулияа ошожо, үхибүүдтэ шагай наадуулна, арга дүримүүдыень заа- на. Буряад арадайнгаа түүхэтэ наа­дануудай нэгые hэргээхэ ажалда хам оролсон, ɵɵрынгɵɵ шадабари, бэлиг дамжуулан ябана.

Һургажа, хүмүүжүүлжэ гаргаhан шабинарынь багшадаа баярые хүргэн, уулзажа, hониноо хубаалда­жа, hанажа ябадаг заншалтай. Ню­тагтаа туhатай ажал хэрэг эмхид­хэжэ, дахуулжа, заажа ябаhан аха нүхэртɵɵ нэгэ үе сагта суг хүдэлжэ гараhан хүндэтэй багшада буян хэ­шэг ехэтэй, баян, урматай, дорюун сарюун, хүнгэн ябахыень үреэе.

Гыма ЦЫРЕНЖАПОВА,багшын ажалай ветеран