Үсэд нэтэрүү, булюу ажалша байhаараа Буряадай радиогой эгээл бэрхэ сэтгүүлшэдэй тоодо ябажа байhан, энэл үедэ, эгээл энэ сагта гэнтэ бии болодог тон шухала асуудалнуудаар гүнзэгы удхатай, дүүрэн тайлбаринууд болон харюунуудтай дамжуулгануудые ябууд бүтээгээд, агаарай долгиндо гараха арга шадалтай, ухаан бодолтой Лариса Доржееватай танилсуулха зорилго табиба гээшэб.
Сэнтэй сэтгүүлшэн
Лариса Михайловна Доржеева Буряадай гүрэнэй ехэ hургуулиин буряад хэлэ бэшэгэй дээдэ hургуулиие 1997 ондо улаан дипломоор дүүргэжэ, 1998 онhоо Буряадай радиодо ажаллана. Энэ үе соо Сибириин гүрэнэй албанай ехэ hургуулида «Гүрэнэй болон можо нютагуудай хүтэлбэри» гэhэн мэргэжэлээр hуража, дүүргэжэ гараhан байха юм.
Дамжуулгануудтаа тон харюусалгатай хандадаг, тиимэhээл шагнагшадай толгой соо үдэр бүри шахуу бусалжа байдаг, сэдьхэл hандаргажа, хүниие үбшэн болгожо байдаг үйлэ ушарнуудта харюусаха эрдэмтэй, дүршэлтэй мэргэжэлтэдые оложо, эгээл хүндүүлхэй хүдөөгэй ажабайдал харуулжа бүтээhэн дамжуулгануудынь хэды шэнээн сэнтэй гээшэб, шагнагшадай сэдьхэл тэгшэлхэ шэдитэй гээшэб!
Ошоhон газарhаа агаарай долгиндо гаража болохо мэдээсэлнүүдые хоёр хэлэн дээрэ асархаhаа гадна, ород хэлэн дээрэ тэрэл арад зонойнгоо ажабайдал харуулhан дамжуулгануудые саг үргэлжэ хэжэ байдаг хүн юм. Ганса дамжуулгануудайнь нэрэнүүд энэ дээрэ бэшээшымни гэршэ болоно: буряад арадай гурим заншалнуудые харуулжа байдаг «Гуламта», хүдөөдэ ажаhуугшадай ажабайдал, энэ асуудалаар гол харюусалгатай – Хүдөө ажахын яаманай мэргэжэлтэд болон хүтэлбэрилэгшэдэй захяа заабаринуудтай «Түрэл дайда», энэл удхатай дамжуулга ород хэлэн дээрэ «Земля родная», холын хойто зүгэй арад зоной hуудал байдал, урагшаа hанаатай түрүү хүнүүд тухай «Северный Байкал», ТОС- уудай ажабайдал болон бусад тон өөрын, сурбалжалгын аянда ябууд бүтэhэн дамжуулгануудай удха түгэлдэр нэрэнүүд…
Амжалтануууд
Тэрэнэй бүтээhэн дамжуулганууд гансашье Буряад орондоо шагнагшадай анхаралда хүртэжэ, сэгнэгдэжэ байдаг бэшэ, мүн Ородой Холбооной хэмжээндэ мэдээжэ болоhоор үнинэй. 2007, 2008 онуудта сурбалжалгын дүршэл гэршэлhэн можо нютагууд хоорондын «Сибирь – найдалай дэбисхэр» гэhэн сэдэбээр үнгэржэ байдаг мүрысөөнүүдтэ илагша боложо тодорhон. Ородой Холбооной статистикын хорооной, Буряад Уласай Засагай газарай дипломдо хүртэhэн байгаа. 2008 ондо «Северный Байкал» гэжэ дамжуулгань Ородой Холбооной хэмжээндэ үнгэргэгдэжэ байдаг «Арадай засаг» гэжэ мүрысөөнэй диплом, энээнhээ гадна тэрэл хэмжээндэ үнгэргэгдэжэ байдаг «Щит России», «СМИротворец», «Чёрное золото России-2017», «Моя земля – Россия», «Патриот России», «С чего начинается Родина» гэжэ нэрлэгдэhэн заабаряар, «Агро-СМИ-2008» болон бусад мүрысөөнүүдэй дипломууд…
Лариса Михайловна Буряадай Юрэнхылэгшын «2011 оной Буряад орон» гэhэн мүрысөөндэ илажа, «Жэлэй радиосурбалжалагша» гэжэ нэрлэгдэhэн. Буряадай сурбалжалагшадай дундаhаа 2013 ондо илажа тодорhон, тиихэдэ 2016 ондо үнгэрhэн «Алтаргана» нааданай «Алтан саг» мүрысөөндэ илажа гараhан байха юм.
Энээнhээ гадна Буряад Уласай Засагай газарай, Арадай Хуралай, манай уласай сурбалжалагшадай Я. Гашегай нэрэмжэтэ, ниитэ эмхинүүдэй болон яамануудай хайра шагналнуудые нэрлээгүйдэ болохогүй юм бэшэ аал даа.
Гэбэшье шагнал хайрануудайнь олые тооложо, онсо тобойлгожо харуулха зорилго бэшэ ха юм даа, Ларисын эгээ энэ үедэ бүтээжэ байhан ажалые зосооһоонь hайн мэдэхэ хадаа, тэрэнэй хэжэ бүтээжэ байhан хэрэг ажалые, тэрэнэйнь хойшолонгуудые харуулха зорилго табина гээшэб. Бүтээhэн хэрэгэйш hайхан хойшолон энэл даа - эгээл ехэ, эгээл үндэр шагнал хайрануудшни, «…үдэршье, hүнишье хамаагүй, үбэлшье, зуншье илгаагүй…» хэжэ бүтээжэ байhан хэрэг - ажалайшни үрэ дүн. Иимэл байдаг.
Уласай ветеринариин албанай үдэр бүри хубилжа байдаг ажал тухай үргэлжэ гэхэ гү, хирэ болоод лэ харуулжа, хөөрэжэ байдаг юм.
Лариса Михайловнагай оршон сагай хүшэрые этигэмээр зөөлэхэн, даамайхан хоолойгоор, үгөөрөө тэгшэлжэ байгуулжа байдаг «Түрэл дайда» гэжэ дамжуулгые, энэ дамжуулгын айлшад боложо буухадаа, саг тухай, ажабайдал тухай арад түмэндэ хэлэхэ өөрын ухаантай, бодолтой хүдөөгэй ажахынуудые ударидажа ябаhан эхэнэрнүүд Лидия Даржаевна Цыбикжапова (Үльдэргын ажахы), Галина Доржиевна Дабаева (Һутайн ажахы), Социалис Ажалай Герой, Баргажанай Баян-гол нютагай суута хонишон О. Э. Сангадиева, Д. Ш. Чирипов, тиихэдэ эгээ мүнөө үеын ажахы Ноёхондо эмхидхээд ударидажа байдаг мэдээжэ барилдаашан Зорикто Цырендондопов, Үльдэргэдэ ажахын хүтэлбэрилэгшэ Булад Будажанаев гээд лэ, олон даа.
Дүтэлүүр нютагай дүүхэй
Захаамин аймагай алиншье нютаг зорижо гараhан хүнүүд заатагүй Дүтэлүүр гэжэ томо тосхон дээгүүр гарадаг юм. Аянай олон замуудай зангилаа болоhон энэ тосхонойхиднай урдандаа маанарайнгаа урда «Дутулур – врата Закамны!» гэжэ hаахаралдагша бэлэй, тиигэбэшье энэнь үнэхөөр тии- мэ юм. Агаарай онгосошье сагай hайнда Дүтэлүүртэ буудаг байгаа. Дүтэлүүр гээшэ Зүблэлтэ засагай үедэ хүдөөгэй ехэ-ехэ ажахынуудые байгуулжа байhан үедэ дүтэ шадарай хэдэ хэдэн бага тосхонуудые эблүүлжэ бии болоhон томо тосхон, аймаг, улас дотороо алдар суугаа мүнхэлhэн hангай ажахын (совхозой) түб. Лариса энээхэн тосхондо 1975 ондо залуу айлай ехэ үринь боложо мүндэлөөд, гуламтаа тойрон үндыhэн хүн. Дороо 4 дүүнэртэй. Гуламтын эзэн – Ларисын абын талаар таабайниинь Доржеев Данзан Цыденович 1903 оной байhан. Дүтэлүүр тосхоной байгуулагдажа байхада, гэртэеэ, малтаяа бүхыгөөрөө нүүжэ ерэhэн Хуурай-Сахирай Дунда-Голhоо юм. Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнай ветеран, айлай дайнда мордоhон дүрбэн хүбүүд сооhоо гансаараа гэртээ бусаhан. Төөбииниинь, Доржеева Цыбик, 1907 оной байhан. 1950 ондо түрэhэн эдэ хоёрой хүбүүн Михаил Данзанович Доржеев арайл залуугаар, оройдоо 32 наhандаа энэ дэлхэйhээ гэнтын аюулаар халижа мордошоhон, наhанайнь нүхэр эмшэн мэргэжэлтэй Татьяна Николаевна гар дээрээ долоохон наhатай Лариса, тэрээнhээ доошоо дүрбэн сурба – табан хүүгэдтэй үлэшэхэ хубитай байгаа ха юм даа… «Үншэндэ үхэдэггүй, үбшэндэ үхэдэг» гэhэн оньhон үгын удхаар буряадуудай урданhаа нааша сахижа байhан заншалнуудай нэгые нарин бэелүүлжэ, үхибүүдые, наhатай зониие үншэрүүлхэгүй, заатагүй үргэжэ абадаг байгаа гэжэ мэдэнэбди. Үхибүүд эжынгээ энхэрэл доро үндыгөө, бултадаа дээдэ эрдэмтэй мэргэжэлтэд боложо, эхын этигэл найдал харюулжа, хэнhээшье дортонгүй ажаhуужа байнад…
Соло дуудая!
«Ори ганса хэлэтэй үсөөхэн тоото арад эблэрээд, үгэ хүүрээ нэгэ үгөөр ойлголсоод баймаар аад лэ,.. эшхэбтэр байдалай тохёолдоод байхада, голхормоор байна даа. Түрэл буряад хэлэеэ тон hайн мэдэхэ хүнүүд манай радиодо хүдэлжэ байдаг, тиимэ зоной дунда ажаллажа байхада, hайхан даа. Илангаяа дамжуулгаяа бэшэхэдэшни, буряад хэлэтэй бэрхэ найруулагша байхадаа, ямар амар гээшэб. Минии дамжуулгануудай абяа найруулагша Цыпилма Дондокова тон тиимэ, hүбэлгэн хүн юм, бэе бэеэ нэгэ үгөөр ойлгосолдоод, дамжуулгаяа бэшэжэ байхада, урматай байдаг», – гэжэ үшөө нэгэ уулзахадаа, эхэ хэлэндээ hанаагаа зобожо байhан ушараа үнэн зүрхэнhөө элирхэйлээ бэлэй.
Буряадай сэнхир дэлгэсэ болон агаарай долгиндо уласаймнай эгээл бэрхэ, түрүү хүнүүд ажаллажа байдаг юм гэжэ барандаа мэдэнэт, хаража, шагнажа байна ха юмта даа, тиихэдэ би энэ албаниие доторhоонь мэдэхэ хадаа, тэдэ зоноо жэлдээ нэгэ нэгээршье үргэн, алдарыень нэрлэжэ, солыень дуудалсыт гэжэ “Буряад үнэн” сонинойнгоо олон тоото уншагшадта ханданаб.
Николай ШАБАЕВ