1548
Урда долоондо Буряадай гүрэнэй дээдэ һургуули түрэл хэлэеэ гүнзэгыгээр үзэжэ ябаһан хүүгэдые зургаадахияа суглуулжа, Ким Цыденовэй нэрэтэ “Нүхэдэйм дүхэригтэ..” гэһэн харалга үнгэргөө.
Мүнөө жэлэйнгээ хэмжээ ябуулга алдарта Гунга Чимитовэй 95-жэлэй ойн баярта зорюулаа. Цыпил Доржиевна, зохёолшын наһанай нүхэр ба ехэ басаган Сэсэг хоёр эхинһээ һүүл болотор абынгаа зохёохы замай баялиг хаража, баярлан уяржа гараа.
Буряадай ёһотой рапсод, монгол туургатай арадай сэдьхэлэй шүрэ ба сэмгэнэй нугархай гүнзэгыгөөр тайлбарилжа шадаһан, Гунга Гомбоевич олон түмэн дуунуудаараа сууда гараа. Уншагша олоной сэдьхэлдэ хамагһаа үлүү нэгэл дуун, элдэб наһанай дабаануудай, олзо гээлтэнүүдые аятайханаар тааруулан багтаадаг гэжэ һанагдадаг. Найруулагдаһан 1970-аад онһоо хэды олон үеын зоной сэдьхэл тэнжээгээб даа. Тооложо барамаар бэшэл ха!
Эгэшэ Аха хоёрни
Хүгжэмынь - Анатолий Андреевэй
Үгэнь - Гунга Чимитовэй
Эльгэлэн, эльгэлэн тэгүүлдэг
Эхэ эсэгым нютагта Энхэрэн, энхэрэн хүлеэдэг
Эгэшэм намайгаа угтадаг.
Һанаа сэдьхэлэйм хаа-яахан
Һабажа гэнтэ асатаа һаань,
Һайхан урихан зангаараа
Һанааем заһажа табидаг.
Аргагүйл, аргагүйл тэгүүлдэг
Абым түрэһэн нютагта
Анхаран, анхаран хүлеэдэг
Ахамни намаяа угтадаг.
Алаг зүрхэнэйм хаа-яахан
Алдажа гэнтэ сохилоо һаань,
Сэсэн бодолтой үгөөрөө
Сэдьхэлым тэгшэлэн табидаг
Һүүлэй үедэ хэдэн нүхэдөөрөө энэ дуунай гүнзэгы удхада, ехэтэ хорхойтодог болонхойбди. Ливерпуль, Екатеринбург, Донецк хотонуудта “Битлз” хамталигые мүнхэрүүлһэн “Yesterday”, Владимир Высоцкиин олон дуунуудта, Самара хотодо “Клён”, Одессэдэ “Шаланды полные кефали”, үнгэрхэдөө тонуулшадые алдаршуулһан “Мурка” дуунай гол герой Маруся Климовадаш (үнэн дээрээ дотоодын яаманай ажалшан ябаһан) зорюулһан хүшөөнүүд бии. Ехэ гунигтай хүшөө Баруун Осетидэ “Журавли” дуунда тодхонхой. Олон хүшөөнүүд гүрэн дотор Виктор Цойдо зорюулатай, үнгэрһэн зун манай Северобайкальск хотодо бодоо. Нюдөөрөө Улаан-Баатарай түб талмай шадар оршодог ябаган дугын дунда “Халуун эльгэн нютаг” дуунда хүшөө нэгэтэ бэшэ үзэһэмби. Ж. Бадраагай найруулһан сэсэн үгэнүүдтэй:
Эльгэ зүрхэнһөө уяатай
Энхэргэн Монгол нутаг минии
Эсэгэ эхэһээ заяатай
Эрдэнийн алтан үлгы минии
Сэсэгэй шэмэг тэтхэһэн
Сэнгэхы талаар айлшалхада
Мүрөн голынь дуугаа дуулжа
Мүнхэ һарьдагынь мишэеэдэгээ
Һэрюун һалхи жэгнүүлһэн
Хасар нюуры эльбэн байдаг
Сэдьхэл доторые арюудхаһан
Халуун эльгэн нутаг минии
Түүхэтэ Түгнын талаһаа, илангаяа Хошуун-Үзүүр - Буряадай һүлдэ барижа ябаа нютагһаа, тооложо барамаар бэшэ олон тоото гайхамшагта ажалай, тамирай, соёлой баатарнууд тэнжэһэн. Тэдэнэй нэгэн Гунга Чимитов. Хэдэн үе буряадуудай сэдьхэл ханаһан, зүрхэ доһолгоһон “Эгэшэ Аха хоёрни” дуун-тарнида хүшөө бодхоохо саг ерэбэ ха. Юун гэжэ һананат, хүндэтэ уншагшад?
