1221
Һая үнгэргэгдэһэн эхэнэрнүүдэй дунда боксоор дэлхэйн чемпионадта Буряадай тамиршан Людмила Воронцова шангай II һуури эзэлжэ, спортдо дуратайшуулые баясуулаа. Людмила энэ мүрысөөндэ түрүүлхээр байгаа гэжэ олон тоото мэргэжэлтэд тэмдэглэнэ. Теэд Филиппин гүрэнэй тамиршан илажа гараа гэжэ шүүгшэд хэлэжэрхёо бшуу. Хэды тиигэбэшье Буряадай басаган одоошье ехэ дүн харуулаа гээд хэлэлтэй.
Түрүүшын алхамууд
Ургажа ябаа залуу тамиршан 1999 ондо Зэдэ аймагай Петропавловка һууринда энэ дэлхэйдэ мүндэлөө бэлэй. Хүдөөгэй хүүгэдтэл адли бага балшар наһаниинь үнгэрөө. Людмила бултантай адли үйлсөөр гүйжэ, футбол хүбүүдтэй адли наадажа үндыгөө. Гэхэтэй хамта, һургуулиин шаби ябахадаа, хүнгэн атлетикээр, зүг шэгээ зүбөөр олохо спортын зүйлөөр бэеэ һорижо эхилээ.
- Зүбөөр хэлээ һаа, манай хүдөө нютагта ганса барилдаанай болон боксын залнууд байгша һэн. Хэды тиигэбэшье, һая нээгдэһэн боксын секцидэ абаһаар лэ ябажа эхилээб. Юундэб даа, бокс намда ехээр һайшаагдаа, - гэжэ тамиршан хөөрэнэ.
Суг хамта наадажа үндыһэн нүхэр басаганиинь наһа баража, Людмила уйдаһандаа гансаардажа эхилээ. Эгээл энэ сагта һургуулиин хүбүүд тэрээндэ баһангяар хандадаг болоо. Тиихэдэнь лэ ерээдүйн одон боксдо ябажа эхилээ бшуу. Теэд энээн тухай ехээр хэлэхэ дурагүй.
Эжынь Анна Викторовна басаганайнгаа гэнтэ боксдо ябахадань, ехэ һанаата болоо. Люда багадаа балеринэ болохоёо һанадаг байгаа ха юм. Нэгэ хэды һонирхоод, боксоёо орхино аабза гэжэ һанаһыень улам шуналтайгаар бэеэ һорижо эхилхэдэнь, дэмжээгүйдэнь аргагүй болоо һааб даа. Юумэнһээ айдаггүй басаган түрүүшынгээ һорилгоһоо өөрыгөө харуулжа эхилээ. Тиихэдэнь һоригшо Жаргал Цоктоевич Тасарунов: «Людмила бэрхэ тамиршан болохо», - гээд, үдэр бүри түрэлхидтэнь хэлэжэ байгаа.
- Энэ басагантай хүдэлхэдэ бэлэн. Юуб гэхэдэ, үхибүүд ямаршье байдаг, харин Людын шуһан соо спорт байна хаш. Байгаалиин үгэһэн хүсэн, шадабари тон ехээр туһална. Мүн Люда ехэ харюусалгатай, хэлэһэндээ хүрэдэг абари зантай. Бага наһанһаа энэнь харагдажа байгаа бэлэй, - гэжэ Жаргал Тасарунов тэмдэглэнэ.
Һоригшынгоо зүб байһые Люда анха түрүүшынгээ мүрысөөн дээрэ гэршэлээ. 14 наһа хүрөөдүй тамиршадай дунда Сибириин федеральна тойрогой тэмсээндэ түрүүлжэ гараа. Тэндэ шалгарһан тамиршад Ородой чемпионадта ошохо эрхэдэ хүртөө. Баһа тэндэһээ амжалта туйлаад ерэхэдэнь, олон зон гайхаа бэлэй.
- Би хүдөө нютагай басагамби. Ямаршье Москва болон бусад хото городуудай тамиршадһаа айнагүйб, - гэжэ өөрын наһанай бүлэгтэ Ородой чемпион болоһон Людмила Воронцова ерэмсээрээ хэлээ һэн.
- Олимпиин наадануудта хабаадажа, заал һаа абарга болохоб. Энээндэ хүрэхын түлөө ехэ ажал спортын талмай, зал соо хэгдэхэ ёһотой. Һайнаар бүхы юумэ ойлгоод ябанаб. Шадахагүй һаа, гэртээ ошоод, диван дээрээ телевизор хараад һууха һэм, - гэжэ Людмила мэдүүлээ бэлэй. Иигэжэ урдаа табиһан зорилгоёо олоной анхаралда мэдүүлээ бшуу.
Анха түрүүшынгээ томо мүрысөөндэ ошоод, тулалдаануудайнгаа урда Людмила заал һаа бурхандаа мүргэдэг. Энэнь туһалдаг гэжэ тэрэ этигэнэ.
Ородой чемпионадай һүүлдэ Людмила һоригшотоёо Монголдо болоһон ехэ тэмсээндэ хабаадажа, ехэ гайхаһан байна.
- Шаасалдахаяа гараад, юу хэжэ болохогүйб гэжэ тэндэ харааб. Юуб гэхэдэ, хабаадаһан басагад нэгэшье дүй дүршэлгүй байгаа. Нюдөө аняад, бүтүү гараа арбагануулна, - гэжэ жэлшье һорилго хээгүй байхадаа, тамиршан басаган хэлэһэн байгаа.
Монголоор ябахадаа, Людмила Жаргал Тасарунов һоригшотоёо дасан ороо. Мүн үнэн алдарта һүмэдэ орожо мүргэһэн байна.
Иигээд лэ түрүүшын алхамуудынь эхилээ.
Одон болохо басаганда – онсо хандаса
Тэрэ үедэ эдир боксёр басагадай харалга Бэшүүр аймагта болоһон байна. Жаргал Тасарунов тэндэ хабаадалсажа, Людмила Воронцовае олоной анхаралда харуулаа. СССР-эй спортын мастер Бадма Бадмаев тэрэ һорилгын бэлэдхэл үнгэргөө. Түрүүшын үдэрһөө бэлигтэй басага обёорһон байна.
- Бадма Цыренович юундэб даа ганса намайе шүүмжэлжэ эхилээ. «Муугаар шаанаш», «буруу байнаш», «түргөөр хүдэлэ» гэхэ мэтэ үгэнүүдынь досоохииемни урбуулан алдаа һэн. Юушье шадахагүй байна ха юмбиб, гэртээ бусаад, боксһоо болихомни гэжэ һанажа байтарни, багшамни намайе Улаан-Үдэ ошожо, һорилго хэхыемни дурадхаа.
Буряадай ниислэлдэ ерээдшье байхадамни, Бадма Цыренович минии хойноһоо ходо хаража байгша һэн. Һорилгодоо нэгэ бага хожомдоходомни зэмэлхэ. Харин ондоо басагадта тэрэ тиигэжэ хандадаггүй байгаа. Мүнөө хараад үзэхэдэмни, тэрэ намайе туршажа байгаа, минии зосоо ямаршьеб даа аза талаан хараһан байна, - гэжэ залуу тамиршан хөөрэнэ.
Людмила Воронцова түрүүшын мүрысөөндэ ошохоһоо абаад, түрэл гаралһаань, аха дүүнэрһээнь, нютагай зонһоо дэмжэлгэ эрижэ эхилээ. Урагшаа һанаатай басаган элдэб хэмжээ ябуулгануудта эрхим дүн харуулжа, дахин-дахин түрэлхидһөө мүнгэ гуйжа байхаяа аягүйрхэдэг болоо. Һоригшонь Жаргал Цоктоевич «нюуртаа нооһо ургуулаад» лэ ябаа һааб даа. Иигэжэ залуу тамиршан хэдэн мүрысөөнүүдтэ оролсожо, бэеэ үшөө һайнаар харуулжа шадаа.
Эгээл энэ сагта Бадма Бадмаев Улаан-Үдэдэ урижа, «Номто» гэһэн спортын клубай гэшүүн болгоо. Мүнөө үедэ Буряад Уласай Арадай Хуралай һунгамал Валерий Пурбуевич Доржиев өөрын дали доро хэдэн залуу тамиршадые абажа, бүхы һорилгонуудта, мүрысөөнүүдтэ хабаадалгын болон байра байдалай гаргашануудые бэе дээрээ даажа абанхай.
Тиигэжэ Люда тон түргөөр һайн дүнгүүдые харуулжа эхилээ. Эдиршүүлэй дунда Европын болон дэлхэйн чемпионадуудта, уласхоорондын мүрысөөнүүдтэ ошоод лэ, ямар бэ даа шангай һуури эзэлээд лэ ерэнэ.
Тамиршанай хэлэһээр, гурбан үдэр удаа дараалан гурба дахин һорилго хэнэ. Үдэрэй гурим, журам сахижа һураа. Үглөө бүхэн 7 сагта бодожо, нэгэл сагта эдеэлжэ, нэгэл сагта һорилго хэнэ. Үдэшын 22 сагта заал һаа орондоо орожо унтадаг. Иимэ байдалда орохонь хүндэшье һаа, урдаа ехэ зорилгонуудые табиһан басаган түргөөр шэнэ оршон байдалдаа һураа.
- Мүнөө үедэ Улаан-Үдэдэ тиимэшье ехээр байдаггүйбди. Нэгэ һарада 7-10 үдэрөөр лэ гэртээ ерэнэбди. Юуб гэхэдэ, жэлэй хугасаа соо олон тоото һорилгын хэмжээнүүд, мүн мүрысөөнүүд болодог. Хэды тиигэбэшье нүхэдөөрөө уулзажа үрдидэгби. Һуралсалаа алдахагүй гэжэ оролдоноб. Һорилгодо байгаашье һаа, номоо үзэжэ, һайн мэргэжэлтэн боложо гараха түсэбтэйб, - гэжэ Буряадай гүрэнэй ехэ һургуулиин оюутан хэлэнэ.
Ехэшүүлэй дунда амжалтанууд
2018 ондо Людмила Воронцова томошуулай дунда мүрысөөнүүдтэ анха түрүүшынхиеэ хабаадажа эхилээ. Улаан-Үдэ хотодо үнгэргэгдэһэн Ородой чемпионадта шангай II һуури эзэлээ һэн. Хахад финалай уулзалгада Людмилын хамарһаа ехээр шуһан гараашье һаань, тэрэ диилэжэ шадаа. Удаань Тула можын Дарья Абрамоватай финалда шаасалдахаяа байхадань, эмшэд ринг дээрэ гаргахаяа арсаа. Тиихэдэнь Людмила тон ехээр сухалдаа бэлэй.
Нёдондо дэлхэйн чемпионадта хабаадахаяа бэлдэжэ байтараа, альганайнгаа яһа хухалжархёо. Харин мүнөө жэл Людмила Воронцова Ородой чемпионадта одоошье түрүүлжэ гараа. Жэлэй хугасаа соо хэдэн томо уласхоорондын мүрысөөнүүдтэ эрхимээр хабаадажа, дэлхэйн чемпионадта хабаадаха эрхэдэ хүртөө.
Улаан-Үдэдэ болоһон энэ шанга тулалдаануудта Людмила Воронцова өөрыгөө бүхы һайн талаһаань харуулжа, дүрбэн тамиршаниие илажа гараа. Мүн финалда Филиппин гүрэнэй боксёр басаганда шүүгдэһэн байна. Энэ уулзалгада хоёр шүүгшэд Людмилын түлөө дуугаа үгөө, мүн гурбаниинь нүгөө тамиршаниие илаа гэжэ шиидхэбэри гаргаа.
- Багаһаа хойшо хоёрдохи болохо тон дурагүйб. Юуб гэхэдэ, тэрэ һүүлшын һууриһаа юугээрээшье ондоо бэшэ, - гэжэ Люда хэлэнэ.
Һоригшо Бадма Бадмаевай хэлэһээр, Людмила эгээл аза талаантай боксёр басагадай нэгэн болоно. Тиимэһээ иимэ бэрхэ басаган урдаа табиһан зорилгодоо хүрэхөөрөөл хүрэхэ. Этигэнэбди.
Автор: Борис БАЛДАНОВ
