Заха холын Захааминай уран зохёолшодой “Уран Дүшэ” нэгэдэл тэбхэр табин жэлэйнгээ алтан ойе үндэр дээдэ хэмжээндэ үнгэргэбэ. Буурал эхэ Буряад орондоо мэдээжэ болоһон олохон лэ уран зохёолшод, ирагуу найрагшад “Уран Дүшын” ханхинаан соогуур ургажа гараһан намтартай.
Дүхэриг шэрээ
Номой сангай ажалшад бэлэдхэлэй ехэ ажал ябуулжа, байшан соогоо уран зохёолдо, “Уран Дүшэдэ” зорюулагдаһан үзэсхэлэнгүүдые хэдэн таһалгануудтаа бэлдээ, гэрэл зурагуудые-презентаци уран гоёор хээ.
Гарагай 2-ой үглөөгүүр аймагай номой сангай байшан соо “Уран зохёол мүнөөнэй сагта” гэһэн дүхэриг шэрээ үнгэргэгдэбэ. “Уран Дүшынгөө” табин тэбхэр жэлдэ гаталһан замые нэгэдэлэй хүтэлбэрилэгшэ Санжай-Ханда Дармаева тобшохоноор хөөрэжэ үгэбэ.
Уряа урда сагһаа уран хурса үгэ хүүртэй хүнүүд арадайнгаа домог түүхые, үльгэр онтохо түүрээжэ, уран хөөрөөгөө дэлгэжэ, олондо хүргэдэг байгаа. Тэдэниие хэншье эб хамта нэгэдэжэ, зохёохы ажалаа улам эршэдүүлэе гэжэ ударидаагүй. Тиимэһээ зохёолнууд аман үгөөр дамжаһаар, эгээл ехэ дээжэнь арадай дунда үлөө. Харин бэшэмэл хэлэнэй ашаар уран зохёолнууд олон хэһэгээр барлагдажа, олондо хүрэхэ болоо. Аймагуудаар түрүү үзэлтэй зохёолшод нэгэдэлнүүдые байгуулжа, зохёохы ажалаа эршэдүүлһэн байха юм. Яруунын “Булаг” нэгэдэл мүнөө жэл 85 жэлэйнгээ ойе тэмдэглээ. Түнхэнэй Мүнхэ саридагай нэрэмжэтэ нэгэдэл эдэбхитэйгээр ажалаа ябуулһаар.
1968 ондо Санагын дунда һургуулида уран зохёолой “Уран Дүшэ” бүлгэм Бадма Шойдоков, Аюша Доноев, Мэлс Самбуев гэгшэд байгуулаа. Хойто жэлынь “Ажалай туг” сониной Дамдин Аюшеев, Михаил Гончиков, Булат Жанчипов, Шойдон Багшеев сурбалжалагшад нэгэдэл байгуулхаяа хэлсэжэ, домог суута Уран Дүшэ уулынгаа нэрээр нэрлэжэ, Уран Дүшэ гэжэ нэрыень бүри үргэдхөө. Захааминһаа ганса уран дархашуул урган гаража байха бэшэ, “Уран дүшэ” нэгэдэл имагтал уран зохёолшодой, ирагуу найрагшадай дэгжэн гараха уурхай гэжэ байгуулаа.
Мүнөө нэгэдэлдэ 24 гэшүүд тоологдоно. Нэгэдэлэй дэргэдэ “Уран Дүшын ургыханууд” гэжэ эдиршүүлэй нэгэдэл һалбарна. Жэл бүхэндэ “Минии тоонто - Захаамин” гэһэн эдир зохёолшодой урилдаан үнгэргэгдэнэ.
“Уран Дүшын” урматай гэшүүдые аймагай засаг даргын орлогшо Сэсэгма Намдакова, аймагай захиргаанай олониитэтэй харилсаае үргэдхэхэ таһагые даагша Борис Осодоев халуунаар амаршалаад, дүхэриг шэрээн ажалда, урилдаануудта амжалта хүсөөд, найраа нам бүтээхые уряалаа.
Хүндүүлхэй асуудалнууд
Уран зохёолшод, багшанар, соёлшод, олониитын түлөөлэгшэд буряад уран зохёолой мүнөөдэрэй байдал хэлсэхэдээ, Буряадай уран зохёолшодой гурба һалашоод, гурбан тээшээ зүдхэжэ байһандань һанаагаа зобожо байһанаа мэдүүлбэд. Юун гээшэб даа, мүнөө сагта нэгэдэхын орондо, Үбгэн Крыловай баснидал боложо байха! Иигэжэ байхада, ямар уран зохёол яажа хүгжэхэб даа...
Мүн баһа нэгэ ехэ һанаа зобоогдоһон асуудал хэлсэгдээ. Мүнөө “саарһа эреэлжэл” шадаха хүн мүнгэтэйл һаа, ямарханшье хэмжүүрэй ном дураараа гаргуулжархина. Удхыень шэнжэлхэ, алдуунуудыень заһаха гэжэ хэншье, юундэшье һанаа зобоногүй. Тиимэһээ хэзээнһээ барлагдаһан үзэгтэ, хэблэгдэһэн зохёолдо бүхыгөөрөө үнэншэдэг зонойнгоо толгой төөрюулжэ, һанаа үнөөень зобоожо, түрэл буряад хэлэеэ доошонь даража байнабди. Харин үнэхөөр сэнтэй уран зохёонуудые зохёогшод хэблүүлхэ аргагүй байнад.
Хэды тиигэбэшье, уран зохёолой урасхал зогсошоогүй, нэгэдэлнүүд зохёохы ажалаа ябуулһаар, нэгэдэлнүүдтэ шэнэ гэшүүд нэмэһээр байна гэжэ тэмдэглэгдээ.
(Энээн тухай дэлгэрэнгыгээр “Буряад үнэн” сониндо уншаарайт)
Оюна Гундуевагай эльгээһэн гэрэл зурагууд