Хэдыхэн жэлэй саана нютаг дээрэ үйлэдбэрилһэн эдеэ хоол наймаанда табигдадагшьегүй һаа, мүнөө хотын бүхы дэлгүүрнүүдтэ эдеэнэй элдэб зүйл элбэгээр дэлгэгдэдэг болонхой. Энэ асуудалаар Буряад Уласай хүдөө ажахын яаманай эдеэнэй үйлэдбэриин таһагай дарга Татьяна Полозоватай хөөрэлдэбэбди.
- Татьяна Владимировна, жэл бүри хүдөө ажахынуудта элдэб янзын эдеэ хоол үйлэдбэрилэгдэдэг болонхой. Бүхыдөө хараад үзэхэдэ, нютагуудта үйлэдбэрилгэ хүгжөө гээшэ гү?
- Тоо бүридхэлэй албангай мэдээгээр, үнгэрһэн жэлтэй жэшэбэл, шэнэ жэлһээ бислаг (сыр) 19,4 хубяар, тоһон 73,5 хубяар, тараг болон бусад һүнэй зүйл 5,3 хубяар, кондитерска зүйл 2,2 хубяар, архиин холисогүй ундан 27 хубяар, аршаанта уһан 61,8 хубяар дээшэлээ. Бүхыдөө хүдөө ажахынуудта 7,1 миллиард түхэригэй эдеэ хоолой зүйлнүүд үйлэдбэрилэгдөө. Энэнь нёдондонойхидо ороходоо, 8 хубяар дээшэлээ. Тус эмхинүүдтэ һайн шанартай, олон янзын эдеэ хоол үйлэдбэрилхэ гэжэ оролдон. Тэдэнэр можо хоорондын болон уласай хэмжээнэй яармаг үзэсхэлэнгүүдтэ эдэбхитэй хабаадалсажа, дүй дүршэлтэй болоно.
Байгша ондо Владивосток хотодо эмхидхэгдэһэн Зүүн зүгэй эдэй засагай хуралдаанай хэмжээндэ “Алас Дурнын гудамжанууд”, “Таёжные промыслы” гэһэн фестивальнуудта хабаадаабди. “Хилээмэн, ши – юртэмсэ” гэһэн хилээмэ болгодог эмхинүүдэй Бүхэдэлхэйн хуралдаан Калуга можодо үнгэрөө. Эндэшье манай үйлэдбэрилэгшэд хабаадалсаа. Тиихэдэ Ородой Холбоото Уласай эдеэ хоолой томо хэмжээнэй “World Food Moscow” гэһэн үзэсхэлэндэ баһал эдэбхитэй хабаадаа. “Һүнэй үйлэдбэриин гарзагүй буйлуулга болон һү тушаалгын хүдөө ажахын хамжаанууд” ( СПОК) тухай уласай хэмжээндэ һуралсал зүблөө үнгэргөөбди. Өөһэдынгөө үйлэдбэрилһэн эдеэ хоол можо хоорондын, уласхоорондын хуралдаан, үзэсхэлэн, яармагуудта хабаадаһанай ашаар лэ, хүршэ аймагууд болон хари гүрэндэ наймаалха аргатай болоо. Жэшээнь, һүүлэй үедэ загаһа, гахайн хүргэһэн мяха, тахяагай үндэгэ, хяам болон хилээмэн, талханай зүйлнүүдые Монгол орон руу наймаанда эльгээнэбди. Казахстан, Хитад гүрэнүүд руу шэхэртэй амтан эдеэн табигдана.
- Уласаймнай аймагуудаар үйлэдбэрилгын эмхинүүд байгуулагдана гэнэт. Тодорхойлбол, ямар эмхинүүд амжалтатай ажаллана гээшэб?
- Уласаймнай аймагуудаар шэнэ үйлэдбэринүүд нээгдэнэ, байһан ажахынуудшье үргэдхэгдэнэ. Энэ жэлэй эхинһээ Ярууна аймагта мяха үүсэлэлгын таһаг “Талан” гэһэн бүлгэм нээгээ. Захаамин аймагта “Закамна-аргропродукт” эмхидэ мяханай зүйлнүүдые буйлуулан үйлэдбэрилдэг цех нээгдээ. Улаан-Үдэ хотодо уһа худалдаха “Дебют” гэһэн эмхи ажалаа ябуулжа эхилээ. Тарбагатай-агро гэһэн эмхи һүнэй зүйлнүүдэй үйлэдбэри бии болгоо. Энэл жэлһээ “Повышение производительности и поддержка занятости” гэһэн үндэһэн түсэлэй хэмжээндэ Буряадай мяханай үйлэдбэриин, Буряадай хилээмэнэй үйлэдбэриин болон “Сэлэнгэ” гэһэн мяха буйлуулан үйлэдбэрилдэг эмхинүүд хабаадуулагдана. Гүрэнэй түбэй экспертнүүдэй туһаламжаар эдэ ажахынуудай мэргэжэлтэд гамнан үйлэдбэрилгын түсэлэй һуралсал гаража байна. МПК «Экофуд” гэһэн эмхи үйлэдбэрилгынгээ ажал һайжаруулха талаар хэмжээнүүдые нэбтэрүүлжэ эхилхэнь.
Эдеэ хоолой үйлэдбэри манай ажаһуудалай гол шухала зүйл болоно, бидэ эдэ үйлэдбэрилһэн эдеэгүйгөөр байжа шадахагүй ха юм биибди.
Ородой Холбоото Уласай хүдөө ажахын мэргэжэлтэ һайндэрые угтуулан үүлтэртэ малай можо хоорондын үзэсхэлэн үнгэрөө һэн. Эндэ хүдөөгэй эдеэ хоолой “Агрофестиваль” эмхидхэгдээ. Тэрээндэ уласай эдеэ буйлуулжа үйлэдбэрилдэг ажахы, эмхинүүд эдэбхитэй хабаадаа.
Иигэжэ аймаг болон улас доторой эгээл һайн жэшээнүүдые харуулха, дүршэлөөрөө хубаалдаха арга олдогдоно ха юм даа. Жэшээнь, эдеэнэй шэнэ зүйл гэхэдэ, “Сэлэнгэ” гэжэ мяханай үйлэдбэриин фабрика эрьелдүүлэн шараһан хониной мяха дурадхаа. Энэ хүн зон һонирхол татаа. Хониной мяхан үсөөхэн лэ зон эдидэг ха юм, тиимэһээ хониной мяха дэлгэрүүлхэ, һүр һүлдыень, амтан шанарыень олондо мэдүүлхэ гол зорилготойбди.
- Эгээл эрхим эмхинүүдые нэрлыт?
- Эрхимүүд олон. Зэдэ аймагай “Хамтаа” гэһэн хүдөө ажахын хамжаан, хүтэлбэрилэгшэнь - Туяна Дымбрыловна Дамшаева. “Захаамин- Агропродукт” ажахы, Дээдэ Онгостойн Лютаевтанай үмсын ажахы, Үнэгэтэйн консервын завод, Лавыкинагай пекарни, Итегеловай КФХ, “Бэшүүрэй ой” ажахы, “Байкальское” гэһэн ажахы гээд лэ.
- Һайн та даа, Татьяна Владимировна.
Светлана Аюшина хөөрэлдэбэ