​​Элистэдэ болоһон эрдэмэй хуралдаан

«Зүүн зүг шудалал: үе саг болон оршолондо монгол ба түүрэг туургатанай харилсаан» гэжэ нэрлэгдэһэн эрдэмэй Уласхоорондын III хуралдаан Хальмаг Уласай ниислэл Элистэ хотодо урда долоондо үнгэрөө.

Бүмбэрсэг дэлхэйдэ мэдээжэ агууехэ эрдэмтэн, хэлэ бэшэгэй эрдэмэй доктор, академик Валентин Рассадинай түрэһөөр 80 жэлэй ойдо эрдэмэй энэ хэмжээ ябуулга зорюулагдаһан байха юм. Жэлэй туршада бэлдэгдэһэн хуралдаан суута эрдэмтэнэй дурасхаалда, мүн тиихэдэ тофалар болон һоёд бэшэгүүдэй зохёогдоһоор тус тустаа 30, 20 жэлнүүдэй ойн баярта дашарамдуулагдаа.

Үнэтэ нэрэнь – үндэр дээрэ

...Үргэн тала дээгүүрээ үргэлжэ үдхэн манаар маниие угтаһан Элистэ хотодо эмхидхэгдэһэн энэ ехэ хэмжээ ябуулгада холо ойрын 14 гүрэнэй, Ородой Холбоото Уласай хэдэн нютаг можонуудай түлөөлэгшэд – монгол болон түүрэг арадуудай хэлэ, бэшэг шэнжэлдэг мэдээжэ эрдэмтэд, Валентин Рассадинтай сугтаа һураһан, хүдэлһэн, эрдэм шэнжэлһэн зон, алба хаагшад болон бусад олон ерээ. Талата уласай ниислэл руу олон тоото шабинарайнь тэгүүлһэниинь гайхалгүй. Хамта дээрээ зуу гаран хүн Хальмагай гүрэнэй Б.Б. Городовиковой нэрэмжэтэ ехэ һургуулиин хүндэтэ айлшад болоо.

Хэдэн һалбаринуудта хубааржа хүдэлхэһөө гадна, хуралдаанда хабаадагшад Элистэ хотын эмхи зургаануудаар ябаа. Шэнэ онол аргануудые хэрэглэжэ, ерээдүйн халааниие бэлдэдэг эрдэмэй гуламтануудта хүрөө, дүй дүршэлтэйнь танилсаа.

Монгол болон түүрэг туургата арадуудай хэлэнүүдые шэнжэлхэ бэлэн бэшэ хэрэгтэ бүхы наһаяа зорюулжа, айхабтар ехэ нүлөө үзүүлһэн эрдэмтэн, багша Валентин Рассадинай хэрэг шабинарынь үргэлжэлүүлнэ. Үнэтэ нэрыень үндэр дээгүүр үргэжэ ябана гэхэдэ, багаханшье алдуу болохогүй.

Бүгэдэнһөө олоор

Хальмагай ехэ һургуулиин урилгаар энэ хуралдаанда эгээл олоор Буряадаймнай түлөөлэгшэд хабаадаа. Россиин эрдэмэй академиин Сибириин таһагай Монгол арадууд, буддын шажан болон Түбэд орониие шэнжэлэлгын хүреэлэнэй эрдэмтэ хүдэлмэрилэгшэд, Буряадай гүрэнэй Д. Банзаровай нэрэмжэтэ ехэ һургуулиин, Зүүн Сибириин гүрэнэй соёлой дээдэ һургуулиин багшанар, Аха аймагһаа ошоһон һоёд арадай түлөөлэгшэд хуралдаанай бүхы секцинүүдтэ оролсожо, удха түгэлдэр элидхэлнүүдые олоной анхаралда дурадхаа.

Хэлэнэй байгуулга, зохёол, түүхэ, соёл шэнжэлгын талаар олон тоото элидхэлнүүд уншагдаа. Ганса аман ба уран зохёол шэнжэлгын секцидэ 100 гаран эрдэмтэд хабаадаһан байха юм. Мүн тиихэдэ үсөөн тоото үндэһэн арадуудай хэлэ, бэшэг хайшан гэжэ саашань сахин хүгжөөхэ тухай хөөрэлдөөн амяараа секцидэ болоо.

Дурасхаалай үдэшын түлэг дунда бултыемнай тайзан дээрэ урихадань, хорёод хүн гаража, нютагайнгаа суута хүбүүе дулаахан үгэнүүдээр дурсаабди. Эгээл үрэ дүн ехэтэй 40 гаран жэлээ Буряад орондо үнгэргэһэн хадаа, үлүү дулаанаар маанарта һанагдаһаниинь гайхалгүй. Хэжэ ябаһан ажалыень мартангүй, заатагүй саашань үргэлжэлүүлхэбди гэжэ олон тоото шабинарайнь – эрдэмэй докторнууд болон дид-докторнуудай дабтахада, сугларһан зон халуунаар угтан абаа.

Дүтынь хүнүүд дурсан хөөрөө

Валентин Ивановичай хүбүүн Игорь Рассадин нагаса талаараа тофалар арадай түлөөлэгшэб гэжэ хэды дахин дабтана һэн. Улаан-Үдэдэ гэр бүлөөрөө ажаһуудаг. Монгол арадууд, буддын шажан болон Түбэд орониие шэнжэлэлгын хүреэлэндэ хүдэлнэ, түүхын эрдэмэй дид-доктор. Эсэгынгээ дурасхаалда зорюулагдаһан хуралдаанда хабаадажа, нэгэ секцииень хүтэлбэрилөө.

Дурасхаалай үдэшын болоходо, суута эрдэмтэнэй ажабайдал, зан абари, наһанайнгаа нүхэртэ, үхибүүдтээ дулаахан хандасатай байһые дурсан хөөрэбэ. Агнуурида дахажа ябаад, зэрлиг амитадай мүр таниха, мүшхэхэдөө абынгаа аргагүй бэрхэ байһые гайхаа һэм гэжэ хүбүүнэйнь хөөрэхэдэ, бэлигтэй хүн алишье талаһаа хурса байгаал даа гэлсээбди. “Эжымнай ехээр үбдэжэ, залуугаар наһа бараһан. Тиихэдэнь абамнай ехээр хара буугаа бэлэй. Уйдхар гашуудалынь тон ехэгшэ һэн”, - гээд Игорь Валентинович хөөрэжэ, олон зониие уяруулаа.

Светлана Трофимова – хэлэ бэшэгэй эрдэмэй доктор, Хальмагай гүрэнэй ехэ һургуулиин профессор, Валентин Иванович Рассадинай хоёрдохи нүхэрынь. Алдарта эрдэмтэнэй нангин дурасхаал һайханаар сахижа, нэрыень үндэр дээгүүр абажа ябадаг хүн байна. Эрдэмэй энэ хуралдаа бэлдэгшэдэй дунда гол эдэбхитэниинь болохоороо болоо. Академик Рассадинай орхиһон баян гэгшын архив нарин нягтаар хадагалжа ябана. Шэнжэлжэ, бэшэжэ дүүргэбэшье, хэблүүлжэ үрдеэгүй ном, толинуудыень нара харуулха ажал эршэтэйгээр ябуулжа байнхай. “Бүгэдыень Валентин Ивановичайнгаа нэрээр хэблүүлхэ – минии гол зорилго”, - гэжэ Светлана Менкеновна хэлэнэ. Бултанай дуулаад байхада, Игорь Валентинович хүбүүниинь эсэгынгээ хойто нүхэртэ энэ ехэ ажалайнь түлөө баяр хүргэнэ һэн.

Үшөө хөөрэхэбди

...Хальмаг Уласай, тэрэнэй ехэ һургуулиин, олониитын ажабайдалда болоһон томо хэмжээ ябуулга түүхын уудам руу шэлжэн оролой. Теэд хараһан үзэһэмнай, хөөрэлдэһэн харилсаһамнай гансал эрдэмэй хуралдаагаар дүүрээгүй. Һонин уулзалга, сэнтэй дүршэл, хэсүү түүхэ, хэлэнэйнь бэлэн бэшэ байдал тухай яаралгүйгөөр хөөрэхэбди.

kalmregion.ru сайтһаа гэрэл зураг абтаба