​Бадма лёнхободол һалбараа

Энгельсина Будзанаева

Баргажан аймагай Баянгол тоонтотой Энгельсина Дашиевна БУДЗАНАЕВАТАЙ (Цыреноватай) Буряадай багшанарай дээдэ һургуули суг түгэсөө һэмди. Номгон даруу бэлэй, номдоо оролдосотой. Теэд иимэ түбшэн даамай хүмнай бурьялма абьяастай, бадма лёнхобо досоогоо сэсэглүүлэн ябаа юм, тэрэнь задаран һалбарха гэжэ хэн мэдэхэ бэлэй...

Нэгэтэ уулзаабди. Гэнтэ Энгельсинамнай таһалгын дунда тайзан дээрэ мэтэ гараад, эрид шиидэнгеэр зүжэгһөө хэһэг гүйсэдхэшэбэл даа. Ч.Айтматовай “Тополёк мой в красной косынке” гэһэн зохёолһоо Эжын роль... Гайха ехэ, иимэ юумэ огто хүлеэгээгүй бидэ альгаа ташахаяашье ойлгонгүй, амаа ангайшоод һуугаа һэн бэзэбди.

35 жэлэй туршада буряад хэлэ заагаа. Буряад Республикын габьяата багша, Ород Уласай арадай гэгээрэлэй отличник. Республикын багшанарай буряад хэлэнэй талаар урилдаануудта ходо түрүү һууринуудай нэгые эзэлжэ ябаа. “Залиршагүй зула” гэһэн номинацида түрүүлбэ, “Приоритетный национальный проект» гэһэн конкурсдо эрхимлэбэ гэхэһээ эхилээд тоо тоомшогүй даа...

Наһанайнгаа нүхэртэй, түүхын багша Виктор Тубчинович Будзанаевтай һанаа хүсэл нэгэтэйл һэн. Шабинартаа заажа, табан үхибүүдээ һургажа, хүмүүжүүлжэ ябаха зуураа нютагай арадай театрай хүдэлмэридэ эдэбхитэй хабаадажа суурхаһан юм. “Найдал” гэһэн драмкружок һургуулидаа байгуулаа.

- Энгельсина, Эрхэтэ Раднаевич абгашни һэн бэзэ. Ходо шамаяа дэмжээ. Владимир Иосифович Затеев «землячкам» гээд ото шамайе магтаха. Жамсаран Сажиновичтай харилсадаг бэлэйш. “Шүлһэтэйхэн” басаган гэжэ яагаад таагаа агша һэм?

- Үнэн тиимэ. Һайн заяа зүгнэһэн байгаа гээд ходо дурдадагби. Рольнуудые наадахаһаа, режиссёр байхаһаа гадна үльгэр түүрээгшэдэй урилдаанда хабаадажа эхилээ һэм. Гэсэрэй 1000 жэлэй ойн баярай һайндэрһөө һабагшалан, үльгэрнүүдые өөрөө зохёожо туршадаг болооб. “Нюуса тобшоһоо” удхалан, Чингис хаанай нагасанар талые, Тэнгис далайе, Алан Гуа элинсэг эхыень зураглаһан үгүүлэл арадай аман зохёолой республиканска конкурс дээрэ түүрээгээд, 1-дэхи һуури эзэлээ һэм, - гэжэ Энгельсина Дашиевна хөөрэнэ.

Баргажанай аман үгын нөөсэһөө уламжалан, “Сагаадай мэргэн хүбүүн, Ногоодой сэсэн басаган”, “Онёо Баргажан голнуудай урилдаан” гэһэн домогуудые найруулба. Папа Тушемиловэй дурасхаалда “Аламжа Мэргэн” үльгэрһөө хэһэг түүрээбэ, Монголой Дадал сомондо үльгэршэдтэй тэмсэлдэ оробо, Улаан-Баатарта болоһон “Алтарганада” “Заһал тушаалга” гэһэн заншал театрайнгаа нүхэдтэй харуулба гэхэһээ эхилээд мэдээнүүдые сонин соогоо уншаад баясахаш даа. Н.Г.Токуренова, Г-Н. Гунзынов мэтэ үндэр соёлшодой Энгельсиные магтажа байхыень шагнажа урмашаа һэм.

Дулгар Доржиева, Баир Дугаров, Цокто Номтоев гэгшэдэй Жамсаран Сажиновичтай нютагтань ерэжэ, Баргажанай угай түүхээр хөөрэлдөө үүсхэхэдэнь, одоошье һудаһандаа оруултараа шагнаһанаа мартадаггүй.

“Баргажан Түхэмэй нюусанууд”, “Бардам баян баргашуул”, Баргажанай дасанай 200 жэлэй ойн баярай фестивальнуудта үльгэр, магтаал түүрээгшэ Энгельсина Будзанаевагай одон одоо һайханаар яларһан юм. “Ураг оролго”, “Басаганай заһал”, “Гал гуламтадаа мүргэл”, “Алтан сэргэ”, “Нооһоор һэеы хэлгэ”, “Арюулган”, бусадшье театрализованна харалгануудые бэлдэжэ, шабинартайгаа табяа.

Шабинар сооһоонь Цэдэн лама шэрээтые, Буряадай габьяата артист Дарима Лубсановае, педагогикын эрдэмэй кандидат Наталья Очировае, мэдээжэ багша Жаргал Очировые, бусад олониие нэрлэмээр.

Будзанаевтанай 5 хүүгэд булта дээдэ эрдэмтэй. Ехэ хүбүүн Жаргал, басаган Дэнсэма - багшанар, Эрдэни УФСИН-дэ ажалтай, Дарима – БГУ-гай типографида, Димида – Хяагтын таможнидо хүдэлнэ. 10 аша зээнэртэй, эдээн сооһоо эгээ томонуудынь – Баясхалан БГУ- да һурана, Сарюна зээ – Томскын университедтэ, Эрдэни аша – технологическа институдай колледж дүүргэжэ байна.

Суг һураһан нүхэдэй зүгһөө Гелидээ, Энгельсина Дашиевнада энхэ хэтын абьяас зоригые, бадма сэсэгтэл һалбарһан багшын, соёлшын бэлигээ салгидуулан ябахыень хүсэел даа.

Барга баатарай тугые

Бахим байса мандуулдаг

Бархан хайрхан шүтөөнтэй

Баргажан-Түхэм орондоо

Урайни урдын үльгэрнүүдые

Удхалан байжа түүрээнэт,

Эртын эхирэд угаа,

Элинсэгээ дурданат.

Боолон-Түмэр үреэбэ гү?

Бэлигүүн нюдэн нээгдэбэ гү?

Буумал хүсэ мандуулан,

Буян үйлэдэн ябыт даа.

Гэр бүлын жасаһаа гэрэл зураг