1478
Алексей Жилинэй гэрэл зураг
Х Намсараевай нэрэмжэтэ Буряадай гүрэнэй драматическа театрта декабриин 13-да “Буряадай түрүү хүнүүд-2019” гэһэн урилдаанай дүнгүүд соносхогдобо. 23-дахияа зарлагдаһан энэ конкурс урда жэлэйхиһээ илгаатайгаар үнгэрөө. Нэн түрүүн номинацинууд хасагдаа. Гадна Интернедээр олоной дуу абажа шадаһан хүндэ «Түмэнэй түрүү» гэһэн үндэр нэрэ олгуулагдаа.
Анна Огороднигой гэрэл зураг
Нёдондо анха түрүүшынхиеэ Интернедээр дуугаа үгэлгэн болоо һэн. Ноябриин 12-һоо эхилжэ, декабриин 9 болотор Буряад үнэнэй burunen.ru сайдта орожо, һайн дураараа дуугаа үгэгшэдэй тоо дүн хамтадаа 344 840 хүрөө бэлэй. Харин мүнөө жэлэй урилдаанай шэнэлэлтэ гэхэдэ, Интернедээр дуугаа үгэлгын дүнгүүд олоной урда согсологдожо, “Түмэнэй түрүү” болоһон хүн агта хүлэгөөр шагнагдаба.
Анна Огороднигой гэрэл зураг
Декабриин 2-һоо 13-най 19-30 саг болотор Интернет сүлжээндэ шанга тулалдаан болоо гэжэ онсолон тэмдэглэлтэй. Ямар нэгэ уласхоорондын хэмжээнэй тамирай урилдаа телевизорһээ таһарангүй хаража байдагтал тон адляар манай Ородой Холбоото Уласай бүхы шахуу газар дэбисхэрһээ энэ дуу үгэлгэндэ арад зон эршэтэйгээр оролсоо. Һүүлшын 3-4 часай болзорто нилээн ехэ тулалдаан боложо, 2-дохи һуурида ябаһан Дамби Залхаевич, Мэдэгма Борисовна Цыдыповтэнэй (зураг дээрэ) бүлэ аяар 11 159 дуу абажа, түрүүлжэ ябаһан Дэлэг Дамбаевые хүсэжэ шадаа. Хэжэнгэ аймагай засаг дарга Геннадий Лхасаранов Захиргаанайнгаа үмэнэһөө Үльдэргын үнэр баян бүлэдэ морин эрдэни бэлэглээ. Харин “Буряад үнэнэй” захирал Баир Ширапов “Буряадай түрүү хүнүүд” гэжэ медаль зүүлгээ.
- Мүнөө жэлдэ “Буряад үнэн” сониноо дэмжэжэ, манай аймаг адуун һүрэгһөө агта хүлэг бэлэглэбэ гээшэбди. 2021 ондо урдаа хараха “Буряад үнэмнай” 100 жэлэйнгээ ойн баяр тэмдэглэхэ. Одоо тиихэдэнь Уласай Захиргаан түмэр хүлэг “Түмэнэй түрүүдэ” барюулха юм бэзэ гэжэ найданаб. Энэ ехэ һайндэр ганса Хэблэлэй байшан өөр дээрээ даажа тэмдэглэхэ бэшэ, бүхы арад зон, засаг түрэмнай эмхидхэлсэхэ бэзэ, - гэжэ Геннадий Зундуевич тэмдэглэбэ.
Анна Огороднигой гэрэл зураг
851 дуугаар хүсэгдэһэн агаарай агта унадаг Дэлэг Дамбаев энэ дуу хуряалгын үедэ ото түрүүшүүлэй тоодо орожо ябаа. Догой нютагһаа гарбалтай манлай хүбүүдэймнай нэгэн Эрхүү хотын аэрофлотдо хари гүрэнүүдээр ниидэдэг экипажай капитан юм. Нэмэхэ хэрэгтэй, байгша ондо аяар хоёр лётчигууд тухай зураглал ороо. Хориһоо гарбалтай Рэгзэн Гармаев мүнөө 70 наһа хүрэжэ ябабашье, Авиазаводто инструктораар хүдэлжэ, вертолёт унаһаар бшуу. Ёһотойл баатаршалга үдэр бүриингөө ажалда гаргажа ябаһан хүбүүднай болонол даа. Теэдшье урилдаанда оролсогшодһоо али нэгыень онсо илгахань жюриин гэшүүдтэ ехэ орёо байгаа бшуу. Улаан-Үдын Горсоведые толгойлогшо Чимит Бальжинимаев, БГСХА-гай захирал Галсан Дареев, буряад бараа наймаалдаг “Баян бэри” гэжэ дэлгүүрые эмхидхэн байгуулагша Жаргалма Лхамадиева, “Эрхим багша – 2019” Жаргалма Чимитцыренова жюриин бүридэлдэ ороһон байна гээд дуулгая.
Дэлэг Дамбаевые дэмжэхэеэ ерэгшэд олон байгаа
Алексей Жилинэй гэрэл зураг
Буряад Уласай дэбисхэр дээрэхи бэшэ, мүн буряад яһатанай ажаһуудаг али холыншье арад зон энэ урилдаанда оролсодог гээшэ. Байгша оной хабарһаа эхилээд, декабрь һарын 11 болотор “Буряад үнэн” сонинойнгоо хуудаһануудта түрүү зон тухайгаа зураглалнуудые толилоо.
“Үнэн” тухай үнэн үгөөр...
Баяр ёһололой эхиндэ “Буряад үнэн” Хэблэлэй байшанай захирал Баир Ширапов хоёрдохи жэлээ эрхилэгдэһэн дуу хуряалган тухай болон “Буряад үнэн” хэблэлэй байшангай байгша оной туршада туйлаһан амжалтанууд, ажал хэрэгүүд тухай тобшохоноор хөөрэжэ үгэбэ. Хэлэгшыень гэршэлэн, видео-буулгабари харуулагдаа.
- Мүнөөдэрэй манай, танай жэл соо хэһэн ажалай дүн хэлсэжэ байна гээшэбди. Энэ һайхан сагта хэды оньһото түхеэрэлгэнүүд ажабайдалдамнай гүнзэгыгөөр ороошье һаань, шэнэ саарһанай үнэртэй типографиһаа гараһан газетымнай гүн удха, үнгэ зүһэ алдагдаагүйл даа, яһала олон зохёолшод ба сэтгүүлшэдтэй боложо байнабди. Эдэмнай гуурһаяа хурсадхажа, ямаршье сагта газетэдэ, сэтгүүлдэ нэбтэрэн орожо байхыень уряалнаб, - гэжэ Баяр Кимович мэдүүлбэ.
Анна Огороднигой гэрэл зураг
Хэзээдэшье манай “Буряад үнэн” сонин аяар 98 жэлэй түүхэтэ хугасаада ажалай элдэб туйлалта, һайн шэглэлэй хубилалтануудаар суурхадаг. Мүнөөшье сагта хэгдэжэ байһан амжалтануудай гол хэрэг хадаа “Бэрхэшүүл” гэһэн хүүгэдэй сэтгүүл байгуулһаниинь онсо һайшаалтай. Энээн тухай нэн түрүүн Буряад Уласай болбосоролой болон эрдэм ухаанай сайд Баяр Жалсанов онсолон тэмдэглээ бшуу.
- Буряад Уласай Толгойлогшо Алексей Цыденовэй зүгһөө, Засагай газарай болон Болбосоролой болон эрдэм ухаанай яаманай зүгһөө энэ һайндэрөөр та бүгэдэниие амаршалнаб. 98 жэлэй туршада амидаржа, үнэхөөрөө үнэн мэдээ асаржа байһан “Буряад үнэн” сонин - манай түүхэ, манай һэшхэл, һүр һүлдэ гээшэл даа. Үхибүүдтэ зорюулагдаһан сэтгүүлэй байгуулгада манай яаман хабаатай байһандаа омогорхонобди. Ямаршье сагта буряад арадтаяа хододоо ябадаг буряад сонин түрэл һайхан түрүү хүбүүд, басагадые алишье һалбарида шэлэн гаргажа, нэрыень мүнхэрүүлжэ, хии морииень дээгүүр хиисхүүлнэ ха юм даа, - гэжэ Баяр Баторович онсолон тэмдэглээ.
Анна Огороднигой гэрэл зураг
Анна Огороднигой гэрэл зураг
Мүн тэрэ 2021 ондо “Буряад үнэн” сониной 100 жэлэй ойн баярта бүгэдөөрөө хабаадалсахыень уряалба. Эндэ сониной үнэн нүхэдэй һайхан үгэнүүдые дамжуулхадамнай хайрата уншагшад хүлисэхэ бэзэ гэжэ найдая.
Буряадаймнай ёһотойл түрүү хүбүүдэй нэгэн, урагшаа һанаатай Бато Семёнов энэ манай хэмжээ болон «Буряад үнэн» тухай иигэжэ хэлэбэ:
- Буряад оронойнгоо ажалша бэрхэ арад зоноо суурхуулжа байһан “Буряад үнэн” сониноо хэзээдэшье дэмжэхэ хэрэгтэй. Эндэ би Уласай засаг зургаанда, Арадай Хуралай шэнэ залуу һунгамалнуудта хэлэхэеэ һананаб. Нэн түрүүн буряадаар гарадаг “Буряад үнэн” сонин, “Байгал” сэтгүүл гаргахагүй гэһэн асуудал байха ёһогүй. Дэлхэй дээрэ нэгэл иимэ хэблэлнүүдтэйбди, тэдээнһээ мүнгэ гамнажа, үгтэдэг мүнгыень бага болгожо, хороохо гэжэ бодол толгой соогоо оруулха хэрэггүй.
Түрүүшүүлдэ соло дуудагдаба
Буряадай түрүү хүнүүдые нэрлэн, соло дуудалга эхилжэ, нэн түрүүн “Найдал” гэһэн шэглэлдэ илажа гараһан гурбан залуушуул нэрлэгдээ. Тэдээн соогоо шалгаран түрүүлһэниинь Элбэг Зандраев болоно. Ага тойрогой Могойто аймагай Хүһөөшэ нютагай дүрбэн тэгшэ бэрхэ гэхэ гү, али найман тээшээ бэлиг шадабарияа хүжөөжэ ябаһан залуу хүбүүн 5-6 жэлэй туршада буряадаар шүлэгүүдые зохёожол байгаа. Вконтакте гэһэн сүлжээндэ “Яһалха” гэһэн өөрын хуудаһа нээжэ, шэнэ бүтээлнүүдтэеэ танилсуулдаг. Тэрэ шүлэгүүдыень залуушуул ехэтэ дэмжэнэ, буряадаар хүсэд ойлгохошьегүй һаа, дабтан сээжэлдэдэг болонхой.
Анна Огороднигой гэрэл зураг
Буряад Уласай Засагай газарай соносходог “Буряад хэлэ сахин хүгжөөхэ” гэһэн харалганда илажа, Элбэг Зандраев номоо хэблүүлээ. Тиигэжэ барюубшатайхан, удхаараашье гүнзэгы “Гоёор бэшээтэй” гэжэ шүлэгүүдэй суглуулбари нара хараа юм. Хоёрдохи һуурида хэбэд номхон Хэжэнгын бэлигтэй тамиршан, боксоор спортын мастерта кандидат, Буряадай багшанарай колледжын оюутан Мүнхэ Дугаров гараа. Гурбадахи һуури буряад хэлэндээ түшэглэн ябадаг Хори аймагай Ааланай дунда һургуулиин бэрхэ һурагша Алтана Раднаева эзэлэ дунда һургуулиин бэрхэ һурагша Алтана Раднаева эзэлээ.
Анна Огороднигой гэрэл зураг
Анна Огороднигой гэрэл зураг
“Буян хэшэг” гэһэн шэглэлдэ баһал гурбан хүн тодороо, тэдээн соо түрүү һуурида Хори аймагай Анаагай дасанай шэрээтэ Дарижапов Лэгсэг ламбагай гараа. Лэгсэг ламын ударидалга доро тус дасанда 108 субарганууд болон Согшон дуган бодхоогдоһон, хатан Екатеринын хүрэг Анаа дасан руу дамжуулагдаа. Энэдхэг Далай ламын уншалгануудта ошоһон шалтагһаа хүндэтэ лама энэ баяр ёһололдо ерэжэ шадаагүй.
Хоёрдохи һуурида Мухар-Шэбэрэй суута Һутайн ажахын хүтэлбэрилэгшэ Галина Дабаева гараа. Гурбадахи һуури Агын хизаар ороноо шэнжэлэлгын музейн захирал Рыгзын Цыдендоржиев абаа.
Анна Огороднигой гэрэл зураг
«Уран бэлиг» шэглэлдэ түрүү һуурида Энгельсина Будзанаева шалгаран гараа. Тэрэ хадаа Баргажан аймагай Баянгол нютагта 35 жэлэй туршада буряад хэлэ заагаа. Буряад Уласай габьяата багша, Ород Уласай арадай гэгээрэлэй отличник, уласай багшанарай буряад хэлэнэй талаар урилдаануудта ходо түрүү һууринуудай нэгые эзэлжэ ябаа.
Анна Огороднигой гэрэл зураг
Хоёрдохи һуури Сэлэнгэ аймагай Тохой нютагай гартаа дүйтэй уран дархан, зураашан Бато-Мунко Чимитов эзэлээ.
Анна Огороднигой гэрэл зураг
Гурбадахи һуурида хотогор баян Хори аймагай угай бэлигтэй уран дархан Баир Яндаков гараа. Энэ алтан гартандаа уласай үндэр тушаалтад болохо Баир Жамбалов, Алдар Дамдинов, Валерий Доржиев гэгшэд 25 мянга түхэриг бэлэглэбэ. Тиигэжэ инвалидна тэргэ абаха аргатай болохонь гээд, Хориин аймагай депутадуудай Зүблэлые ударидагша Валентина Салдруева дуулгаба.
Анна Огороднигой гэрэл зураг
“Ехэ уг” гэжэ шэглэлдэ Мухар – Шэбэр аймагай Хошуун-Үзүүр нютагай Илья Санжиевич, Галина Батомункуевна Гармаевтан түрүүлээ. Энэ бүлэ хадаа угайнгаа буусада ажахы байгуулжа, угаа уһанда хаянгүй, нютагаа өөдэнь үргэжэ ябадаг габьяатай. Буряадай Гэсэр, Республикын Сурхарбаанай 10 удаа абарга Илья Санжиевич Буряадай бусад тамиршадһаа эгээл түрүүн, 1995 ондо, фермерскэ ажахы байгуулаа.
Анна Огороднигой гэрэл зураг
Хоёрдохи һуурида Хэжэнгэ аймагай Загаhата нютагай баян бүлэ - олзын хэрэг эрхилэгшэд Бадма Николаевич, Эржена Батоевна Бархалеевтэн шалгаран гараа. Гурбадахи һуури Ярууна аймагай Үльдэргын үнэр баян гэр бүлэ Дамби Залхаевич, Мэдэгма Борисовна Цыдыповтэн абаа. Дамби Залхаевич «Үльдэргэ» СПК-гай ахамад зоотехнигээр, МТФ даагшаар, эбэртэ бодо малай цехэй даргаар ажаллажа, түрэл ажахыдаа ехэхэн хубитаяа оруулhан намтартай.
Анна Огороднигой гэрэл зураг
Анна Огороднигой гэрэл зураг
Мэдэгма Борисовна нүхэрынь 40 жэлэй туршада Үльдэргын дунда hургуулида багшалжа эхилhээр, долоон үе үхибүүдые ахамад классууд руу дамжуулhан.
Цыдыповтэнэй гэр бүлэ 5 үри хүүгэдые өөдэнь болгожо, ажабадалай үргэн харгыда табинхай.
“Баатаршалга” гэһэн шэглэлээр “Агын үнэн” сониной ахамад редактор Баир Цыденов лауреат болон түрүүлээ. 30 гаран жэлэй туршада энэ хүмнай энэл ажалдаа үнэн сэхэ ажаллаһанайнгаа түлөө Ородой Холбоото Уласай соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ болонхой. Хоёрдохи һуури Хэжэнгэ нютагаа суурхуулжа ябадаг хүбүүдэй нэгэн – кикбоксингоор дэлхэйн абарга, Хэжэнгэ аймагай Үлзытэ сомоной засаг дарга байһан, олзын хэрэг эрхилэгшэ Мэргэн Батуевич Балданов эзэлээ. Гурбадахи һуурида үндэһэн наадануудые дэлгэрүүлдэг габьяатай Түнхэн аймагай Аршаан нютаг тоонтотой Алексей Васильевич Гыргенов гараа. Буряадайнгаа абарга хүбүүдые дахуулаад, аяар холын сүл губита Аравида Тэмээнэй фестивалиин тэмсээндэ оролсуулхаяа ошоходоо, фейсбук холбоондо алхам бүхэнөө олониитэдэ дуулгажа байгаа. Тиихэдэнь баатар хүбүүдэйнгээ түлөө бахархал дүүрэн байһанаа улад зон мэдүүлээ бэлэй.
Анна Огороднигой гэрэл зураг
Авторнууд тухай хуряангыгаар
Буряадаар бэшэдэг зоной үсөөржэ байхада, «Үнэндөө» үнэн сэхээр алба хэжэ, жэл бүри түрүү зониие олоод бэшэжэ байдаг авторнуудаа тэмдэглэнгүй байжа болохогүй. Энэ хадаа холые холо гэнгүй аяар Агаhаа баяр ёһололдо зорижо ерэһэн Намжилма Бальжинимаева, Үндэһэнэй номой санда буряадуудаа үргэһэн үргэн ехэ ажал ябуулдаг Рэгзэма Батомункуева, Яруунаһаа үргэлжэ эльгээжэ байдаг Полина Эрдынеева, һаянай “Буряад үнэнэй” электрон шууданиие бэшэгүүдээрээ бүтүүлжэ байһан Үльдэргын Шэмэддашын Сэрэндулма, Захааминай Хандажап Дампилова, Хэжэнгэhээ гарбалтай бэрхэ багша Цырендолгор Бадмацыренова, багшын ажалай ветеран Долгор Абидуева, Лайжа-Ханда Борохитова, Николай Шабаев гэгшэдтэ халуун баяраа мэдүүлнэбди. Хориин Ааланай һургуулиин 8-дахи ангиин һурагша Дари Буянтуевада шан барюулһамнай удха ушартай. Юундэб гэхэдэ, Баирма Ширапова эжыдээл адли буряад хэлэнэй багшын зам шэлэжэ, хожом хойнодоо буряадаар бэшэдэг сэтгүүлшэншье боложо магадгүй бшуу.
Һүүлдэ хэлэгдэхэ үгэ
Нэмэжэ хэлэхэдэ, шууяатай шарьяатайгаар энэ хэмжээ ябуулгамнай түгэсэбэ. Аяар 65 зон “Буряадай түрүү хүнүүдэй” тоодо нэрлэгдэһэн байгаа. Теэд заатагүй илагша байдаг, диилдэһэншье зон байдаг. Эндэ хабаадагша хүнэй аза талаанһаа, одо заяанһаа олон юумэн дулдыдана. Гэхэ зуура, жээрэб шэнги һунгалта ба шэлэлтэ гэжэ байдаг. Лауреат боложо шалгаран гараагүйшүүл баһал геройнууд болоно гээшэ. Теэд яахаб, бултыень илагшад болгохо бэшэ ха юм даа, мүрысөөн хадаа мүрысөөн ха юм.
БАЯРАЙ ҮГЭ
“Буряадай түрүү хүнүүд” гэһэн баяр ёһололыемнай эбээн тэдхэһэн зондоо халуун баяраа айладханабди:
- “Баян бэри” гэжэ дэлгүүр эмхидхэн байгуулагша Жаргалма Мижитдоржиевна Лхамадиева,
- Үндэһэн буряад эдеэгээ нютагһаа холо гадуур дэлгэрүүлэгшэ, “Орда” болон “Самурай” гэһэн ресторануудые эмхидхэн байгуулагша Инна Вячеславовна Дашиева, ресторан хүтэлэгшэ Николай Саянович Данзанов,
- Улаан-Үдын Һунгамалнуудай Зүблэлые ударидагша Чимит Валерьевич Бальжинимаев,
-“Сарто” гэжэ бүлгэмэй захирал, “Мухар-Шэбэрэй залуушуул” гэһэн ниитын эмхиие толгойлогшо Даши Элбэкбаирович Гомбожапов.
Анна Огороднигой болон Алексей Жилинэй гэрэл зурагууд
Автор: Светлана АЮШИНА
