​​Үбэлэй үгэрсэ амтатай даа!

Зэдын аймагай Доодо-Бургалтайн Ямаан дабаа гэдэг газарта үгэрсэ ургуулдаг ажахы тэбхэр 5 жэлэй туршада амжалтатай ажаллажа байна. Тэрэниие Еши-Доржо Сосоров гэр бүлөөрөө байгуулаа. Эртын хабарһаа орой намар болотор тус ажахы 20 гаран тонно тон һайн шанартай үгэрсэ ургуулна.

Үүсхэһэн хэрэгынь үрэ ехэтэй

Гэртээ Интернедтэ ороод, һони уншажа байтараа, үбэлэй сагта үгэрсэ ургуулжа байһан теплицэ Еши-Доржо Бум-Цыренович обёоржорхёо һэн ха. Тэрэниие тон анхаралтайгаар хараад, бодожо үзөөд, хани нүхэр Сталинадаа: «Иимэ юумэ хээд үзэхэ байна», - гээ бэлэй.

- Нүхэрни газар малтажа, юумэ таряад ургуулха, тэрэнээ обоолхо, уһалха тон дуратай. Тариһан юумэниинь һайнаар ургадаг, ехэ хүнгэн гартай. Огородой эдеэ ургуулхаһаа гадуур, хүнэй нюдэ хужарлуулма элдэб үнгын сэсэгүүдые таряад, газаахияа шэмэглэдэг. Тиимэ һэн хойнонь үбэлдөө үгэрсэ ургуулхам гэхэдэнь, арсангүй бүри дэмжээб, - гэжэ Сталина Очирдараева нүхэрынь хөөрэнэ. - Эгээл түрүүн гэрэйнгээ баруун тээ багахан теплицэ баряад, түрүүшынхиеэ үгэрсэ таряад туршаабди. Дулаа оруулха, газараа үтэгжүүлхэ гэхэ мэтэ ажал хэгдээ ааб даа, - гээд, үргэлжэлүүлнэ.

Туршажа тариһан үгэрсэеэ 2015 оной үбэлэй дунда һарын гарагай 23-да Сосоровтон таһалжа эдеэ, амталаа. Шэрүүн уларилтай манай Буряадта үбэлэй сагта иимэ эдеэ ургуулхаар гэжэ мэдэрхэдээ, хэжэ байһан ажалнай үрэ дүнтэй байха гэжэ тэдэ ойлгоо бшуу. Нүгөө жэлынь тэдэ «Хүдөө ажахы һая эрхилэгшэ» гэһэн түсэлдэ оролсоод, гүрэнэй талаһаа 1,5 сая түхэригэй дэмжэлгэдэ хүртөө. Тэрэ мүнгэндөө теплицэдээ дулаа оруулаа, мүн уһалалгын сорго, хабтагай гэхэ мэтэ барилгын хэрэгсэлнүүдые худалдан абаад, тэрэ жэлдээ хоёрдохи томо теплицэ баряа. Тэрэ гэһэнһээ хойшо Еши-Доржо ахай Сталина эгэшэ хоёр үхи хүүгэдээрээ хамсыгаа шуун ажаллажа, ном уншажа гү, али Интернедэй аргаар дүршэл халан абажа, үгэрсэ ургуулха шадабари, мэдэсэеэ үргэдхэжэл байнад. Мүнөөдэрэй байдалаар хүдөө ажал эрхилэгшэд 1 мянга 500 дүрбэлжэн талмай хушаад, шэмэтэй үгэрсэ ургуулна.

- Бидэнэй ургаса аймагай бүхы дэлгүүрнүүдтэ худалдагдана. Тиихэ мүртөө үшөө Улаан-Үдын «Титан» гэһэн бүлгэмтэй, мүн БМПК гэһэн үйлэдбэритэй хэлсээ баталаад, ургасаяа хуряажа оруулнабди. Бидэнэй ургуулһан үгэрсэ худалдан абахаяа арад зон хүлеэжэ байдаг болонхой, - гээд, Сталина Сергеевна омогорхон байжа хэлэнэ.

Хэжэ, эрхилжэ байһан ажалайшни үрэ дүн арад зон сэгнэжэ, һайнаар тэмдэглэжэ байхадань, урмашангүй яахабши даа. Үгэрсэ ургуулха гээшэ тиимэшье бэлэн хэрэг бэшэ. Зунай шатама наран доро халаһан теплицэ соо хараһан лэ хүн хүдэлхэеэ зүрхэлхэгүй. Уһалха соргонууд татагдабашье, обоолхо, үрмэдэһэ ногооень түүхэ, уяжа үлгэхэ гээд, ажал олдоод лэ байха. Сосоровтон хажуудаа 5-6 хүниие абажа, ажалтай болгонхой, салин хүлһэ түлэнэ. Тэдэнь һарадаа дунда зэргын 15 мянган түхэриг олзолно.

Үнэгүй үтэгжүүлгэ – хорогүй хоол

Үбэлэй эхин һара болотор шахуу һүүлшынгээ ургаса хуряана. Тиигэһэнэй удаа дахин жэлэйнгээ тарилгада газараа бэлдэнэ, үхэр малайнгаа шэбхэ шабааһа оруулна. Үбэлэй эгээл хүйтэн хоёр һарада амараад, дахинаал эхилнэ. Эгээл мүнөө эдэнэр теплицэ соогоо галаа түлижэ, газараа гэдхээжэ эхилнэд. Хабарай дунда һарын эхиндэ түрүүшын ургасаяа хуряажа абаха. Ургамал бүхэн дулаанда, уһанда, нэн түрүүн наранай элшэдэ айхабтар дуратай юм. Хэдышье дулаан, шиигтэй байг, наранай элшэдэ шаруулаагүй бол, ургамал ургахагүй.

- Бидэ ямаршье химиин бодос хэрэглэдэг гүйбди. Хүдөөдэ байгаа һэн хойноо адуу малаа, хони ямаагаа олоор баридаг аабзабди. Тэдэнэйнгээ аргал, шэбхэ гамгүйгөөр хэрэглэнэбди. Моринойнгоо тонтогоол уһанда холёод уһалхадамнай, ургамалда тон хэрэгтэй калий гэжэ бодос ороно. Харин дэлгүүрһээ калий худалдан абаха болоо һаа, хахад хиилын түлөө 300 түхэриг үгэхэ болонобди. Юунэйхи худалдан абахабибди, газаамнай миинтээр дүүрэн хэбтэхэдэнь, - гэжэ Сталина Очирдараева һанажа байһан бодолоороо хубаалдана.

Хүршэ Хитад гүрэндэ гү, али тэндэхи зоной манай Ород Уласта газар абаад ургуулһан огородой эдеэн мантан томо байдаг. Тэдэ ургаса ехээр абахын тула, айхабтар ехээр химиин бодос хэрэглэдэг бшуу. Тэрэ хоро хэрэглэжэ ургуулһан эдеэ бидэ эдихэдээ, ямар ехээр өөрыгөө хорлоһоноошье мэдэнэгүйбди. Хэр угһаа буряад-монгол арад адуу малаа үдхэжэ, тэрэнэйнгээ һү, мяхаар үл залгажа ябадаг һаа, хэдэн зуугаад жэлэй туршада ород арадтай зэргэлжэ һуухадаа, огородой эдеэндэ баһал оронхой, дуратайгаар эдидэг болонхой.

Хүдөөдэ хүдэлхөөр лэ даа!

Малшан айл бүлэдэ хүдөө газарта үндыһэн Еши-Доржо Бум-Цыренович мүнөө өөрөө адуу малаа үдхэжэ, газараар дүүрэн ногоон ургамал эдеэ ургуулжа, дуратай ажалаа эрхилнэ. Тэрэ мэргэжэлээрээ малай эмшэн юм. 1990 гаран оноор юумэнэй хубаари болоходо, энэ газарта нүхэдөөрөө һаамхай үнеэ харадаг болоо һэн. Харин нүхэрынь Сталина Сергеевна 10 гаран жэлэй саада тээ хүдөө гаража, үнеэ һаахаш, ургамал ургуулхаш гээ һаань, этигэхэгүй байгаа. Тэрэ 20 гаран жэлдэ Улаан-Үдэдэ эрхимээр ажаллажа байтараа, хүдөө гараа бшуу.

- Мүнөө намайе хото руу байлгажа шадахагүйт. Хэжэ байһан ажалдаа дадааб, хүдөө һууринда байхада, һайн талань олон. Гансал залхуурангүй хүдэлөө һаа, амаа тоһодохын хажуугаар, мүнгэ олохо арга дүүрэн, - гэжэ Сталина эгэшэ хэлэнэ.

«Алтан дээгүүр алхалжа ябаад, арбан хургаараа адхажа, абажа шадахагүй буряадууд байналта даа», - гээд, нэгэ Дунда Азиһаа гарбалтай танил хүбүүнэй хэлэһыень мартадаггүйб. Тэдэ баһал хабар ерээд, хартаабха, хапууста ургуулаад, хажуугаарнь барилгын ажал хэлсээд, намартаа гэртээ ябахадаа, хүн бүхэниинь 1 сая үлүүтэй мүнгэ олоод ошоно. Хамба ламын хэлэдэгээр, хүдөө гаража, хони малаа үдхэжэ, газар дээрээ баяжаха сагнай ерээ гү, буряадууд?

Еши-Доржо Сосоровой дурадхаһан гэрэл зураг