1292
Эгээл түрүүн сагаалжа ерэһэн хүн гээшэмнай эгээл хүндэтэй айлшан болодог. Тэрэ айлшан эрэ хүн һаа, гэртэ оромсоороо, бүһэдэхи хутагаяа доошонь табяад, бурханда ошожо мүргэһэнэй һүүлээр гэрэй эзэдтэй золголсодог, амар мэндыень асуудаг, байра байдал тухайнь мэдэжэ абадаг һэн гэдэг. «Буруумнай булшантай гү, даагамнай далантай гү?», «Сагнай һайхан, саһан нимгэхэн хаяа?» гэхэ мэтын асуудалнууд буужал буужал байха.
Сагаалганай амаршалга – золгохо ёһо гээшэ баһал өөрын гуримтай. Дүү хүнүүд айлшанай гарые дороһоонь, альгануудаа өөдэнь харуулжа, тохоногтонь дүнгэн золгоно. Аха хүнүүд альгануудаа уруунь харуулаад, дээрэнь гараа табижа амаршална. Амаршалалсаһанай һүүлээр айлшад эгээл хүндэтэй газар – хойморто һуужа, амгалан тэнюунээр забилха зуураа, орогшо айлайнгаа байра байдал тухай, үхибүүдэйнь, түрэл гаралайнь элүүр энхэ, мал адууһанай тарган тобир, үбһэ тэжээлэй элбэг дэлбэг тухай хөөрэлдөө эхилнэ. Эрэшүүл тамхияа залалсана.
Хоёр янзын табаг айлшанда табигдана. Сагаан эдеэнэй табагта элдэб шэхэр (саахар, конфетэ), айрһан, хүшөөмэг, гурилаар бэлдэгдэһэн шаанги, үрмэн, шара тоһон гэхэ мэтэ ороно. Эгээл түрүүн эдеэнэй дээжэ – халуун сай айлшанда барюулагдаа ааб даа. Айлшанай сай ууһаар, сагаан эдеэнэй табагһаа ама хүрэһөөр һуутар, мяхан табаг – бууза, шанаһан мяхан, гэдэһэтэй мяхан, шүлэн гэхэ мэтэ бэлэн болоодхино. Эгээл эндэ мяхан табагай табигдахатай хамта, гэрэй эзэн бодожо, танхатай гү, али гүсэтэй тогооной архи хундага соо хээд, айлшандаа барюулна. Айлшан сагаан эдеэнэй дээжэ – тогооной архиһаа сэржэм үргэжэ, орогшо айлайхиндаа амар мэндые, элүүр энхые хүргэжэ, гараа үргэн ёһолно:
- Мэндэ-ээ!
Гэр соо байгшад бултадаа омог хүхюунээр харюусана:
- Мэндэ-ээ, мэндэ-ээ!
Гэрэй эзэн ууса мяха хурса хутагаар отолон эмдэжэ, наһатай хүнүүдтэ эгээл түрүүн барина, бултанда тэрэ хоолһоо хүртөөнэ. Хониной дала һаань, баһал иимэ янзаар тэрэнэй мяхан хубаагдана. Эдэ бүхы гурим сахиһанай, найрлаһанай һүүлээр дуу дуулалдаан, элдэб шог зугаа эхилнэ. Хуур, лимбэ дээрэ наадалган болоно.
Анна Огороднигой гэрэл зураг
Сониной архивһаа
