1207
Агууехэ Илалтын 75 жэлэй ойн баяр ойртожо байна. Энэ ойдо зорюулагдаhан хэмжээ ябуулганууд орон дотор хаа-хаанагүй үнгэргэгдэнэ гээшэ. Тиигэжэ энэ hарын 14- дэ Захааминай аймагай Санага нютагайхид Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнда хабаадаhан нютагайнгаа ветерануудай гэгээн дурасхаалда зорюулжа, гар бүмбэгөөр тулалдаануудые үнгэргэбэ.
Сэрэгшэдэй баатаршалга - сэдьхэл соомнай
1941-1945 онуудай дайнда Санага нютагhаа 251 хүн татагдажа ошоhон юм. Тэдэнэй тэн хахадынь гэхэ гү, али 121 хүбүүд эхэ нютагтаа бусаха хубигүй байшоол даа. Ехэнхинь дайнай газарта алдалан унаа, олон хүнүүд hураг суугүй хосороо, дайнай шарха дабажа шадангүй наhа бараха ушарнууд үсөөн бэшэ байгаа. Мүнөөдэрэй байдалаар энэ ехэ һууринда дайнда хабаадаhан гансаханшье ветеран үгы, амиды мэндэ нютаг нугадаа бусажа ерэбэшье, эдэ олон жэлнүүд соо наhанай дабаануудые гаталха гээшын тон хүндэ жама ёhоор хада гэртээ мордожо ошоол даа…
Аюулда ороhон Эхэ ороноо хамгаалhан эдэ ветерануудайнгаа хүндэлэлдэ гар бүмбэгөөр залуушуул болон аха наhатанай хабаадалгатай уласай хэмжээнэй мүрысөө санагынхид үнгэргэбэ. Мүнөө жэл эдэ наадануудаа Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнай 18 ветеранай – Бата Дамчеев, Шираб Тарбаев, Һама-Сэрэн Шагдуров, Никита Хадаев, Лубсан Гундуев, Санжайжаб Сосоров, Бимба Бадмаев, Лубсан Чимитов, Лубсан Нохоров, Гарма-Жаб Логинов, Бальжинима Домеев, Гарма Пренглаев, Цыден Гомбоев, Даша-Нима Доржиев, Самбу Бандеев, Отцырен Нохоров, Бимба Гундуев, Фёдор Бандеев гэгшэдэй мүнхэ дурасхаалда зорюулба гэбэл, ветерануудай үхибүүд, аша-гуша, зээнэр, түрэл түтимынь хамтаран, Санагын hургуулиин хамта олоной болон хүүгэдые hорин хүмүүжүүлэгшэ Гомбо-Сурун Санжитовай дурадхалаар үмсэ хубиhаань тамиршадай хоол унданай ба шангай жаса (280 000 түх.) байгуулжа оролсобо гээшэ. Энэ оролдолгын ашаар гайхалтай hайхан найр бүтэжэ, сэрэгтэ хабаадаhан нютагайхидайнь алдар нэрэнүүд үдэрэй туршада хүндэтэйгөөр нэрлэгдэжэ, хаража, хабаадажа байhан хүн бүхэнэй сэдьхэл зүрхэндэ хадуугдан мүнхэрбэ гэжэ элихэн байгаа. Тон лэ иимээр ерэхэ жэлhээ үлэhэн бусад ветерануудайнгаа дурасхаал мүнхэлжэ, иимэл хэмжээнэй наадануудые үнгэргэжэ байха шиидхэбэри абтанхай.
Холо ойрын хүндэтэ айлшад
Хүндэмүүшэ санагынхид тамирай энэ нааданда хабаадахаяа бууhан 160 гаран айлшадые угтажа абаа. Дүн хамта 21 команда Улаан-Үдэ хотоhоо, Түнхэнэй, Зэдын, Сэлэнгын аймагуудhаа, түрэл аймагаймнай Дүтэлүүр, Мэлэ, Шара-Азарга, Ёнгорбой, Ехэ-Сахир, Утаата һууринууд болон Закаменск хотоhоо хүрэжэ ерээ. Нютаг нугыемнай хүндэлжэ, уряалыемнай тогтоожо ерэhэн айлшадайнгаа урдаhаа Санага 5 команда табижа угтаа: тамирай ветеранууд болохо нэгэ эрэшүүлэй, хоёр эхэнэрнүүдэй, тиихэдэ залуушуулай хоёр команда.
Дурасхаалай эдэ наадануудые баярай оршондо нээлгэ дээрэ ветерануудай дайшалхы зам, наhанай намтар дэлгэрэнгыгээр хөөрэгдэжэ, дайнай шэрүүн жэлнүүдтэ Эсэгэ ороноо абаржа гараhан эсэгэ, абга, аханар ветерануудаймнай hайхан нэрэ нютагтаа хэзээдэшье мартагданагүй гэжэ баяртай үри бэень энэ ехэ хэмжээ ябуулга эмхидхэhэн нютагайхидтаа, хабаадажа ерэhэн холо ойрын олон тоото айлшадтаа үнэн зүрхэнэй баяр баясхалангаа мэдүүлээ.
Энэ hайхан дэмбэрэлтэй хэрэгтэ хабаадагшадые Буряад Уласай Арадай Хуралай hунгамал, нютагай хүбүүн Геннадий Юрьевич Доржиев амаршалжа, мүрысөөнэй шангай жасада өөрынгөө хубитые – 20 000 түхэриг оруулаа. Захааминай аймагай Захиргаанай түлөөлэгшэд мүн лэ доро дороо өөhэдынгөө хубита оруулан дэмжэжэ, hайхан наада юрөөбэд. Санага нютагай алдартай шуулганууд «Санага», «Сагаан дали» хүгжэмөөрөө, хатар наадаараа угталгын баярые шэмэглээ, буряад арадай хүгжэм айлшадай зориг дэмжэжэ баясуулаа. Эдир үетэн нютагай дархан Бадма Норбоевой бүтээhэн морин хуур дээрэ наадажа, эхилжэ ябаhан бэлигээ гэршэлээ.
Нютагай Соёлой-тамирай ордоной ба дунда hургуулиин тамирай танхимууд соо нааданууд үглөөнhөө захалжа эхилэнхэй байгаа. Баярай оршондо нээлгын удаа үдэрөө дүүрэн харагшадай шууяатай дэмжэлгэ доро үргэлжэлөө. Аха наhатанай тоодо Түнхэнэй Таhархай нютагhаа 65 наhатай Аралжин Пашинов, тиихэдэ Дүтэлүүрэй 74 наhатай Бадмажап Бальжанов гэгшэдэй хэнhээшье дутуугүй хабаадалсаhан ушар омогорхомоор, дэмжэмээр hайхан байгаа.
Хушаар хэгдэhэн шагналнууд
Илагшадые тодоруулhан түгэсхэлэй уулзалганууд hүниин тэн болотор үргэлжэлөө. Улаан-Үдэдэ ажаhуудаг Захааминhаа гарбалтай зоной «Хадата Захаамин - XXI зуун жэл» гэhэн эблэлэй эрэшүүлветеранууд үсэд нэтэрүү тулалдаа харуулжа, Сэлэнгын аймагай ветерануудые диилэжэ, нааданай I hуури эзэлжэ, cэлэнгынхид II hуурида гараа. Закаменск хотын ветеранууд III hуурида.
Залуушуулай хабаадалгатай найман командын хоорондо ехэ hонирхолтой наадан үнгэрөө. Эндэ Мэлын, Зэдын аймагай, ШараАзаргын команданууд бусадhаа булюу байжа, түрүүшын гурбан hуури эзэлжэ, кубогуудта хүртөө.
«Мэхээр» гэжэ өөрыгөө нэрлэhэн Мэлын команда (hоригшонь Фидель Бальжанов) шангахан тэмсээн соогуур Зэдын аймагай гар бүмбэгэшэдые булижа, нааданай абарга боложо тодороо. Зэдынхид (hоригшонь Владимир Сандипов) «мүнгэн» шагналда үлэжэ, III hуурида Шара-Азаргын hургуулиин hурагшадай (hоригшонь Олег Жалсанов) команда гараа.
Эхэнэрнүүдэй нааданда айлшадай – Сэлэнгын аймагай команда абарга боложо, II hуурида Закаменск хотын команда, гурбадахида Ехэ-Сахирай эхэнэрнүүд гараа. Нааданай түгэсхэлдэ нэрлэгдэhэн заабаринуудаар шалгарhан тамиршадта мүн лэ шагнал хайранууд барюулагдаа.
Хуша модон тухай дээрэ дурдаа бэлэйбди. Энэ үдэрэй туршада үнгэрhэн наадануудай илагшад Санагын дасанай дэргэдэхи дарханай газарта бүтээгдэhэн хуша модон кубогуудаар, медальнуудаар шагнагдаа. Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнай ветерануудай дурасхаалда зорюулан эмхидхэгдэhэн наадануудай мүнгэн шагналнуудые үри бэе, түрэлэйхидынь даажа абаад, иимэ hайхан наада бүтээбэ гэжэ онсолон, дахин-дахин нэрлэмээр байна.
Соёлма БАЛЬЖУРОВАГАЙ гэрэл зурагууд
Соёлма БАЛЬЖУРОВА, «Ажалай туг» сониной сурбалжалагша
