​Дуушан түрэһэн урмандаа дуунай һорёо туршажа...

Оперын дуушаниие тамиршантайл жэшэмээр. Хажууһаа харахада, бэлэн шэнги аад, үнэн дээрээ үдэр бүриин һорилго яаха аргагүй хэрэгтэй. Хэдыхэн хэшээл гээжэрхибэл, хэбээ алдагдаха. Хүлһөө нилээд адхажал, хүнэй урда дуулаха эрхэтэй бологдодог гэжэ оперын дуушадаар олохон түсэлнүүдые бэелүүлһэн нэгэ мэргэжэлтэн намда хэлэһэн юм. Г. Цыдынжаповай нэрэмжэтэ Буряадай гүрэнэй оперо болон баледэй театрай залуу дуушан Мария Балданова тэрэ үгэнүүдые дахин һануулба.

- Маша, гол зэбсэгээ – хоолойгоо һөөл ехээр гамнадаг аабзаш? 

- Дуушан бүхэниие хоолойнь лэ тэжээнэ ха юм. Тиимэһээ гамнангүй яахабибди. Хүйтэн унда уухагүй, хүзүүгээ орёогоод ябаха, амталуур эдихэгүй, һамар сэмэхэгүй – эдэ бүгэдые үргэлжэ баримталдагби. Гэбэшье хоолойн тембр, хүгжэм илгаха шадабари, һайхан нюур шарай, бэе мүнөө сагта угаа эрилтэтэй. Теэдшье нэн түрүүн уян ухаан хэрэгтэйл даа. Хэды ута аринуудые сээжэлдэнэ гээшэбибди – та тухайлнашьегүй ёһотойт. Тэрэмнай үшөө итальян, француз болон немец хэлэнүүд дээрэ ха юм. 

- Минии мэдэһээр, театрай дуушан болоһооршни гурбадахи жэл ябаба. Һаял ороһон аад, нилээд олон партинуудые гүйсэдхэжэ үрдеэд байнаш. Алиниинь шамда ехэ дүтөөр һанагдаа бэ? 

- Нэгэдэхи болон хоёрдохи нюурай дүрэнүүдые гүйсэдхөөб. Тиимэшье олон гэхэгүй байнаб. П. Чайковскиин «Евгений Онегиндэ» Ольгын, Дж. Вердиин «Риголеттодэ» Маддаленын, «Травиатада» Флорын болон бусад дүрэнүүдые наадааб. Хүүгэдэй зүжэгүүдтэ оролсоһомби. Гэбэшье Ж. Бизегэй «Кармен» зүжэгтэ Карменэй парти намда ехэ һайшаагдаа, тон дүтөөр һанагдаа. Меццо-сопрано хоолойтой дуушан бүхэндэ энэ дүрэ таарадаг. Энэ парти үшөө удаахан лэ дуулахаб гэжэ найданаб. Тиихэдээ ганса манай театрта бэшэ, мүн ондоо тайзанууд дээрэшье гүйсэдхэхэл аабзаб.

- Маддаленын дүрэ ехэ шадамараар гүйсэдхэжэ, түрэл театрайнгаа шанда һаяхана хүртөөш гэжэ дуулаа һэм. Амаршалнаб! Хэр орёо парти бэ?

- Орёо бэшэ партинууд юрэ байдаггүй. Дуулаха ба наадаха талаар хуу өөр өөрын онсотой. Маддаленын дүрэ намда һонирхолтой байгааа. Зан абарииень харагшадта тодоор хүргэхэ гэжэ ехэ оролдооб. Тэрээнииемни суг хүдэлдэг нүхэдни үндэрөөр сэгнээ. 

- Буряадһаа гадуур урилдаануудта горитой ехэ амжалтануудые туйлажа эхилэнхэйш. Тэрэнээ хөөрыш даа.

- Хабаадахада ехэ орёо гэхэ байнаб. Тайзан дээрэ гарахынгаа урда тээ зүрхөө дараха, бэеэ зэһэхэ шухала. Бүхы шадабарияа харуулха хэрэгтэй ха юм. Ябан ошон, дүршэл бии болохо аабза. 

СССР-эй арадай артист Ирина Петровна Богачёвагай дурасхаалда зорюулһан «СанктПетербург» гэжэ оперын дуушадай уласхоорондын урилдаан – мүнөө дээрээ һүүлшымни мүрысөөн болоно. Тэрээндэ эхэнэрнүүдэй дунда 1-дэхи шан үгтөөгүй юм. Харин хоёрдохи шангыень би абааб. 

Энэ ехэ амжалта гэжэ һананаб. Юундэб гэхэдэ, 15 гүрэнһөө 250 хабаадагша оролсоо. Жюриин 80 хубинь хари гүрэнэй мэргэжэлтэд байгаа. Тиимэһээ али нэгэниие үргэхэ ба унагааха гэжэ байгаагүй. Энэ үнэн сэхэ урилдаанда манай театр онсо шалгараа. Эрэшүүлэй дунда 1-дэхи шан Батэрдэнэ Доржцэдэн абаа. Дарима Лхасарановна Линховоинойл ашаар тус илалтануудые туйлаабди гэхэ байнаб. Бүхыгөөрөө оролдожо, бидэниие угаа ехээр бэлдээ ха юм. Нютагаа бусаһан хойномнайшье, Питерһээ хонходоод, манай театрай амжалта тухай хүгжэмдэ дуратайшуул хэлсэһээр гээ бэлэй. Тиимэһээ Буряадай оперо болон баледэй театрай дуушан болоһондоо омогорхожо ябадагби. Хахад жэлэй үмэнэ Казаньда Глинкын нэрэмжэтэ урилдаанда оролсоо һэм. Тиихэдэ жюриин бүридэлдэ Ирина Петровна байлсаһан юм. Дээдэ зэргын мэргэжэлтэнһээ хэшээл абаха азатай байшооб. Нэгэ ариие намаар дуулуулаад, хайшан гээд зүбөөр гүйсэдхэхэбиб гэжэ тон наринаар ойлгуулжа үгэһэн юм. Тэрэл ариие Санкт-Петербургда дуулааб. Тиигэхэдээ Ирина Петровнагай адаглаһан бүхы дутуу дундануудые дабтахагүй гэжэ шуумайгааб.

- Дарима Линховоин теарта хүдэлхыеш уряа һэн гү? 

- Тиигээгүй һаань, оперын дуушан болохогүй һэм. Юундэб гэхэдэ, оперын дуушан болохо хүсэлгүй ябааб. Дэмжээд, заагаад, залаад үгэхэ хүнтэй наһандаа ушарха гээшэ ехэл аза талаан гээшэ. Дарима Лхасарановнагай намда этигэһэндэнь баярые хүргэхэ байнаб. 

- «Одомби» гэжэ өөрыгөө тоолодог? 

- «Одон» гэжэ үгэдэ оройдоо дурагүйб. Хэрбэеэ олондо мэдээжэ мэргэжэлтэниие тиигэжэ нэрлэдэг һаа, би өөрыгөө тиимэб гэжэ хэлэхэгүй байнаб. Тиимэ болохын тулада, он жэлнүүд ошохо ёһотой. Театр ерэһээрни, хэдыхэн лэ жэл болоо ха юм. 

- Тайзан тухай хэзээ бодожо эхилһэн?

- Ехэ тайзан руу удаахан лэ һалирааб. Унахашье, бодохошье сагууд байгаа. Һургуулида һурахадаа, хоорто дууладаг һэм. Зүһэ муутай «борохон» басаган ябааб. Хожомынь гансаараа дуулажа эхилхэдээ, гэртэхинэйнгээ урда шадабарияа мэдүүлхэ гэжэ хэды оролдообиб даа. Юрэдөө тоожо үгөөгүй. Тиимэһээ дунда һургуулиин удаа Зүүн Сибириин Технологическа ехэ һургуулиин экономическа факультедтэ ороһон байгааб. Теэд үсэд нэтэрүү һэн тула, өөрынгөө һанаашалһые бэелүүлжэ шадааб. П. Чайковскиин нэрэмжэтэ колледждо һурахаяа орожо, Россиин соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ Баир Гомбоевич Базаровай шаби болооб. Багшамни намда ехэ найдадаг бэлэй. Мүнөө намаар омогорхохо һэн гэжэ һананаб. Гнесинүүдэй нэрэмжэтэ хүгжэмэй академидэ дуулаха хүсэлни буурашаһан юм. Теэдшье саг соонь буруугаа ойлгоод, дахинаа эхилхэ шадал олоһондоо урматайб.

- Нэгэ үедэ Зоригто ба Нонна Тогочиевтанай студида дуулааш. Тиигээ бэзэш?

- Түрүүшын гастрольнууд, өөрын зохёоһон дуунууд, өөрын зохёохы үдэшэ – эдэ бүгэдые тэрэл үедэ үзөөб. Иимэ дүршэл олгуулһан Зоригто Жамсаранович Нонна Валиджановна хоёрто ходо баяртай байдагби. Намайе тайзан дээрэ бэеэ зүбөөр барижа һургаал даа. 

- Мүнөө сагта артистнарай хубиин байдалаар зон ехэ һонирходог болонхой. Тиимэһээ баһал эжы аба, наһанай нүхэр, үхибүүд тухайшни мэдэхэ хүсэлтэйшүүл байха аабза.

- Эсэгэмни Эрхүү можын Оһын аймагһаа гарбалтай. Эжымни – Мухар-Шэбэрэй. Би тэндэ түрөөб, өөдөө болооб. Наһаараа суг байһайбди гэхээр хүнтэй үшөө ушараагүйб. Саг ерээгүй ха. Тиибэшье томохон басагатайб. Тэрэмни дуушан болохогүйб гэдэг. Юундэб гэхэдэ, артистнарай үхибүүд гэртэхинээ үсөөн харадаг ха юм. Үргэлжэ гастрольнууд болон оройн тоглолтонуудһаа хашаршанхай байдаг. 

- Сүлөө сагаа яажа үнгэргэдэг?

- Абяа шэмээгүй оршон байдалда пряжаар нэхэхэ дуратайб. Теэдшье сүлөө саг үсөөн тудадаг. Ехэнхидээ ажалдаа сагни үнгэрнэ. Дуратай ажалтай хадаа жаргалтайлби даа. Театртаа ороод, гарахашье хүсэл түрэдэггүй. Бэлэхэн ажалтайт гэжэ зарим зон хэлэдэг. Тиимэ бэшэ. Тайзан дээрэ гарахын тулада хэды ехэ бэлдэлгэ хэнэ гээшэбибди.

- Түсэбүүдшни ямар бэ?

- Бүри олон гол партинуудые гүйсэдхэдэг һаа гэжэ бододогби. Янза бүриин урилдаануудта оролсожо үрдихэеэ һананаб. Тэдээн наһанай хизааралтатай ха юм. Ургахал, хүгжэхэл хэрэгтэйл даа. 

- Амжалта хүсэе!