801
Бата Михишкеевич Дамчеев Лхагба Будаевич Аюшеев хоёр
Энэ гэрэл зураг дайнай дүүрэхэ үедэ Германиин Потсдам хотын госпитальдо абхуулагдаhан түүхэтэй.
1945 оной зунай үедэ Захааминай Санага нютагта түрэhэн хоёр бүлөөлэнгүүд харатан дайсанаа даража, амиды мэндэ үлэhэн туйлай ехэ баяртай, золтой хоёр уулзаад байнад. Эдэнэр хэд бэ гэбэл, Алдар Солын орденой дүүрэн кавалер Бата Михишкеевич Дамчеев ба Лхагба Будаевич Аюшеев хоёр юм. Бата Дамчеев - шошоолог угай Михишкэ Дамчеевэй хүбүүн, харин Лхагба Аюшеев Михишкын Нагмид эгэшын хүбүүн болоно.
Бата Дамчеевэй дайшалхы зам 1942 оной март hараһаа эхилээ. Сапёрой, снайперай hургуули гараад, Сталинград шадар 321-дэхи стрелково дивизиин бүридэлдэ орожо, фронт хүрэжэ ерээ. Август hарада тагнуулшан Дамчеев түрүүшынгээ “Шэн зоригой түлөө” медальда хүртөө. 1943 оной август hарада тагнуулшад немецүүдэй штаб үгы хэжэ, шухала документнүүдые абажа бусаа. Тэрэ баатаршалгынгаа түлөө хоёрдохи “Шэн зоригой түлөө”гэжэ медальда хүртэбэ. Уданшьегүй немецүүдэй эшелон тэhэлжэ, олон сэрэгшэдые, танкнуудые, элдэб буу зэбсэгыень hалгааhанай түлөө “Дайшалхы габьяагай түлөө” гэhэн медаль абаба.
1944 оной сентябрь hарада Дамчеев нүхэдтэеэ дайсанай ара талаhаа хэдэн сэнтэй “хэлэ” барижа асарhанайнгаа түлөө Алдар Солын гурбадахи шатын ордендо хүртэбэ. 1945 оной январь hарада Познань хото шадар Дамчеев немецүүдэй дзот тэhэлжэ, нүхэдэйнгөө урагшаа дабхиха замые сэбэрлэжэ, Алдар Солын хоёрдохи шатын ордендо хүртэбэ. Апрель hарын hүүл багаар манай сэрэгшэд Берлин хото хүрэжэ, хотын үйлсэнүүдээр шанга тэмсэл эхилээ. Эндэ эрэлхэг зориг харуулжа, Бата Дамчеев Алдар Солын нэгэдэхи шатын ордендо хүртэбэ.
Майн хоёрто Дамчеев хүндөөр шархатаба. Тиин Потсдам хотын госпитальдо хэбтэжэ аргалуулаа. Эгээл эндэ госпитальдо байхадань, Лхагба Аюшеев бүлэнь ерэжэ, баяр баясхалантайгаар уулзажа, тэдэнэр гэрэл зурагаа абхуулhан түүхэтэй. Бата Дамчеев энэ зурагта хоёр Алдар Солын орден үбсүүн дээрээ яларууланхай. Гурбадахи Алдар Солын I шатын орден 1946 оной май hарада Веймар хотодо маршал Василий Чуйков Бата Дамчеевтэ барюулhан юм. Эндэ дурдагдаhан шагналнуудhаа гадуур Бата Дамчеев “Сталинград хотые хамгаалhанай түлөө”, “Берлин хотые абаhанай түлөө” гэhэн медальнууд ба “Эрхим мэргэн буудагша”, “Эрхим тагнуулшан” гэһэн тэмдэгүүдтэ хүртэhэн юм.
Лхагба Аюшеев бүлэнь дайнай урда 1937 ондо нютагтаа долоон класс дүүргэжэ, Хяагтын багшанарай hургуулида оронхой, багшын мэргэжэл шудалжа байгаа. Албанда мордоходонь, тэрэниие эрдэмтэй залуу хүн гээд, Забайкалиин сэрэгэй округой авиатехническэ училищида эльгээгээ. Тэрэнээ дүүргээд байхадань, Украинын Конотоп гэжэ хотодо албанда эльгээгээ. Дайнай эхилшэхэдэ, Лхагба Будаевич хэды дахин фронт эльгээгты гэжэ мэдүүлгэ бэшээ hэн. Теэд тэрэ албанhаань табяагүй юм. Ядахадаа лётчик-истребитель болохо дуратайб гэжэ бэшэбэ. 1942 оной дүүрэхэ үеэр Майкоп хотын лётно училищиин курсант болобо. Лхагба Будаевич фронт дээрэ самолёдуудые ниидэлгэдэнь бэлдэдэг, заhадаг, харуулай алба дүүргэдэг байгаа. Лётчик-истребитель болоод байхадань, дайншье дүүрээ. Батаяа шархатаад, госпитальдо хэбтэнэ гэжэ мэдээд, ошожо уулзаhан байна. 1947 ондо түрэл нютагаа бусажа ерээд, багшын ажалда хам орожо, наhанайнгаа амаралтада гаратараа багшалаа. СагаанМориной, Мэлын hургуулинуудта хүдэлжэ, бүхы эрдэм мэдэсэеэ, зүрхэ сэдьхэлээ үхибүүдтэ зорюулаа. Манай Санага нютагай түрэл хамаатан болохо хоёр бүлын дайшалхы, баатарлиг зам иимэл даа.
Санжай-Ханда ДАРМАЕВА
Гэр бүлын архивһаа гэрэл зураг
