​Дүүрэн бэшэ гэр бүлэнүүд дэмжэгдээ

Гэрэл зураг arigus.tv

Шахардуу байдалай тохёолдоһоор, Буряад орондо хүүгэдтэй гэр бүлэнүүдые дэмжэлгын элдэб янзын хэмжээнүүд үзүүлэгдэнэ. Тэрэшэлэн һургуулидаа хүнгэлэлтэтэйгөөр хооллодог байһан һурагшад эдеэ хоолоор хангагдаа. Харин дүүрэн бэшэ гэр бүлэнүүдэй үхибүүдтэ (һургуулида ороодүй болон 16-18 наһатай) амяараа эдеэ хоолой суглуулбаринууд хараалагдаһан байна. Уласай ниислэл хотодо тус дэмжэлгын хэмжээн хэр үзүүлэгдэбэб гэжэ Улаан-Үдэ хотын ажаһуугшадые ниигэмэй хамгаалгын управлениин дарга Анатолий Печкинтэй хөөрэлдэбэбди. 

- Анатолий Николаевич, абаһаар асууһуу – эдеэ хоолой суглуулбариие голоһон, муушалһан зон бии гү?

- Бидэ Улаан-Үдэ хотын ганса түрэлхинтэй үхибүүдтэ эдеэ хоол апрелиин 22-һоо тараажа эхилээ һэмди. Тиин хэды хүн бэ, тэдыл һанамжа байдаг гэдэгшье һаань, дураа гутаһан зон дайралдаагүй. Ехэнхиниинь һайнииел хүргэнэ һэн. Суглуулбарида ямар эдеэ хоолой зүйлнүүд орохоб гэжэ бидэ шиидхэнэ, бүридхэнэ бэшэбди. Манай уялга – зөөри багатай гэжэ тогтоогдоһон ганса түрэлхинтэй гэр бүлэнүүдтэ энэ дэмжэлгые дамжуулжа үгэхэ. Суглуулбариин бүридэл Роспотреб-хиналтатай зүбшөөгдэнхэй юм.

- Хэды хүүгэд энэ дэмжэлгэдэ хүртөө гээшэб? 

- Улаан-Үдэдэ 3433 үхибүүн болоно. Эдэмнай ганса эжытэй һургуулида ороодүй багашуул болон һургуулиһаа гаража ошоһон 16-18 наһатай хүүгэд гээшэ. Эндэ ганса эжын зэргэ тухай ойлгуулжа үгэхэ шухала, юуб гэбэл, гансаараа үхибүүдээ хүмүүжүүлдэг олон эхэнэрнүүд хонходожо, юундэ намда үгэнэгүйбта гэжэ гомдоно. Теэд манай гүрэнэй Гэр бүлын хуулиин ёһоор, ганса эжы - хадамгүйгөөр түрэһэн (хүүгэдэйнь түрэһэн тухай үнэмшэлгэ соо эсэгыень бэшэдэг мүр зураатай байха ёһотой); хадамтайгаар түрэһэншье һаа, эрэ хүниинь үхибүүнэй эсэгэ бэшэб гэжэ хуулиин ёһоор арсанхай; хадамгүйгөөр үхибүү үргэжэ абаһан эхэнэр. Харин хадамда гараад, үхибүүнэйнгээ эсэгэтэй һалаһан, мүн алиментэ абадагшьегүй эжынэр ганса гэжэ тоологдодоггүй юм. Үшөө нэгэ ажаглалта. Иимэ дэмжэлгэдэ хүртэхэ гол эрилтэ – ганса эжы заабол ажаһуугшадые ниигэмэй хамгаалгын зургаанда бүридхэлдэ абтанхай болон иимэ эхэнэрнүүдэй хүүгэдтэ хараалагдадаг һара бүриин тэдхэмжэ мүнгэ абадаг байха ёһотой. Ондоогоор хэлэбэл, гэр бүлэнь зөөри багатай гэжэ тогтоогдохо болоно. Бидэ 2019 ондо дансануудайнь хүсэндөө байха болзорой дүүрээд, дахяад мэдүүлгэеэ тушаажа үрдеэгүй ганса эжынэрэй хүүгэдтэ эдеэ хоолой суглуулбаринуудые баһа үгэлсөөбди. Тиигэхын тула хуушан тобьёгуудаа бодхооһон байнабди. Гадна хэн нэгэндэ дабтажа үгэхэгүйн тула илангаяа 7 болон 16 наһатай хүүгэдэй тобьёгуудые һургуулинуудайхитай зэргэсүүлжэ хараабди. Юуб гэбэл, эдеэ хоолоор хангаха дэмжэлгэ һурагшадта амяараа хараалагдана. Теэдшье энэмнай баһа гүрэнэй мүнгэн ха юм даа: Буряадай Толгойлогшын захирамжаар уласай бюджедһээ гаргашалагдана.

- Анатолий Николаевич, эдеэ хоол гэр гэртэнь абаашажа үгэхэдэ, ямар бэрхэшээлнүүд дайралдааб? Зарим зониие могойн мүрөөр мүрдэжэ олоо ёһотойт...

- Энэ талаар манай мэргэжэлтэд нилээд ехэ ажал ябуулаа. Тиихэдэ Буряадай Ажаһуугшадые ниигэмэй хамгаалгын яаманай байгуулгын һалбаринуудай хүдэлмэрилэгшэд, олониитын хэдэн нэгэдэлнүүдэй волонтёрнууд туһалаа. УлаанҮдэ хотын гурбан хороогой захиргаанууд, манай управлени, “Доверие” гэһэн түб унаагаар хангаа. Буряадай Хүрэнгэжүүлгын яаман “Яндекс” компаниин таксинуудые хабаадуулаа. Тиигэжэ 3 мянган гаран хаягаар ябаһан байнабди. Үнэхөөрөөшье, яһала олон хүнүүдые нилээд бэдэржэ олообди. Зарим эжынэр дансанууд соогоо зааһан хаягаар ажаһуудаггүй юм байна. Холбоо бариха утаһанайнгаа дугааршье һэлгэнхэй хүнүүд бии. Үнгэрхэдөө, бүридхэлдэ абтаһан, бодото дээрээ ажаһуудагби гэжэ зааһан, мүн үнэн дээрээ байдаг хаягуудынь бэе бэеһээ тад ондоонууд байха юм. Тиигэбэшье эжынэрые болон хүүгэдые энэ муухай халдабариин аюулһаа хамгаалхын тула эдеэ хоолой суглуулбаринуудые гэртэнь абаашажа үгэхэеэ арга шадалаараа оролдообди. Олдоогүй зон һүүлдэ өөһэдөө ерэжэ абаа. Гадна олон хүнүүд хүдөө нютаг түрэл гаралдаа ябашанхай байна. Иимэрхүү бэрхэшээлнүүд дайралдаал даа. 

- Энэ дэмжэлгэ нэгэл дахин үзүүлэгдэнэ. Зүб гү?

- Тиимэ. Саашадаа ямар байдал тогтохоб, ямар шиидхэбэри абтахаб, тэрээнһээнь лэ дулдыдаха. Гэхэтэй хамта, мүнөө Россиин Юрэнхылэгшын зарлигаар нэмэлтэ мүнгэн тэдхэмжэнүүд хараалагдана ха юм. Жэшээнь, “эжын мүнгэндэ” (материнский капитал) хүртэхэ эрхэтэй гэр бүлэнүүдэй хүүгэдтэ (0-3 наһатай) Пенсионно жасаар 5 мянган түхэриг түлэгдэнэ. Ажалгүй болоһон зоной үхибүүдтэ ажалаар хангалгын түбүүдээр 3 мянган түхэриг хараалагдана. Июнь һараһаа зөөри багатай түрэлхидэй 3-7 наһатай багашуулда амяараа түлбэри түлэгдэхэ. 

- 3-7 наһатай хүүгэдтэ түлбэри тухай мэдүүлгэ яагаад үгэхэб?

- Эндэ гэр бүлэ олзо оршынгоо хэмжээнһээ уламжалан, зөөри багатай гэжэ тогтоогдохо ёһотой. Мүн түрэлхидэй “Госуслуги” порталда бүридхэлдэ оронхой һаань, ехэ һайн. Илангаяа зөөри багатай гэжэ тогтоогдонхой болон үхибүүнэй һара бүриин тэдхэмжэ мүнгэ абадаг гэр бүлэнүүдтэ хабаатай. Өөрөөшье сэхэ хандажа болоно бэзэ. Зүгөөр утын ээлжээндэ байхагүйн, мүн түргөөр хэрэгээ бүтээхын тула мэдүүлгэеэ, гэр бүлын бүридэл тухай справка энэ порталаар сахим түхэлөөр эльгээгээ һаа дээрэ. Бусад дансануудые, тэрэ тоодо олзо оршо тухай справка албан зургаанууд хоорондын харилсаа холбоогоор өөһэдөө эрижэ абаха аргатайбди. Мүнөө “гэртээ һууха” гуримай үедэ олон хүнүүд “Госуслуга” хэрэглэжэ эхилэнхэй. Энэ портал дээрэ манай бүрин эрхэдэ хабаатай 20 хангамжа бии: үхибүүнэй һара бүриин тэдхэмжэ мүнгэн, түлеэ залһа абаха туһаламжа мүнгэн, дэмжэлгын бусад түлбэринүүд, элдэб янзын хүнгэлэлтэнүүд... Зүгөөр анха түрүүшынхиеэ хандаха зон уридшалан ээлжээндэ бэшүүлээд, өөһэдөө ерэжэ, дансануудаа тушааха болоно. 

- Анатолий Николаевич, манай асуудалнуудта харюусаһандатнай һайниие хүргэнэбди.