​Амарха саг ерэхэл байха

Татьяна Шайнова

Коронавирусһаа боложо, хэдэн арбаад гүрэнүүд хилэеэ хаажархинхай. Улас дотороошье зоргоороо саашанаашаа ябахамнай хорюултай. Иимэ байдал адагынь зун болотор үргэлжэлхэ. Харин амаралтынгаа хаһада далайн эрье ошожо, уһанда ородог, наранда бэеэ шаруулдаг заншалтай зон яахань гээшэб? Энэ асуудалһаа улам аяншалгын һалбарида үнөөхи үбшэн тахал яажа нүлөөлөөб гэжэ «BaikalEast Group» бүлгэмэй захирал Татьяна Шайноваһаа һонирхобобди.

- Татьяна Юрьевна, аяншалгын һалбари бусадһаа үлүүгээр коронавирусһаа хохидоо гэжэ үнэн гү?

- Яахын аргагүй үнэн. 15 жэлэй туршада энэ һалбарида хүдэлхэ үедөө иимэ ехэ хохидол үзөөгүйб. Январиин 25-һаа эхилжэ, бэрхэшээлнүүд ушаржа эхилээ. Хайнань хүрэтэр аяншалха гэжэ байһан зонииемнай Эрхүү хотын аэропорт дээрэ зогсоогоо. Хоёр хоноһон хойнонь Шэтэһээ бүридхэһэн бүлэгнай ошохо ёһотой байһан аад, баһал шадаагүй һэн. Ростуризм бүхы аяншалгануудые хорижорхёо бшуу. Хитадта иимэ юумэнэй болоо хада Вьетнам, Таиланд руу хуушан хэбээрээ эльгээжэ байха аабзабди гэжэ найдаһые удангүй тэдэмнайшье журамаа шангадхаа. Түрүүн Вьетнам коронавирусаар үбдэнэгүй гэһэн бэшэг баримта бүридхүүлээд ерэгты гэжэ эрилтэ табижа эхилээ. Тиихэдэнь дары түргэн путёвконуудаа һэлгэжэ, Таиланд эльгээгээбди. Мартын 22-то һүүлшын бүлэг аяншалагшаднай Паттайя зорёо һэн. Гэбэшье зургаа хоноод, амаралтынгаа болзорой үшөө дүүрээдүй байхада, нютагаа бусаха баатай болоо. Таиландда үдэшын 17 сагай һүүлээр газаа гарахые хорижорхёо бшуу. Талаан боложо, хари гүрэн эльгээһэн зон соомнай коронавирус халдаһан нэгэшье хүн байгаагүй. Гэртээ ерээд, хоёр долоон хоног соо тустаа байха эрилтэ бултадаа жэншэдгүй сахяа.

- Амаралтынгаа дүүрээдүй байхада, нютагаа бусаха баатай болоходонь, мүнгыень хүсэлдүүлдэг юм гүт? 

- Хүндүүлхэй асуудал дайрабат. Бидэ эндээ аяншалагшадые бүридхөөд лэ, амархаяа хүсэһэн газартань тэдэниие хүлеэн абаха зондо түлбэрииень эльгээжэрхинэ ха юмбибди. Харин тэдэмнай мүнөө болоходо, 2021 оной декабриин 31 болотор ерэжэ, үнөөхи мүнгэндөө амарха аргатайт гэжэ тангаригаа үгөөд лэ байна. Теэд тэрэ болоторнь байдал хэр заһарха юм ааб – бү мэдэе. Мүн авиакомпанинуудшье баһал һүүлдэ тэрэ биледээрээ ниидэхэт гэжэ хэлэнэ. Угайдхадаа хабарай амаралтын үеэр, майн һайндэрнүүдээр гэр бүлөөрөө хари гүрэн гараха түсэбтэй зон олон байгаа. Бүри намар болотор Хитад, Таиланд, Турци хүрэтэр бүридхэһэн турнууднай хосороо. Уридшалан путёвконуудые абажархиһан тэдээндэ мүнгыень тэхэрюулхэ талаар асуудал гарана. 

- Теэд 2021 оной дүүрэтэр амарха сүлөө олоогүй зон яаха юм бэ?

- Тэрэ болотор ерэжэ шадаагүй һаатнай, мүнгыетнай бусаахабди гэнэ. Юрэдөө, үзөөгүй юумэеэ үзэжэ байналди даа. Хэдэн жэлэй урда гахайн, шубуунай хамшаг гэхэ мэтын үбшэнүүдэй дэлгэрхэдэ, ойлгоншьегүй үнгэршөө бэлэйбди. Мүнөөшье Хитадта коронавирус дэлгэрбэ гэлсэхэдэнь, балай тоогоогүй байтарнай, юун болошобо гээшэб? Энээнэй һүүлээр хэзээ дүүрэн хүсэндөө орохо зомбибди – мэдэгдээгүй. Олохон турфирмэнүүд хаагдаха баатай болохо, хараарайгты. Ажалнай доллар, еврогэй сэнһээ сэхэ дулдыдана ха юм. Дээшээ бодожол байхадань, путёвконууднай үнэтэй болохо. Аяншалха аргатай зомнай эрид үсөөрхэ. 

- Теэд гансал гадаада гүрэнүүд руу турнуудые эмхидхэдэг юм гүт?

- Үгы. Манай бүлгэм аяншалагшадые хари гүрэн эльгээхэһээ гадна, эндээшье хүлеэн абаха эрхэтэй юм. Мүнөө Буряад орондо бүридхэгдэжэ байһан 80-яад турфирмэнүүдэй 20-ёодынь лэ Ородой Аяншалгын талаар федеральна агентствын тусхай тобьёгто оруулагданхай. Бидэ тэдэнэйнь нэгэн болонобди. Хитадһаа олон зониие угтадагбди. Март соо мүльһэнһөө үшөө мултараадүй Байгал далайе харахаяа, мүн “Байгалай миля” гэжэ авто-урилдаанда хабаадахаяа олон хитадууд ерэхэ ёһотой байһан юм. Гадна Ород гүрэнэйнгөө суута курортнуудта зониие эльгээнэбди. Алтайн Белокуриха ошохо хүсэлтэй зон бии һэн. Теэд манай гүрэндэ июниин 1 болотор бүхы амаралтын газарнууд хаагданхай. 

- Июниин 1-һээ нээгдэхэньшье асуудалтай ха. Хүүгэдэй элүүржүүлгын лагерьнууд ерэхэ зун огтошье хүдэлхэгүй гэлсээ бэлэй. 

- Нээгдээшье һаань, таһалга соо ганса гансаар байрлаха, хоол барихадаа, шэрээгэй саана нэгэл хүн һууха, бэе бэеһээ 1,5 метрэй зайда ябаха гэһэн эрилтэнүүдые Элүүрые хамгаалгын яаман табина ха. Гадна зугаасалгын арга хэмжээнүүдые эмхидхэхэнь хорюултай байха. Энэнь теэд ямар амаралта гээшэб?

- Харил даа. Иимэ байдалда хаана амарха болоно гээшэбибди?

- Хүдөө нютагаа гаража, түрэлхидөөрөө үбһэ хулһыень абалсаһаар байтарнай, зун үнгэршэхэ юм бэшэ гү? (энеэнэ). Гэхэ зуура Таиланд, Вьетнам гүрэнүүд ерэхэ үбэл амаралтада урижа, сэнгүүдээ тодорхойлжо табижархёод байна. Манай зон яһала зүрхэтэй: хилэеэ нээгээ һаань, гараад лэ ябашахал даа. Угайдхадаа эндээ амархашье гээ һаа, аргагүй үнэтэй ха юм. Жэшээлхэдэ, Байгалай эрьедэ болбосон түхэлэй байрада байха гэбэл, адагынь 2500-3000 түхэриг түлэхэ болохош. Харин далайн эрьедэхи амаралта хоёр дахин хямда байха. 

- Тиимэшье һаань, хитадууд яһала ябадаг байгаа гү?

- Бидэ гол түлэб Үбэр Монголой зонтой хүдэлнэбди. Түүхэ, соёл, шажан нэгэтэй ушарһаа Ивалгын дасан заатагүй хүрэдэг, Этигэлэй Хамбада мүргэхэеэ зорижо ерэдэг. Улаан-Үдын гудамжаар ябаха, Байгал хүрөөшье һаа, тиимэ удаан болонгүй бусадаг лэ даа. Теэд 2021 он болотор Хитад гүрэн хилэеэ нээхэгүй гэлсэнэ. Визэ бүридхэдэг консулой газарнуудыньшье хуу хаагдашанхай. Гэхэ зуура Манжуурһаа ашаанай томо унаагаар эдеэ хоол, эд бараан гаргагдажал байна.

- Һүүлэй үедэ Путинай үгэ хэлэхыень хүлеэгээд лэ һуудаг болонхойбди. Эдэ үдэрнүүдтэ майн эсэс болотор энэл гуримаараа ажаһууха тухай тогтоол гаргахадань, урмаа хухараа гүт?

- Үгы. Манай һалбарида үбэл болотор хон-жэн байха хаш гэжэ үнинэй ойлгонхойб. Ямаршье олзо ороногүй, гэхэ зуура ажалайнгаа байрын түлөө мүнгэеэ саг болзор соонь түлэхэ хэрэгтэй. Хүдэлдэг хүнүүдтээ салин үгэхэ ёһотойб. Гүрэнһөө дэмжэлгэ гэжэ ажалай байрын түлбэриин 80 хуби, дүрбэлжэн метрэй 400 түхэригһөө дээшэ бэшые үгэхэ юм ха. Гадна үнөөхи Аяншалгын талаар федеральна агентствэдэ жэл бүри оруулдаг 20 мянган түхэригөө байгша ондо түлэхэгүйбди. Иимэ хүнгэлэлтэнүүд үгтөө.

- Хэзээ дүүрэн хүсэндөө хүдэлжэ эхилхэбди гэжэ бодонобта?

- Тодорхой харюу үгэхэнь бэрхэ асуудал табибат. Өөһэдһөөмнай дулдыдаагүй олон шалтагаанууд гэжэ ойлгоно аабзат. Эгээл шухалань манда хандажа, аяншалгада гарадаг зон бидэниие ойлгоно. Шууяа татаһан, мүнгэеэ нэхэһэн хүнүүд үгы. Тиимэһээ тэдээндээ баяр хүргэхэ байнаб. Хэзээ нэгэтэ байдал һайжаржа, бэе сэдьхэлээрээ амарха саг заатагүй ерэхэл даа.