​«Омогорхолынь болохоёо оролдодогби»

Хамба ламын адиста хүртөөд...

Буряад орондомнай нютагаа үргэхэ, гүрэн түрынгөө хүгжэлтын ехэ, багашье жолоо бариха бэрхэ хүбүүд, басагад ургажал ябана. Тэдэнэй нэгэн - Хоца Намсараевай нэрэмжэтэ Хэжэнгын дунда һургуулиин эрхим һурагша Содном Найданов мүнөө 9-дэхи ангияа амжалтатай дүүргэбэ. Һуралсалай отличник, бэлигтэй тамиршан, эдэбхитэн, сасуутан нүхэдэйнгөө түрүү, хүдөөгэй ажалша хүдэр, дүрбэн тэгшэ бэрхэ энэ хүбүүнтэй хөөрэлдэбэбди.

- Содном, һуралсалайнгаа жэл ганса “5” дээрэ дүүргэбэш. Хажуугаарнь аймагайнгаа, уласай, уласхоорондын хэмжээнэй олон тоото олимпиадануудта хабаадааш. Амаршалнаб. Энэ хадаа ном дээрээ үдэр һүнигүй һууһанайш дүн гү?

- Дан үдэр һүнигүй ном үзөөб гэжэ хэлэхэгүйб. Хэшээлдээл һайнаар ойлгожо абахаяа оролдодогби. Тиимэһээ үдэр бүхэндэ һургуулиин һүүлээр 3-4 саг намда хүрэдэг. Эрдэм мэдэсэ нэн түрүүн намда өөртэмнил хэрэгтэй. Ерээдүйдэ һайн ажабайдалтай байхын тула номоо оролдожо үзэнэб, элдэб янзын хэмжээ ябуулгануудта, урилдаануудта эдэбхитэйгээр хабааданаб.

- Ерээдүйдэ хэн болохо хүсэлтэйбши?

- Багаһаа хойшо хирург болохоёо һанадагби. Тиимэһээ хими, биологидо зорюута ехэ анхарал хандуулнаб, гүнзэгыгөөр шудалхаяа оролдоноб.

- Зундаа ямар түсэбүүдтэйбши?

- Һая шэнэ гэр барижа ороһон хуряахайтандаа туһалхаб. Тэндэнь хэхэ ажал дүүрэн.

- Тиигэбэл барилгада бэрхэ гүш?

- Үшөө бэрхэ болоодүйб. Томошуулые дахаад хамһалсадагби. Заажа үгэхэдэнь, һажаагаад хэдэгби. Жэшээнь, электрик мэргэжэлтэй Алдар хуряахаймни һая зайн галай проводануудые холбожо һургаа. Багшамни Баир Владимирович модоор дархалжа һургадаг. Сохом хүнэг, гунгарбаа дархалхаб.

Содном хара багаһаа ажалда дүршэһэн

- Сүлөө сагтаа юу хэхэ дуратайбши?

Тамирта дуратайб. Боксдо ябадаг аад, мүнөө жэл ОГЭ тушаахаб гэжэ һанаад, саг зуурада секциеэ орхёоб. Тиигээшье һаа гантель турник хоёроор бэеэ һориноб. Нёдондо боксоор уласай мүрысөөндэ 2-дохи һуури эзэлээ һэм.

- Һаяын сагта ямар номуудые уншаабши?

- Дашарабдан Батожабайн “Багшашни хэн бэ?” гэһэн туужа һонирхон уншааб. Гоёор бэшээтэй. Мүнөө Хабиб Нурмагомедов тухай уншажа байнаб.

- Шинии һанамжаар, эрэ хүн ямар байха ёһотойб?

- Гол шухалань - ухаан хүсэн хоёрынь адли тэгшэ, гэр бүлынгөө урда харюусалгатай байха ёһотой.

- Һүүлдэ сэрэгэй албанда ошохогши?

- Заатагүй ошохоб. Сэрэгэй албанһаа тэрьедэхэдэ хэһээдэг ха юм. Зүгөөр ганса энэ шалтагаанһаа бэшэ. Бүхы хүбүүд энэ шата дабажа гараха ёһотой.

- Эрэ хүнэй, эхэнэрэй ажал гэжэ илгаруулдаг гүш?

- Үгы. Би түрэлхидтөө ямаршье ажалдань хамһалсадагби. Эжынгээ эсэнхэй байхада, шалаяа, амһартаяа угаадагби, эдихэ юумэ шанадагби. Абатаяа үбһэндэ ябадагби, үүсэ хэдэгби. Хүдөөгэй эрэшүүлэй бүхы хара ажалда ябалсадагби.

- Ажабайдалдаа ямар дүримүүдые баримталдагбши?

- Бултанайл сахиха ёһотой дүримүүдые баримталнаб: нүгэл хэхэгүй, хүндэ туһатай байха... Тиихэдэ ямар нэгэн туйлалта дээрээ тогтонгүй, ходо хүгжэжэ байха.

- Сасуутан нүхэдэйшни дунда ямар абари зан хүндэтэйдэ тоологдодог гээшэб?

- Хэм соогоо бэедээ найданги, ухаатай, бэрхэ, үнэн сэхэ. Гадна өөрөө өөрыгөө хүндэлдэг хүниие бэшэншье хүндэлдэг. Юундэб гэхэдэ, иимэ хүн муу, тулюур ааша гаргахагүй.

- Манай гүрэндэ хүүгэдэй эрхэнүүд хэр хамгаалагданхайб?

- Энэ талаар балай дутуу дунданууд үгы гэжэ һананаб. Росси гүрэндэ түрэһэндөө золтойб.

- Хари гүрэн ошожо үзэһэн гүш?

- Үгы. Зүгөөр һүүлдэ Япони ошохо хүсэлтэйб. Оньһоной, рободуудай талаар тон хүгжэнги гүрэнэй ажабайдалтай танилсахаяа һананаб. Һаяар зорюута япон хэлэ шудалжа эхилхэб.

- Нүхэр ямар байха ёһотойб?

- Найдамтай, үнэн сэхэ.

- Ангиингаа түрүү байхада хүндэ гү?

- Үгы. Манай анги ехэ эбтэй, урагшаа һанаатай, эдэбхитэй. Тиимэһээ эмхидхэлэй талаар ядалдахаар бэшэ. Ямар нэгэн арсалдаанай гараашье һаа, бултадаа зүбшэн хэлсээд, шиидхэбэри олодогбди.

- Хэндэ адли байхаяа һананабши?

- Намда кумир гэжэ үгы. Хэнииешье һажаахаяа һананагүйб. Гэбэшье эжы абаһаань жэшээ абадагби.

- Ходо үнэн сэхэеэ хэлэдэг гүш?

- Хаа-яа сэхыень хэлээгүй һаа, дээрэ байдаг. Зүгөөр хардажа болохогүй.

- Эжы абынгаа үгэ жэншэдгүй дуулаха хэрэгтэй. Зүб гү?

- Тиимэ. Юундэб гэхэдэ, эжы аба үхибүүдтээ муу заабари үгэхэгүй. Гэбэшье, хэрбээ сохом зүбби гэжэ һанаа һаа, өөрынгөө һанамжа хамгаалдагби.

- Улаан-Үдэ ерэхэдээ, буряадаар дуугархаяа эшэдэг гүш?

- Үгы. Түрэл хэлэнһээ юундэ эшэхэбиб? Эхин ангиимнай багша Саран Герасимовна бидэниие багаһаамнай түрэл хэлэндэмнай дурлуулһан. Би “Эхэ хэлэн – манай баялиг” урилдаанда ходо хабаададагби. Манай һургуулида “Урагшаа” “Жэмбүүр” гэжэ хоёр команда бии. Буляасалдажа байжа, урилдаанда ошодогбди.

- Мүнгэнэйл байбал, хамаг хэрэг бүтэхэ. Зүб гү?

- Мүнгэн хэрэгтэй юм ааб даа. Зүгөөр элүүр бэетэй, бэлиг шадабаритай, һайн нүхэдтэй һаа, хэзээшье олзотой байхаш.

- Сасуутаншни үгытэй, баян гэжэ илгардаг гү?

- Үгытэй гэжэ илгажа байдаггүйбди. Һайн сэдьхэлтэй, шадамар бэрхэ үгытэй хүн муу баянһаа дээрэ гэжэ хуу ойлгодогбди.

- Эжы абадаа ямар үгэнүүдые зорюулха байнабши?

- Эжы абамни – Соёлма Дондоковна, Дамдин Дандарович - минии тон дуратай, эгээл сэнтэй хүнүүд. Түрэлхидөө ехэ хүндэлдэгби. Һанааень зобоонгүй, урмыень хухалангүй, нэрыень һайханаар нэрлүүлжэ ябахаяа, омогорхолынь болохоёо оролдодогби.

- Содном, һайнши даа. Амжалта хүсэнэбди.