​Хүдөө нютагтаяа хүйһөөрөө холбоотой

Хабарай саг ерэжэ, хүдөө ажа­хыда сүлөөгүй халуун хаһа эхилэнхэй. - Хориин аймагай хүдөө ажахын һалбариин ажал­шад хабарай тарилгада яһала бэлдэнхэй. Тоһо түлишэ хүрэхэ зэргээр абтанхай, техникэмнай заһабарилга гаранхай. Энэ жэл 250 гектар талмайда таряа тари­хаар түсэбтэйбди, 1000 га газарта малай тэжээл болохо “зеленко” тарихабди. Үрэһэн хүсэд үшөө худалдажа абтаагүй, һаяын саг­та абахабди. Адуу малнай һайн үбэлжэжэ гаранхай.

Хүдөө ажалшадые дэмжэхын та­лаар манай аймагай захиргаанай зүгһөө нилээд ажал ябуулагдана. Ай­магаймнай 9 ажахы гүрэнэй зүгһөө тусхай программада орожо, 1250 түхэригтэ грантнуудые шүүнхэй. Мүнөө дээрээ тэдэ ажалаа тогтони­жоруулжа, харгыдаа оронхой гэхэ­дэ болохо. Манай талаһаа тэдэндэ тоо бодолгын талаар гү, али малай эмнэлгын талаар туһа хүргэгдэнэ. Хэрэгтэй газартань налогой талаар хүнгэлэлтэ үгэхые оролдонобди, газар арендэдэ үгэнэбди, - гэжэ аймагай захиргаанай хүдөө ажахын таһагые даагша Виктор Хабитуев хөөрэнэ.

Бодото байдалтай танилсаха гэжэ Шубуугүй гэһэн газарта байр­ладаг “Улзытэ” гэһэн үмсын мал үсхэбэрилдэг ажахыда хүрэбэбди. Добо дээрэһээ тэрэ ажахын бай­ра альган дээрэ шэнги хараатай. Адуу малынь талые бүрхөөжэ харагдаагүйшье һаа, яһала олон толгой хадын хормой доро хабарай хагда дээгүүр бэлшэжэ ябана. Ажа­хын түрүүлэгшэ Виктор Сампилович Жигжитов ёһотойл газарай эзэн гэхээр олон таба үгэ дуугүйшэг, хо­рёо хотонь тад-няд заһаатай, хэдэн байранууд, хүдөө ажахын техникэнь урилдаанда энэ гэһээр гарахаяа байһан гүйгөөшэ морид шэнги бэеэ зэһэнхэй зогсонод. Тээ саана барил­гашад шэнэ гэр барижа байна.

- Бидэнэр амяараа ажахы боложо гараһаар, арбаад гаран жэл болон­хойбди. Нёдондо жэл тусхай про­граммада хабаадажа, нэгэ миллион түхэригэй грант шанда хүртөөбди. Тэрээгээрээ шэнэ МТЗ-82 түхэлэй трактор, тэрээндэ хэрэгтэй бусад техникэ, тэрэ тоодо тармуур, косилка абанхайбди. Иимэ техникэтэй болоо хадаа малай тэжээл тариха түсэб байна. Энэ хэрэгтэмнай аймагай за­хиргаан газар нэмэжэ үгэхөөр болоо. Мүнөө дээрээ бүхы газарнай 60 га болодог юм. Бидэнэр 60 толгой үхэр мал, 50 толгой адуу баринабди. Энэ­энэй хажуугаар 4 толгой һарлаг бай­ха, 20 толгой буряад үүлтэрэй хонид, хэдэн гахайнууд, тахяануудшье бии. Һарлагуудые Захааминай аймагһаа асараа һэмди. Үшөө буруун байха­дань асарһамнай, тэдэмнай манай үхэр малнуудта дадажа, манайшье мал тэдэндэ һурашанхай. Зундаал халуудадаг, тиигэбэшье бэшэ малаа дахаад лэ бэлшэжэ ябадаг даа, - гэжэ Виктор Сампилович хөөрэнэ. – Бидэ бүхы малаа казах үүлтэрэй улаан үхэрнүүд болгохо һанаатайбди. Тэдэ манай эндэхи уларилда тон һайн та­арадаг, найжалхын талааршье бэлэн, хоолоо өөһэдөө бэдэрээд ябашадаг.

Саанахана хорёо соонь гахай наранда игаажа хэбтэнэ, хэдэн та­хяанууд сүлөөгүй хоолоо тоншонод. Модо тайрадаг пилорама харагдана, хэдэн тракторнууд жэрысэ табяатай. Соморхон шэнэ гэр бодхоогдожо байна.

- Бидэ мал ажалай хажуугаар морин аяншалга хэхэ һанаатайбди. Энэ талаар программа бэшэжэ, грант шүүгээбди. Аяншалгын зам бэлдэн­хэйбди. Мүнөө айлшадые байлгаха энэ шэнэ гэр барижа байнабди. ДЦП, аутизм, яһанай үбшөөр үбшэлһэн үхибүүдые эмнэхэ талаар иппотера­пи хэхэ хүсэл байна. Энэ талаар мо­риднайшье тусхайтаар һургагданхай, номгонууд. Бүхэли үдэр үбшэн зон ганса мориной хажууда байха бэшэ ха юм. Тэдэниие амаруулхын, хоол барихын тула шэнэ байра бэлдэжэ байнабди. Магад, үбшэн зон энэ аргаарнай бэеэ эмнэжэ шадаха бэзэ гэжэ найдагдана. Мүн лэ мори унажа, дүтэ тойронхи байгааляарнай аян­шалха аргатайнууд болохо. Эндэхи байгаалиимнай үзэсхэлэн тон гоё юм, шууяагүй, сэбэр агаар, уужам тала, хада гүбээнүүдшье байха. Амараад ошохо зон мүнөөшье бии, - гэжэ Ия Владимировна Баданова хани нүхэрынь хэлэнэ.

- Ажалнай, түсэбүүднай олон. Амя­араа энэ ехэ ажал диилэжэ гарахань хүндэшэг, үхибүүднай һургуулиингаа һүүлээр булта туһалдаг. Улаан-Үдэ хотодо ажаһуудаг Баир, Жаргал Долгоржаповтанай гэр бүлэнүүд аргагүй ехэ туһа хүргэдэг. Зэр зэм­сэгэй, тоһо түлишын талаар ходо маанадта туһалжа байдаг.

Гүрэнэй зүгһөө нэгэ миллион түхэриг мүнгэнэй хажуугаар аймагай зүгһөө 250 мянган түхэриг байра бай­далаа һайжаруулхын талаар үгтэһэн байна. Шэнэ гэр барихадаа, өөһэдын пилорама хэрэглэбэшье, модондо 90 мянган түхэриг гаргашалагдаа, энээнэй хажуугаар барилгашадтаа хүлһыень түлэхэ хэрэгтэй. Гэрэй эзэн өөрөө хара багаһаань адуу малай ажалтай нягта холбоотой юм.

- Бүхы наһамни гүүртэтэй хол­боотой, газар дээрээл ажал хэхэ дуратайб, - гэжэ тэрэ хэлэнэ. Вик­тор Сампилович гүйгөөшэ моридые һоридог, үсхэбэрилдэг. Багаһаань моринтой богони уялаагаар холбо­отой юм. Хүлдэ орохоһоонь мори унажа эхилһэн байха гэхэдэ, алдуу болохогүй. Гурбатай бага хүбүүниинь морин дээрэ һайн тогтодог гэжэ эжынь хэлэнэ. Мүнөө дээрээ ажа­хыдань 9 гүйгөөшэ морид бии. Май һарын һүүл багаар Яруунын аймагта үнгэргэгдэхэ мори урилдаанда бэлдэ­жэ, моридоо заһажа байна.

-Буденновско үүлтэрэй гүйгөөшэ моридые Агаһаа худалдажа асараа һэмди. Нэгэ мориниинь 150 мянган түхэригтэ юм. Мүнөө мүрысөөндэ бэлдэжэ байнабди. Буряад үүлтэрэй гүйгөөшэд бии. Май һарын һүүл багаар Яруунын аймагта мори урил­даанай жэлэй түрүүшын мүрысөөн болохо. Тэндэ заал һаа, хабаадахаб­ди. Үшөө тиихэдэ зунай хүдөөгэй спортын нааданууд үнгэргэгдэхэ, тэндэ мүн лэ аймагаа түлөөлхэ байхабди, - гэжэ тэрэ омогорхолтой хэлэнэ.

Виктор Жигжитов мори урилдаа­гаар регионууд хоорондын томону­уд мүрысөөнүүдтэ шүүжэ гараһан, үгышье һаа, шангай һуури эзэлһэн байха. Республика дотороо хэдэн урилдаанай урда заха бариһан. 2008 ондо Буряад Республикын Президен­тын Кубогта хүртэһэн намтартай.

Маанадай ошоходо, гэрэй эзэн үдэр бүриингөө ажал хэхэеэ ёһотойл газарай эзэндэл найдамгайгаар, лаб байса гэшхэлэн ошоно һэн. Энэ хүн түрэл газартаа үндэһөөрөө шэнгэнхэй, хүдөөгэй сэбэр хоншуу агаар амисхал хото городойхитой яажашье һаа һэлгэхэгүй байха. Үхибүүдыньшье түрэл газартаа дуратайгаар, хайра гамтайгаар хүмүүжүүлэгдэнхэй. Ерээдүйн сагта аба, эжыгээ ажахыдаа һэлгэн ерэхэ халаан болохонь лабтай.
Лопсон Гергенов
Авторай фото-зураг